سیستان؛ گم‌شدن زندگی در توفان

این شرایط که هرچند هفته یک بار تمام زندگی سیستانی‌ها را زیرو رو می‌کند و به باد و خاک می‌سپارد و جسم و ریه آنان را بیمار و ناتوان تر می‌کند، از اوایل هفته جاری تاکنون و با برخاستن موج جدید و شدیدی از گردوخاک، نزدیک هزار نفر را روانه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شهرها و روستاهای منطقه کرده است.

آن‌طور که از سیستان و بلوچستان خبر می‌رسد توفان از اوایل هفته جاری در شمال این استان وزیدن گرفته و به حدی شدت یافته که که به تعطیلی تمام ادارات شهرهای این منطقه از روز یکشنبه تاکنون منجر شده است. اما توفان شدیدتر از آن است که راهکارهای موقت تکراری و نخ‌نما همچون تعطیلی و توصیه ماندن در خانه، مانع از هجوم ویرانگر و مرگبار آن شود.

امری که می‌توان آن را براحتی از ازدحام مراکز درمانی توسط مردمی که دیگر سرفه و نفس تنگی امانشان را بریده است و از صورت‌های ماسک زده‌ای که هر لحظه بر تعدادشان افزوده می‌شود، فهمید.

توفان چندروزی است که دوباره به‌جان سیستانی‌های مظلوم افتاده و هر روز مجروحان و آسیب‌دیدگان بیشتری را به دلیل بیماری‌های ریوی، تنفسی و چشمی روانه بیمارستا‌ن‌ها و درمانگاه‌ها می‌کند، به طوری که تا صبح روز گذشته و لحظه مخابره این گزارش، این آمار به حدود 800 نفر رسید.

علی‌اکبر نصیری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل با اعلام این خبر، می‌گوید: تا ساعت هشت صبح دیروز 415 نفر از بیماران متاثر از توفان گرد و خاک استان به اورژانس‌های بیمارستانی و پیش‌بیمارستانی در شهرها مراجعه کردند که 53 نفر از آنان بستری و 362 نفر به صورت سرپایی ویزیت شدند. 351 نفر نیز در مراکز بهداشتی روستایی پذیرش شدند.

به گفته علی‌اکبر نصیری غلظت این توفان که از روز یکشنبه در مناطق هیرمند، زهک، هامون، نیمروز و زابل شدت یافته، به ۳۹ برابر حد مجاز و ۱۲ برابر حد بحران رسیده است.

مدیرعامل جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به توزیع حدود صدهزار عدد ماسک از روز یکشنبه تاکنون بین مردم توفان زده شمال استان می‌گوید: با آغاز وزش شدید باد همراه با گرد و خاک و حرکت شن‌های روان از روز یکشنبه در شهرستان‌های زابل، هیرمند، هامون، زهک و نیمروز واقع در شمال استان نیروهای عملیاتی هلال احمر در منطقه حاضر شدند.

رسول راشکی می‌افزاید: 15 تیم عملیاتی هلال احمر استان کار امدادرسانی به پنج شهرستان و بیش از 50 روستای تحت تاثیر توفان شن در منطقه سیستان را به‌عهده داشتند و با توجه به مشکلات ناشی از توفان شن تعدادی از تیم‌های امدادی همچنان در برخی شهرستان‌های منطقه در حال خدمات‌رسانی به مردم هستند.

رضا آزادمنش کارشناس هواشناسی سیستان و بلوچستان نیز به تداوم توفان گردوخاک اشاره کرده و می‌گوید: وزش باد همراه با گرد و خاک در منطقه سیستان همچنان تا اواخر هفته تداوم دارد، هرچند کمی از شدت آن کاسته خواهد شد. اما در نواحی مرکزی و جنوبی استان غلظت غبار و در برخی نقاط باد و گرد و خاک افزایش خواهد یافت.

افزایش بیماری‌های تنفسی

سید باقر حسینی دیگر، نماینده مردم سیستان در مجلس نیز از بی‌توجهی مسئولان محیط‌زیست و وزارت بهداشت به آلودگی هوای اخیر سیستان انتقاد کرد و گفت: انتظار داشتیم دولت اقدامات جدی در تثبیت شن‌های روان داشته باشد، اما متاسفانه شاهدیم که هیچ اقدامی از سوی مسئولان استانی و شهرستانی برای رفع آلایندگی در خطه سیستان انجام نشده است.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس افزود: متاسفانه اکنون سیستان به‌دلیل توفان‌های شن، خشکسالی ۱۸ ساله اخیر و ریزگردها رتبه اول در بیماری‌های تنفسی مثل آسم و سل را دارا ست، اما همچنان با کمبود امکانات بهداشتی و درمانی در این زمینه مواجهیم و توجهی خاص در این زمینه از سوی مسئولان مشاهده نکرده‌ایم.

براساس اعلام دانشگاه علوم پزشکی زابل سالانه ۵۰۰ نفر به بیماری سل در سیستان مبتلا می‌شوند که از این حیث رتبه نخست ابتلا به این بیماری را در کشور دارد، این درحالی است که در بیمارستان زابل فقط ۱۵تخت به بیماران تنفسی ناشی از توفان‌های خشن موسمی ۱۲۰ روزه اختصاص یافته است.

به‌دلیل کمبود تخت بیمارستانی امکان جداسازی بیماران سل با دیگر بیماران وجود ندارد.

بادهای 200روزه

بادهای 120 روزه از دیرباز در سرزمین سیستان و بلوچستان وجود داشته و حتی گاه از آن به عنوان نعمت باد و انرژی یاد می‌شود، اما آنچه این بادها را به کابوسی تبدیل کرده، تبدیل شدن آن به بادهای بیش از 200 روزه است.

پیش از آن و زمانی که هامون پرآب بود و پربرکت، جامعه صیادی سیستان با جمعیت بیش از ده‌ها هزار صیاد، از این سفره بابرکت بهره می‌گرفت و نزدیک به 44 هزار تن ماهی صید و روانه بازار کشور می‌کرد، اما پس از خشکی تالاب، تلف شدن ماهی‌ها، مرگ علفزارها و...، بیش از 5000 خانواده خودکفای سیستان به مهاجرت و آوارگی در شهرهای شمالی ایران تن داده و در فهرست خانواده‌های نیازمند کمیته امداد جای گرفتند، آنهایی هم که توان هجرت نداشته و در دیار خود ماندند، به کارگری، بنزین فروشی و دست فروشی روی آورده و با فقر، بیماری و مشکلات بی‌پایان خشکسالی، توفان شن و گردوغبار دست به گریبان شدند.

روزی که هامون خشک شد

توفان شدید گردوخاک این روزها فقط ریه و چشم و گوش سیستانی‌ها را هدف نگرفته بلکه خانه، کاشانه، راه، جاده، کشاورزی و همه هست و نیست آنها را نشانه رفته و آماج تاخت و تاز خود قرار داده و بسیاری را در خانه‌های روستایی حاشیه هامون و هیرمند در خانه‌های خود محبوس کرده است. اما این توفان که گفته می‌شود مرزهای بحران را پشت سر گذاشته و غلظت آن به 12 برابر حد بحران و 39 برابر حدمجاز افزایش یافته، کی و چگونه در این سرزمین زاده شد و سال به سال بزرگ‌تر و بی‌پرواتر شد.

در پاسخ به این پرسش همواره انگشت اتهام به سمت وزش بادهای موسمی 120 روزه، خشکسالی 17 ساله و بدتر از همه خشکی هامون و خشک شدن بستر این تالاب نشانه رفته است.

فاطمه مرادزاده - ایران