تولید و نگرانی‌های پس از تحریم

بعد از آلمانی‌ها، وزیر خارجه فرانسه هم به ایران آمد تا از رقیب اروپایی خود عقب نماند. پس از آن نوبت به مشتریان آسیایی از جمله تایلندی‌ها و هندی‌ها رسید که در صف بایستند؛ صفی که احتمالا کشورهای زیادی در آن حضور دارند و یکی پس از دیگری برای واکاوی آنچه در اقتصاد ایران به دردشان می‌خورد، به کشورمان خواهند آمد البته ویترین این بازار شلوغ و پر رفت‌و‌آمد، لبخند است و ظاهری که گویی صاحب آن، منافع ایران را حتی بیش از منافع کشور خودش می‌خواهد.

در این میان، شاید طبیعی باشد که مسئولان داخلی هم از این رفت‌و‌آمد خوشحال و خرسند باشند و آن را دستاوردی مهم در تاریخ اقتصاد ایران قلمداد کنند اما زمانی که این خرسندی تبدیل به ذوق‌زدگی شده و باعث فراموشی بسیاری از مسائل و مشکلات بنیادین اقتصاد کشور شود، دیگر نمی‌توان آن را طبیعی دانست و باید با گوشزد کردن برخی مسائل، نسبت به بروز شرایطی بدتر از اکنون به مسئولان هشدار داد:

1ـ کاهش حدود 20 درصدی نرخ تورم در دو سال گذشته گرچه اقدامی بی‌سابقه و در خور قدردانی به حساب می‌آید، اما نباید از نظر دور داشت که رکود سنگین حاکم بر بنگاه‌های اقتصادی اساسا اجازه رشد شتابان افزایش قیمت‌ها را در این مدت نمی‌داده و همین شرایط زمانی که در کنار یک انضباط پولی قرار گرفته، سبب شده نرخ تورم تا این اندازه کاهش یابد بنابراین رکود اقتصادی را در شرایط فعلی می‌توان مصداق بارز «درد و درمان» در اقتصاد ایران دانست که باید برای حل آن چاره‌اندیشی کرد.

2ـ رکود سنگین در بخش تولید سبب شده تقاضای موثر نیز در اقتصاد کشور کاهش یابد؛ مساله‌ای که ناشی از عدم تولید درآمد در چرخه عرضه و تقاضا بوده و سبب شده شیب افزایش قیمت‌ها به منظور جلب تقاضا تا حدود زیادی کم شود. حال پرسش اینجاست، آیا برنامه‌های مدون و از پیش‌ طراحی‌شده‌ای به منظور جلوگیری از تورم‌زایی تقاضا در ماه‌های آینده وجود دارد؟ و مقدم بر این نکته، چه برنامه‌هایی به منظور ایجاد رونق در اقتصاد به منظور افزایش تولید و درآمد طراحی شده است؟ این نکته شاید در پس‌پرده ذوق‌زدگی‌ها از یاد رفته یا در غیر این صورت، به‌گونه‌ای نبوده که بتواند بخوبی اجرایی شده و تولید را از خواب طولانی مدتی که چند سال است در آن به سر می‌برد، بیدار کند.

3ـ در هفته‌های گذشته که همه‌جا صحبت از لغو تحریم است و حضور شرکت‌های خارجی در ایران، صداهایی از بخش تولید به گوش می‌رسد که گرچه چندان ناآشنا نیست، اما در این برهه اهمیتی دوچندان یافته و ضرورت دارد تا مسئولان با دقت بیشتری به آن توجه کنند. بسته بودن در بانک‌ها روی تولیدکنندگان، برخی سیاست‌های نامناسب تجاری و قاچاق از مهم‌ترین مسائلی است که پیش از این باعث گسترش و دامنه‌دار شدن رکود در بخش تولید شده بود. اما نگرانی امروز تولیدکنندگان این است؛ اکنون که بهانه تحریم در حال از بین رفتن است، نکند به گونه‌ای دیگر مورد تحریم قرار بگیرند. شاید به همین دلیل است که این روزها اخباری مبنی بر تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی یا فعالیت آنها با ظرفیتی بسیار پایین تبدیل به یک جریان خبری در رسانه‌های کشور شده است، زیرا آنها خواستار تقدم لغو تحریم‌های داخلی بر تحریم‌های خارجی هستند. در حقیقت لازم است پیش از آن که هرگونه تأکید و اظهارنظری از سوی مسئولان درباره رعایت اصول اقتصاد مقاومتی در جریان ورود شرکت‌های خارجی به کشور صورت گیرد، اصول این دستورالعمل در کل اقتصاد مورد توجه قرار گرفته و به گونه‌ای برنامه‌ریزی و عمل شود که ابتدا بنگاه‌های تولیدی از رکود خارج شده و توانایی سرپا ایستادن را پیدا کنند.

4ـ بسیاری از اقتصادخوانده‌ها با استناد به اصول علمی معتقدند، ایجاد رونق باید با افزایش تورم همراه باشد. اما در شرایطی که اقتصاد ظرفیت‌های خالی تولیدی بسیاری را در درون خود دارد، نباید انتظار داشت که رونق‌بخشی به آن با تورم همراه شود. بدیهی است هدایت نقدینگی به سمت افزایش تولید و ایجاد اشتغال می‌تواند کمترین آثار تورمی را در اقتصاد داشته باشد و بیشترین منافع را حاصل کند. بر این اساس نیاز جدی به اصلاح و بازنگری در سیاست‌های پولی و نظام بانکی وجود دارد تا بانک‌ها نقش خود را در این جریان بخوبی ایفا و مهم‌ترین مشکل تولید را که همان سرمایه در گردش است، حل کنند.

محمد رضایی - جام‌جم