بازی خطرناک ترکیه در سوریه

این در حالی بود که هیچ نیروی مخالف میانه‌رویی در سوریه وجود نداشت و حزب عدالت و توسعه ترکیه سعی می‌کرد با تشکیل گروه‌های مختلف و میانه‌رو معرفی کردن آنها، سیاست خود را در سوریه پیش ببرد. ارتش آزاد سوریه (که نه می‌توان آن را آزاد نامید و نه ارتش) نمونه‌ای از همین تشکل‌ها و سازمان‌هاست. ترکیه برای قدم برداشتن در این مسیر از کشورهای مختلفی نیز تحت عنوان «دوستان سوریه» استفاده کرد. حال نتیجه پیگیری این سیاست‌ها، ویرانی گسترده یک کشور و آمار بالای کشته‌هایی است که گزارش‌های سازمان ملل رقم آن را بین 200 تا 300 هزار نفر اعلام می‌کند.

با وجود این، تنها یک موضوع با قطعیت تمام باقی مانده است؛ در میدان نبرد در حال حاضر دو نیرو حضور دارند: نیروهای ارتش سوریه و تروریست‌هایی که ایدئولوژی القاعده را دنبال می‌کنند. این تروریست‌ها در گروه‌های متعددی حضور دارند که جبهه النصره و داعش بزرگ‌ترین آنها به حساب می‌آید. گرچه تفاوت‌های زیادی بین این گروه‌ها وجود دارد، اما نقطه مشترک تمام آنها برداشت وهابیگری از تعالیم اسلام است؛ برداشتی که از سوی عربستان سعودی و با ثروت‌های نفتی این کشور در تمام منطقه ترویج می‌شود. همگی این گروه‌ها از تروریسم برای رسیدن به اهداف سیاسی خود استفاده می‌کنند. در سوریه، این تروریست‌ها حتی گاهی له و گاهی علیه یکدیگر می‌جنگند.

دولت ترکیه در ابتدای کار مطمئن بود ورود نیروهای جهادی و سلاح به سوریه بدون هیچ دردسری انجام می‌شود. بنا به گزارش وزارت خارجه آمریکا تا تابستان سال 2014 حدود ده هزار تروریست عضو داعش در جریان حملات هوایی جنگنده‌های ائتلاف کشته شدند که بیشتر آنها از طریق ترکیه وارد سوریه شده بودند. سرحات ارکمن، تحلیلگر مرکز «قرن 21 ترکیه» این گونه برآورد می‌کند که در این مدت حدود 7000 تروریست از طریق مرز ترکیه وارد خاک سوریه شده‌اند؛ البته این آمار تنها مربوط به اعضای داعش است و اعضای دیگر گروه‌ها همچون جبهه النصره را شامل نمی‌شود. جالب این که تاکنون تنها صد نفر از این تروریست‌ها هنگام عبور از مرز ترکیه دستگیر شده‌اند.

حمایت از تروریست‌ها

موضوع حمایت ترکیه از تروریست‌ها و ارسال سلاح به آنها موضوعی است که رسانه‌های این کشور نیز تاکنون بارها به آن پرداخته‌اند. ژانویه 2014 به دستور دادستان‌های عمومی ترکیه، کامیون‌هایی متوقف شدند که حامل تسلیحات نظامی به سوریه بودند. این دادستان‌ها سپس دستگیر شدند و اکنون منتظر محاکمه هستند. یکی از آنها اعلام کرد براساس مدارک مستند، این تسلیحات برای گروه تروریستی احرار الشام (وابسته به القاعده و هم‌پیمان جبهه النصره) فرستاده می‌شد.

مارس امسال بود که دولت ترکیه با همکاری دشمنان سوریه در شبه‌جزیره عرب، سازمان جدیدی تحت عنوان «جیش الفتح» تشکیل داد. در این ساختار در واقع هفت یا هشت گروه حضور دارند که در حال مبارزه با دولت مرکزی سوریه هستند. بخش عظیمی از نیروهای این ارتش جدید، از اعضای جبهه النصره و احرار الشام به شمار می‌روند. کمک‌های تسلیحاتی و لجستیکی فراوانی به این گروه از طریق ترکیه داده شد. عربستان و قطر نیز حمایت مالی آن را به عهده گرفتند. این ارتش توانست پیروزی‌هایی در ادلب و مناطق اطراف آن به دست آورد.

چندی پیش اما تحولاتی در سوریه اتفاق افتاد که برخلاف نظر مقامات ترکیه بود. واحدهای حفاظت مردمی کردستان که با پ.ک.ک مرتبط هستند، کنترل شهر تل ابیض سوریه را به دست گرفتند. این سخت‌ترین ضربه به سیاست حزب حاکم ترکیه در سوریه بود. این اتفاق به کردها اجازه داد کنترل بخشی از سوریه در مرز با ترکیه را به دست بگیرند. همچنین به کشورهای خارجی نشان داد که کنترل مرزها به همین راحتی بین گروه‌های مسلح دست به دست می‌شود.

دخالت نظامی

پس از آن بود که زمزمه دخالت نظامی ترکیه در محافل داخلی این کشور به گوش رسید. مقامات ترکیه علنا اعلام کردند تحمل تشکیل یک دولت کرد در نزدیکی مرزهای خود را ندارند. در همان زمان دنیس زیریک تحلیلگر مسائل خاورمیانه در روزنامه حریت در گزارشی نوشت این نمی‌تواند تنها دلیل ترکیه برای آغاز یک جنگ باشد. در ادامه این کار بود که از ارتش ترکیه خواسته شد از گروه‌هایی در سوریه همچون جبهه النصره و احرارالشام حمایت مستقیم کند. طبق این برنامه نیروهای ارتش، منطقه را از حضور داعش پاک کرده و نیروهای کرد را تا پشت فرات در شرق به عقب راندند. طبق این برنامه 120 کیلومتر حد فاصل اعزاز تا جرابلس باید تسلیم همان گروه جیش الفتح می‌شد. مقامات دولتی بر این باور بودند که اگر داعش به عنوان یک دشمن اصلی معرفی شود، آمریکایی‌ها براحتی با آن موافقت خواهند کرد. اما نیروهای نظامی آمریکا با آن مخالفت کردند تا هدف ترکیه برای پیاده کردن نقشه‌هایش در سوریه بار دیگر نقش بر آب شود.با این حال انفجار انتحاری دو هفته پیش در شهر مرزی سروچ که داعش آن را به‌عهده گرفت و مرگ بیش از 30 شهروند کرد را همراه داشت، برگ برنده تازه‌ای را به دست مقامات آنکارا داد.

با توجه به این‌که اوضاع داخلی این کشور نیز همچنان در سایه تشکیل دولت جدید قرار گرفته، این اتفاقات می‌تواند به مراتب بر مشکلات ترکیه افزوده و مشکلات داخلی و خارجی این کشور را به هم پیوند دهد. بازی خطرناک ترکیه در سوریه می‌تواند پیامدی مصیبت بار برای این کشور داشته باشد.

حسین خلیلی

بین‌الملل