پشت صحنه ماجراهای عموپورنگ

محله گل و بلبل در سوله‌ای به مساحت 1200 متر مربع ایجاد شده و دکورهای متعددی از جمله خانه عمو پورنگ، بازارچه، استودیوی پورنگ، نانوایی، پارک، میوه‌فروشی، گلفروشی و حتی زورخانه در آن ساخته شده است.

چیدمان فضاها و تزئینات یادآور خانه‌ها و محله‌های سنتی ایرانی است که با رنگ‌های شاد و زیبا هویت کودکانه‌ گرفته است. خانه عمو پورنگ اولین دکور این مجموعه و در سمت راست قرار دارد و استودیوی پورنگ روبه‌روی آن ساخته شده است. بعد از آن ورودی محله را شاهدیم با یک میدان اصلی و چند کوچه و خیابان کوچک و ساختمان‌های متعدد.

یک اتفاق تازه با دکور عظیم

مسلم آقاجان‌زاده که از اولین برنامه عموپورنگ تهیه‌کنندگی آن را به عهده داشته، معتقد است برنامه‌های کودک همیشه ساده و با کمترین امکانات ساخته شده است و وقت آن رسیده بود که یک اتفاق تازه در برنامه‌های کودک رخ بدهد.

او دکور محله گل و بلبل را که رضا مفاخری آن را طراحی کرده، یکی از بزرگ‌ترین دکورهای مخصوص برنامه‌های کودکان توصیف می‌کند و می‌گوید: در ساخت آن دقت و وسواس بسیار صورت گرفته است. از نظر او بعد از چند سال ارائه برنامه زنده در استودیو، باید یک نوآوری اتفاق می‌افتاد و همین نگاه باعث شد یک برنامه تولیدی و نمایشی ساخته شود تا به‌عنوان تجربه‌ای تازه در مسیر برنامه‌سازی برای کودکان در یاد بماند.

گرچه این برنامه و ساختار آن یادآور برنامه «محله برو بیا» است که در دهه 60 از تلویزیون پخش می‌شد ، اما به نظر می‌رسد ابعاد این برنامه و حضور شخصیت پورنگ به‌عنوان یک مجری شناخته شده، در تنوع و تازگی آن موثر باشد.

به گفته آقاجان‌زاده، ساخت برنامه محله گل و بلبل شش ماه پیش آغاز و طراحی و ساخت دکورها همزمان با نگارش فیلمنامه انجام شد. این مجموعه در 90 قسمت ساخته می‌شود و تاکنون فیلمنامه 30 قسمت آن نوشته شده است، اما به علت محدودیت زمانی، تصویربرداری همزمان با پخش انجام می‌شود. گاهی برنامه‌ای که به نمایش درمی‌آید، شب گذشته تصویربرداری شده است.

یک محله برای آدم‌های خوب

در مجموعه محله گل و بلبل داریوش فرضیایی مثل همیشه نقش عموپورنگ را بازی می‌کند. بهنوش بختیاری نقش پروانه چمنی را به عهده دارد که رئیس شورای محله است و علاوه بر سبزی‌فروشی، هدایت گلدون‌خان و بلبل‌خان با بازی امیرمحمد متقیان و امیر سهیلی را برای حفظ و حراست از محله عهده‌دار است.

نادر سلیمانی نانوای محله گل و بلبل است، حدیث فولادوند کتابفروش و‌ امیر نوری گلفروش محله‌اند و نعیمه نظام‌دوست و ابراهیم شفیعی نیز نقش مادر و پدر عمو پورنگ را بازی می‌کنند.‌

آرش میراحمدی شاگرد نانوایی است و حمید کاشانی نقش قلهک را به عهده دارد. عرفان برزین که در سریال شمعدونی نقش پسرکی دردسرساز را به عهده داشت و آتش بیار هر معرکه‌ای بود، در این مجموعه نقش بچه مردم را بازی می‌کند که نمونه یک بچه خوب و مثال‌زدنی است.

تهیه‌کننده مجموعه محله گل و بلبل می‌گوید: برای روایت قصه‌های متنوع و دیدنی نیاز به شخصیت‌های تازه داشتیم، به‌همین دلیل آمدیم عموپورنگ را همراه خانواده‌اش نشان دادیم. او احترام به والدین را در نوع برخورد با پدر و مادرش به نمایش می‌گذارد و همراه آنها یک خانواده نمونه را به تصویر می‌کشد.

بر اساس توضیحات آقاجان‌زاده، این بازیگران براساس توانایی‌ و سابقه حرفه‌ای‌شان انتخاب شده‌اند و حضور آنها بهانه‌ای است تا بزرگ‌ترها هم کنار فرزندانشان تماشاگر این برنامه باشند.

این مجموعه را احمد درویش علی‌پور کارگردانی می‌کند و گاهی روزانه 16 ساعت در این محله مشغول کار است. قصه‌های محله گل و بلبل به قلم محمد درویش علی‌پور نوشته شده و عباس الماسی به‌عنوان مشاور روان‌شناسی او را یاری داده است. جواد حاتمی که در زمینه روان‌شناسی و مدیریت رسانه تخصص و تجربه دارد، در هدایت محتوا و ساختار برنامه این مجموعه سهیم بوده است. در قصه‌های این برنامه علاوه بر موضوعات مربوط به ارتباطات خانوادگی و مهارت‌های زندگی، به مسائل زیست‌محیطی و قوانین ترافیکی توجه شده است. در کل، محله به‌عنوان اجتماعی کوچک بهانه‌ای بوده است برای ارائه آموزش‌های شهروندی. آنچه برای نویسنده، کارگردان، تهیه‌کننده، عموپورنگ و دیگران در ساخت این مجموعه اهمیت دارد، ارائه آموزش‌های شهروندی در قالب قصه‌هایی است که در آن از لودگی و بی‌اخلاقی پرهیز شده باشد.

یک محله ایرانی

محله گل و بلبل علاوه بر فضایی مبتنی بر سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، شهروندانی دارد که بسیاری از آنها به لهجه‌های رایج در کشورمان سخن می‌گویند و سبک پوشش آنها نیز از فرهنگ اقوام بی‌بهره نیست. شاید از این بابت بتوان گفت این محله تداعی‌کننده کشورمان است که مردمش می‌کوشند زندگی بهتری را تجربه کنند.

در این مجموعه مادر پورنگ با لهجه رشتی حرف می‌زند، پدرش اهل آذربایجان است، گلدون خان و بلبل خان مازندرانی هستند، خانم چمنی با لهجه مشهدی حرف می‌زند و بقیه شخصیت‌ها نیز به گوشه‌ای از کشور بزرگمان تعلق دارند. همچنین در این مجموعه برخی شخصیت‌ها با لباس‌های محلی ظاهر می‌شوند و از دل قصه‌ها و ماجراهای این مجموعه ، آداب و آموزه‌های ایرانی ـ اسلامی به مخاطب کودک ارائه می‌شود.

داریوش فرضیایی محله گل و بلبل را فرصتی می‌داند برای این که او و همکارانش از تجربیات تمام این سال‌ها برای ارائه یک برنامه بهتر بهره بگیرند و مثل همیشه همراه بچه‌های ایرانی باشند.

بهنوش بختیاری نیز بازی در این مجموعه را فرصتی می‌داند برای ادای دین خود به کودکان سرزمینش. او در نقش خانم چمنی و به‌عنوان رئیس شورای محله، تلاش کرده محله بی‌تربیت‌ها به محل گل و بلبل بدل شود و حالا نیز مراقب است در این محله اتفاق بدی روی ندهد.

ترویج کتابخوانی، حفاظت و توجه به محیط‌زیست و قانونمداری برای خانم چمنی اهمیت ویژه‌ای دارد و شاید به همین دلیل است که او به‌عنوان رئیس شورای محله با آن رفتار رئیس‌مآبانه در عین حال نازکدل و مهربان است. بختیاری در این مجموعه با لهجه مشهدی حرف می‌زند که پیشنهاد خودش بوده و با کمک یکی از دوستانش این لهجه را آموخته است. به گفته او، همه بازیگران این مجموعه مراقب هستند دیالوگی به زبان نیاورند که برای بچه‌ها بدآموزی داشته باشد، رفتار تحقیرآمیز هم در این محله ممنوع است.

برای بختیاری بازی در این مجموعه به دو دلیل اهمیت ویژه‌ای دارد؛ یکی این که می‌تواند برای بچه‌های کشورش کاری بکند و دوم این‌که در کنار عموپورنگ یک برنامه آموزنده به نمایش بگذارد. او که پیش از این در دو فیلم سینمایی عملیات مهدکودک و مینی بوس، بازیگری برای مخاطب کودک را تجربه کرده، کار سختی در محله گل و بلبل دارد. او می‌گوید: نقش سختی به عهده‌دارم. خانم چمنی جدی است و من نگران بودم بچه‌ها کمی از او بترسند ، بنابراین سعی کردم جدیت او را با کمی شیرینی تلطیف کنم و خوشبختانه تاکنون بازخورد بدی از سوی مخاطبان نداشته‌ام.یکی از اهداف برنامه محله گل و بلبل، ارائه آموزش‌های شهروندی و محیط‌زیستی است و حضور بهنوش بختیاری که از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان سفیر محیط‌زیست انتخاب شده در این مجموعه می‌تواند موثر باشد. او در نقش خانم چمنی گویی همین وظیفه را در محله گل و بلبل هم به عهده دارد.

عموپورنگ و فرصتی تازه

عموپورنگ را بچه‌ها می‌شناسند؛ خیلی‌ها می‌دانند اسم واقعی او داریوش فرضیایی است و حتی او را با مادر واقعی‌اش در تلویزیون دیده‌اند. حالا او در محله گل و بلبل زندگی می‌کند و پسر خانواده‌ای است که نعیمه نظام‌دوست نقش مادرش را بازی می‌کند و ابراهیم شفیعی نقش پدرش را. البته او همچنان مجری برنامه کودک است و استودیوی برنامه‌اش هم در همین محله قرار دارد.

شاید پذیرفتن این قصه‌ها درباره شخصیتی که برای بچه‌ها شناخته شده است کمی دشوار به نظر برسد، اما از نظر فرضیایی این کار نوعی خاله بازی است. او معتقد است بچه‌ها قدرت رویاپردازی دارند، می‌دانند همه اینها بازی است و با این بازی همراه می‌شوند.در مجموعه محله گل و بلبل بازیگران زیادی حضور دارند و دیگر عموپورنگ تک ستاره برنامه نیست؛ اما برای فرضیایی این اتفاق ناخوشایند نیست. او معتقد است عموپورنگ همچنان محور اصلی همه داستان‌های این مجموعه است و حضور بازیگران دیگر به او کمک می‌کند تا به شخصیت عموپورنگ که سال‌های سال در یک مسیر حرکت کرده، تنوع و تازگی ببخشد و ماندگاری آن را تضمین کند. برای فرضیایی حضور عموپورنگ در یک مجموعه نمایشی یک گام در مسیر تغییر و تکامل محسوب می‌شود، حتی اگر روزی معلوم شود این گام اشتباه بوده اما ارزش تجربه‌کردن را داشته است.آخرین برنامه عموپورنگ با عنوان کتابخانه پورنگ به‌واسطه حضور پررنگ حامیان مالی، با انتقادهایی همراه بوده است و البته داریوش فرضیایی نیز با این منتقدان هم‌نظر بوده؛ اما برای او و همکارانش حالا در مجموعه محله گل و بلبل فرصتی فراهم شده تا بتوانند از حمایت مالی مجموعه‌ای بهره بگیرند که اهداف و وظایف مشترک دارند و از این بابت تلاش می‌کنند از همه ظرفیت‌ها بهره بگیرند تا برنامه‌ای ایده‌آل ارائه کنند.فرضیایی می‌گوید گرچه او و همکارانش ساعات زیادی کار می‌کنند و برنامه را به‌صورت نان تازه از تنور درآمده به مخاطبان خود ارائه می‌کنند؛ اما از هیچ تلاشی برای جلب رضایت مخاطب و ارائه برنامه‌ای در خور شأن کودکان این سرزمین کوتاهی نمی‌کنند.

آذر مهاجر/ گروه رادیو و تلویزیون