باید‌ها و نباید‌های سایبری

نرم‌افزارهایی که بیشترین کاربردشان در نمایش اطلاعات فنی و بررسی سطوح مختلف ارتباطات شبکه‌های رایانه‌ای و مخابراتی برای برقراری امنیت در جهان است و امروزه بیشترین سطح نفوذ امنیتی و خرابکاری توسط همین دنیای مجازی در آن به وقوع می‌پیوندد.

دوم، در بخش نرم‌افزارها باید به دو موضوع مختلف توجه داشت؛ ابتدا دانش فنی و عملی نوشتن نرم‌افزار که نیازمند ذهن توانمند و مسلط بر انواع الگوریتم‌هاست و دیگر محیط گسترش نرم‌افزاری که در آن به پیاده‌سازی و ساخت انواع کدها اقدام شود. در بخش اول با توجه به ذهن توانمند مهندسان ایرانی می‌توان گفت ایران جایگاه مناسبی در سطح جهان دارد، ولی در بخش دوم و همان وجود محیط‌های مناسب یا پلتفرم‌ها و محیط‌های گسترش نرم‌افزاری (IDE) مناسب برای گسترش و ساخت نرم‌افزارها می‌توان گفت ضعف بسیاری داریم و حتی یک مدل نرم‌افزار بومی در این بخش پیدا نمی‌شود که قابل رقابت با مدل‌های بین‌المللی باشد.

نمونه مهم حفاظت و بومی‌سازی در علوم سایبری، سیستم‌های عامل ملی است که در بسیاری کشورهای دنیا مبتنی بر سیستم عامل هسته باز و امن لینوکس مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این بخش داستانی خاص در ایران مطرح است. داستان سال‌های بسیاری که قرار است سیستم عامل ملی یا لینوکس فارسی آماده بهره‌برداری شود؛ اتفاقی که در چندین دولت هنوز نیفتاده تا ایران نیز بتواند از سیستم عامل خاص خود که امنیت بیشتری در مقایسه با ویندوز دارد و به صورت قانونی و مجاز در ایران گسترش یافته است، در اداره‌های دولتی و پژوهشگاه‌های خود مانند بسیاری کشورهای صنعتی دنیا استفاده کند.

از لحاظ دیگر صنعت سایبری را باید با فناوری‌های سخت‌افزاری در بخش شبکه‌ها و مخابرات مورد بررسی قرار داد. در این بخش هم می‌شود 2 تقسیم‌بندی در نظر گرفت؛ اول از لحاظ تسلط بر فناوری به معنای این‌که با استفاده از قطعات، ماژول‌ها و انواع محصولات و آنها با یکدیگر به وسایل جدیدتر برسیم یا بتوانیم از آن وسایل به طور کامل و دقیق استفاده کنیم که در این بخش هم باتوجه به توانمندی مهندسان ایرانی کار بزرگی انجام شده و می‌توانیم در بسیاری از این سطوح، ایران را یکی از کشورهای مسلط بر فناوری بدانیم. این امتیاز در نمایشگاه قابل مشاهده بود که ما فناوران بسیار ممتازی هستیم و دانش استفاده کاربردی و حتی دانش ترکیب و طراحی جدید در متخصصان کشور ما یک دانش بومی شده است. از لحاظ دیگر باید درون این آنتن‌ها و دستگاه‌ها را نیز مورد بررسی قرار داد. در بخش ساختارهای الکترونیک از قطعات و ادواتی استفاده می‌شود که ساخت کمپانی‌های بزرگ خارجی در بخش ساخت آی‌سی‌ها و ادوات الکترونیک است. مثال ساده در این قسمت آن است که شما به پخت غذایی تسلط دارید، اما برای تهیه مواد اولیه آن باید بهترین محصولات را استفاده کنید؛ آن هم محصولاتی که در مزارع سرزمین خودتان وجود ندارد یا تا به‌حال به فکر کشت آن نبودید و باید از بهترین محصولات اولیه خارجی در تهیه آن غذا استفاده کنید.

در روزگار امروز با بحث‌هایی مانند اقتصاد جهانی و با وجود شرکت‌هایی که بیش از 100 سال است انحصار تولید بهترین آی‌سی‌ها و قطعات را در دنیای الکترونیک در دست دارند و با شریکی تجاری مانند چین که بسیاری از قطعات از جمله فن‌ها، خازن و مقاومت و ال‌سی‌دی و کلید را با قیمتی بسیار ارزان تولید می‌کند، این مدل انتخاب ما برای طراحی سیستم‌های الکترونیک از لحاظ اقتصادی و سرعت بخشیدن به ساخت دستگاه‌ها انتخاب صحیح اما با توجه به سیاست‌های اغلب خصمانه برخی کشورها انتخاب خطرناکی است: مشکلات مختلف گاه و بیگاه در ورود آی‌سی‌های قابل برنامه‌ریزی و تجهیزات آنتن‌ها به ایران به علت تحریم فناوری و برای جلوگیری از به دست آوردن دانش فنی و احتمال جاسوسی سخت‌افزاری توسط بسیاری از سیستم‌ها و پروتکل‌های این قطعات، مشکلاتی است که در این بخش صنعت ما را تهدید خواهد کرد.

به نظر می‌آید در بخش سخت‌افزارها باید تلاش بیشتری را به کار گیریم و کمبودهای بخش نرم‌افزاری را نیز با سرعت بیشتری برطرف کنیم. وجود مدیریت و برنامه‌ریزی منسجم که بدون شتابزدگی با نقشه راه مشخص به معنای واقعی بتواند در سال‌های آینده علوم سایبری را در ایران بومی کند و روال تخصیص سرمایه‌ها و مدیریت پروژه‌ها را به عهده گیرد، برای کشور بسیار ضروری است.

آریا صبوری / روزنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه مکاترونیک