معجون شعر کلاسیک با موسیقی عامه‌پسند

برای مثال، موسیقی جاز (jazz) گاهی آن‌قدر پیچیده می‌شود که شنیدن و لذت بردن از آن مهارت خاصی می‌طلبد. در سبک‌های پاپ و راک نیز در برخی موارد، موسیقی و شعر چنان از سادگی و شاید ابتذال دور می‌شود که درک موسیقی را برای شنونده عادی دشوار می‌کند. موسیقی راک از این منظر قابلیت بیشتری دارد، به طوری که برخی نخبگان موسیقی عامه‌پسند تمایل دارند از قابلیت‌های این موسیقی برای برجسته کردن ظرافت‌های هنر خود بهره جویند. در ایران نیز تلاش‌هایی در این ارتباط صورت گرفته که گاه موفق بوده و گاه ناموفق، بویژه آن که وزن و آهنگ شعر فارسی آن‌قدر سلطه و برتری دارد که استفاده از آن در موسیقی راک کار چندان آسانی نیست. با وجود این، کاوه دولت‌نیا آهنگساز، خواننده و نوازنده از معدود کسانی است که توانسته در نخستین آلبومش، موسیقی متفاوت و غریبی را به صورت دلنشین بر شعر فارسی بنشاند. آلبوم «گُل مرداب» او وارد بازار شده است.

دولت‌نیا ـ که نوازندگی و آهنگسازی را از همایون مجدزاده آموخته و از راهنمایی‌های او در نخستین آلبومش بهره‌مند شده ـ در قطعه اول به نام تنهایی، از غزلی از حافظ با مطلع «در دیر مغان آمد یارم قدحی در دست» سود جسته و ترانه‌ای ساخته که مخاطب را یاد بالاد‌های عاشقانه راک دهه 80 میلادی می‌اندازد. از ابتکارات جالب او در این قطعه آن است که هوشمندانه به شعر وفادار نمی‌ماند و در ترجیع یا بند برگردان (بیتی که در ترانه تکرار می‌شود) که خود آن را سروده، ترانه‌اش را از یکنواختی درمی‌آورد و با ضرباهنگی تندتر آن را به اوج می‌رساند. تکنوازی گیتار الکتریک در این ترانه، آن را به یکی از بهترین قطعات آلبوم تبدیل کرده است.

در قطعه اول و برخی ترانه‌های دیگر این آلبوم، مخاطب شاید شباهت‌هایی میان صدای دولت‌نیا و حبیب محبیان احساس کند. استفاده از گیتار آکوستیک در قطعه دوم با عنوان بی‌تفاوت ـ که ترانه‌اش را همچون قطعه گُل مرداب وفا قبادپور سروده ـ رنگ و لعاب دیگری به این آلبوم بخشیده است. او در قطعه سوم که کویر نام دارد، در کنار آهنگسازی و نوازندگی، ترانه‌سرایی را نیز امتحان کرده و قطعه‌ای عاشقانه ساخته است. در قطعه چهارم با شعر در کوچه سار شب هوشنگ ابتهاج، رامین بهنا (پیانو) و رضا فرهادی (کنترباس) این خواننده ‌ـ آهنگساز جوان را همراهی کرده‌اند. اما دولت‌نیا در قطعه ترک شیرازی ـ که تکنوازی گیتار الکتریک همایون مجدزاده نقطه قوت آن به شمار می‌آید ـ نتوانسته چندان از عهده غزل حافظ با مطلع «اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را» برآید. او تلاش کرده غزل رندانه حافظ را در قالب یک بالاد راک ارائه کند؛ اما طنز و ظرافت غزل حافظ در اندوه موسیقی گم می‌شود و برخلاف قطعه تنهایی، ترجیع مبتکرانه‌ای ندارد که آن را نجات دهد.

او با قطعه کعبه مخفی و شعر خاطره‌انگیز زیب‌النساء، شاعر سبک هندی، سعی کرده ترانه‌ای عرفانی را با ملودی‌های موسیقی در تکنوازی درهم آمیزد. این روزها بیشتر قطعات آلبوم‌های پاپ به یکدیگر شباهت دارد.حتی گاهی تمایز قائل شدن میان ترانه‌های خوانندگان نیز دشوار است؛ ولی دولت‌نیا تلاش کرده با هر ترفندی، از شباهت قطعاتش به یکدیگر پرهیز کند. این شاید یکی از نقاط قوت آلبوم او باشد. این خواننده ـ آهنگساز، رباعیات باباطاهر را در ترانه «پریشان» به کار گرفته تا عاشقانه‌ای عرفانی بسازد و در قطعه مروارید جوانی، رباعی‌های فلسفی عرفانی خیام را می‌خواند. ترانه مرغ چمن آتش از هوشنگ ابتهاج به عنوان آخرین قطعه این آلبوم، نشان می‌دهد در مجموع تلاش دولت‌نیا در ترکیب شعر فارسی و موسیقی راک تجربه‌ای موفق بوده است. در این میان نباید تجربیات همایون مجدزاده، رهبر گروه موسیقی کهت‌مَیان را ـ که میکس و مسترینگ این آلبوم را به عهده گرفته ـ در کمک به دولت‌نیا جوان نادیده گرفت.

شاید یکی از انتقادهایی که به این خواننده، نوازنده و آهنگساز موسیقی پاپ و راک وارد است، تلاش او در نواختن چند ساز موسیقی از جمله گیتار بیس باشد که از کیفیت کارش تا اندازه‌ای کاسته است. البته به دلیل نبود امکانات می‌توان به او حق داد که با کمترین پشتوانه مالی و فنی، آلبومش را سر و سامان داده باشد. با وجود این، باید منتظر ماند و دید کاوه دولت‌نیا بر صحنه اجرا چند مردِ حلاج است، چراکه بسیاری موسیقی راک را موسیقی صحنه می‌دانند و معتقدند توانایی و هنر نوازنده و خواننده را باید در اجرای زنده دید.

کمیل انتظاری / گروه فرهنگ و هنر