نظارت؛ حلقه گمشده برون‌ سپاری در شهرداری‌ها

اما نحوه برخورد برخی پیمانکاران شهرداری با مردم یک پای حوادثی است که شهرداری‌ها باید پاسخگوی آنها باشند، نکته اینجاست که شهرداری‌ها ادعا می‌کنند برای کارکرد بهتر مجبور به برون‌ سپاری و استفاده از پیمانکاران هستند، اما در برابر منتقدان تاکید می‌کنند درسایه نبود نظارت دقیق بر عملکرد پیمانکاران این استفاده افراطی از پیمانکاران به آفت مدیریت شهری بدل شده است.

به نظر می‌رسد در این میان ساز وکار دقیقی برای انتخاب پیمانکاران وجود ندارد یا دست کم نظارت سفت و سختی روی فعالیت آنها صورت نمی‌گیرد، گواه این ادعا نیز خبرهایی است که تاکنون از گوشه و کنار کشور منتشر شده و روح جامعه را جریحه‌دار کرده است.

برای نمونه می‌توان به خودسوزی دو دست فروش 34 ساله و 43 ساله خرمشهری و تبریزی اشاره کرد یا از مرگ دست‌فروشی در تهران نوشت که هنگام درگیری با پیمانکاران شهرداری منطقه 4، جان خود را از دست داد.

به این موارد باید ماجرای ایست قلبی عموی یکی از اعضای شورای شهر تهران و به سرنوشت دست‌فروشی نیز اشاره کرد که در مترو تهران دست به خودکشی زد، هرچند از این حوادث چند ماه می‌گذرد، اما سگ کشی ناجوانمردانه در شیراز و دعوای سه‌شنبه گذشته معبربان‌های شهرداری تهران با چند دستفروش در میدان 7تیر بار دیگر لزوم توجه ویژه به نحوه فعالیت پیمانکاران و تجدید نظر در نحوه انتخاب آنها را یاد‌آور می‌شود.

سازوکاری دقیق برای نظارت بر شهرداری نیست

محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران درباره نحوه عملکرد پیمانکاران شهرداری و نظارت بر آنها به جام‌جم می‌گوید: به هر حال شورای شهر دستگاهی نظارتی است، اما سازوکاری دقیق بر عملکرد شهرداری وجود ندارد به همین دلیل اگر بخواهیم جلوی مردم شرمنده نباشیم باید حوادث را به شکل نقطه‌ای و موضوعی دنبال کنیم.

وی با بیان این‌که شهرداری پروژه‌های زیادی را به سازمان‌های وابسته به خود می‌سپارد، بیان می‌کند: برخی مواقع مناقصه محدود انجام می‌شود به این شکل که شهرداری تعداد محدودی از پیمانکاران را دعوت کرده و با توجه به شرایط و رتبه پیمانکاران با آنها قرار داد امضا می‌کند.

به گفته حقانی، اعضای شورای شهر نمی‌توانند بسیاری از مسائل را رصد کنند به همین دلیل به سازو کار مناسبی برای نظارت بر عملکرد شهرداری نیاز است.

وی با اشاره به این‌که شهرداری در بخشی از خدماتی که به پیمانکاران واگذار کرده موفق است و در بخشی دیگر موفق نیست،عنوان می‌کند: برخی از فعالیت‌های شهرداری با منافع عده‌ای جور در نمی‌آید و منجر به درگیری فیزیکی می‌شود مانند فعالیت غیرقانونی دست فروش‌ها.

مجتبی عبداللهی، معاونت خدمات شهری و محیط‌ زیست شهرداری تهران در گفت‌وگو با جام‌جم درباره نحوه انتخاب پیمانکار از سوی شهرداری اظهار می‌کند: انتخاب این افراد بیشتر از طریق مناقصه انجام می‌شود، در واقع پیمانکاران در چارچوب مشخص و رتبه‌بندی شده فعالیت می‌کنند.

وی درباره تعداد پیمانکارانی که شهرداری تهران با آنها همکاری می‌کند، عنوان می‌کند: پیمانکاران زیادی با شهرداری همکاری می‌کنند برای نمونه حدود 40 پیمانکار در بخش رفت و روب فعال هستند که حدود 15 هزار نیرو دارند و 65 پیمانکار نیز در بخش فضای سبز فعال هستند که حدود 17 هزار نیرو دارند.

عبدالهی درباره تعداد پیمانکاران معبربان بیان می‌کند: برای این کار در هر منطقه شهرداری یک پیمانکار وجود دارد. به گفته وی در بخش جمع‌آوری سگ‌های ولگرد و اتلاف موش نیز حدود 22 پیمانکار فعال هستند.

وی درباره نظارت بر عملکرد چنین پیمانکارانی یادآور می‌شود: نظارت بر عملکرد پیمانکاران از طریق عامل چهارم انجام شده یا خود شهرداری این کار را انجام می‌دهد.

عبداللهی درباره این‌که آیا نظارت بر عملکرد پیمانکاران به شکل دقیق انجام می‌شود، ابراز می‌کند: با توجه به گسترده بودن فعالیت امکان نظارت لحظه‌ای وجود ندارد.

پیمانکاران نیز آسیب می‌بینند

معاونت خدمات شهری و محیط‌ زیست شهرداری تهران درباره نحوه برخورد پیمانکاران با افرادی مانند دست‌فروش‌ها خاطرنشان می‌کند: برخی تصور می‌کنند فقط افرادی مانند دست‌فروش‌ها هنگام درگیری آسیب‌دیده یا فوت کرده‌اند، اما در بین نیروهای پیمانکار نیز فوت شده یا صدمه جدی دیده و نقص عضو شده‌اند.

عبدالهی توضیح می‌دهد: بحث دست‌فروش‌ها به اقتصاد، معیشت و نبود شغل برمی‌گردد هرچند آنها بخشی از زندگی خود را تامین کرده و کار اشتباهی انجام نمی‌دهند، اما براساس قوانین آنها کار خلاف قانون انجام داده و شهرداری وظیفه دارد آنها را کنترل کند. در این میان برخورد دو طرف باید با احترام همراه باشد.

به گفته وی، در این میان نباید فقط حق را به دست‌فروش‌ها داد، زیرا نیروهای سد معبر نیز با حقوق کم شرافتمندانه زندگی کرده و پیش آمده که از دست‌فروش‌ها کتک خورده‌اند.

معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری تهران درباره این‌که برخی معتقدند پیمانکاران برای سود بیشتر افراد دارای سوءسابقه را به کار می‌گیرند، بیان می‌کند: به‌کارگیری افراد ضابطه مشخصی دارد و اصلا به این شکل نیست که پیمانکار شخص سوءسابقه‌دار را استخدام کرده برای خود تنش ایجاد کند.

وی درباره این‌که چرا برای برخورد با افرادی که سد معبر می‌کنند از نیروی انتظامی کمک گرفته نمی‌شود، تاکید می‌کند: نیروی انتظامی نیروی محدودی دارد، اما در برخی مواقع از آنها درخواست امداد می‌کنیم.

به نظر می‌رسد برای رفع این مشکل معبربان‌های شهرداری باید به ضابط قضایی بدل شوند تا به این شکل آموزش بیشتری دیده بتوانند به شکل کاملا قانونی با افراد برخورد کنند.

معاونت خدمات شهری و محیط‌ زیست شهرداری تهران درباره این ادعا که گفته می‌شود پیمانکاران شهرداری سود زیادی از قرار دادهای خود برده و به همین دلیل نظارت روی آنها نیست، توضیح می‌دهد: 75 درصد از مبلغ قرار داد حقوق پرسنل است، بخشی نیز هزینه بیمه، مالیات و دفتر کارمی شود و در نهایت پیمانکار حدود10 تا 15 درصد سود می‌برد.

محسن سرخو، عضو دیگر شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: در چند وقت اخیر شاهد اتفاقاتی بوده‌ایم که خبر از این می‌دهد نظارت دقیقی روی فعالیت پیمانکاران نیست و ضوابط در این عرصه رعایت نشده این درحالی است که باید در همه سطوح نظارت صورت بگیرد.

به گفته وی چنانچه این پیش نیازها رعایت نشود و پیمانکاران رفتار صحیحی با مردم نداشته باشند استفاده از پیمانکار به آفت مدیریت شهری بدل خواهد شد.

وی ادامه می‌دهد: پیمانکاران باید درست انتخاب شوند و نظارت منسجمی روی فعالیت آنها صورت بگیرد، در واقع برون‌سپاری نباید به هر قیمتی انجام شود.

ابوالفضل قناعتی، عضو دیگر شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: شهرداری تهران با توجه به نیازهایی که دارد از بین پیمانکاران دست به انتخاب می‌زند در واقع سوابق کاری این افراد ملاک بوده و آنها را در قالب مزایده و مناقصه انتخاب می‌کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که می‌توان صلاحیت تمامی پیمانکاران شهرداری تهران را تایید کرد، بیان می‌کند: صلاحیت همه را نمی‌توان تایید کرد، اما بیشتر آنها با توجه به تخصص‌شان انتخاب شده‌اند.

قناعتی درباره حوادث تلخی که برخی پیمانکاران در آن نقش دارند، توضیح می‌دهد: چنین اتفاق‌هایی در سطح کلانشهری مانند تهران طبیعی است، زیرا شهرداری تهران با بیش از یکصد پیمانکار کار می‌کند و تمامی این افراد از فیلتر گزینش شهرداری عبور نمی‌کنند.

عضو شورای شهر بیان می‌کند: بعد از حادثه‌ای که برای یک دست‌فروش در منطقه 4 تهران پیش آمد تذکراتی را در صحن شورا مطرح کردیم، اکنون نیز تاکید می‌کنیم نیروهای پیمانکار هنگام برخورد با مردم باید حداکثر ملاحظه را کرده و حرمت افراد را نگه دارند.

به گفته قناعتی پیمانکاران باید نهایت تلاش خود را به‌کار گیرند تا افراد مناسبی را استخدام کرده و هر وقت کار به درگیری کشیده شد از مسیر حقوقی به پیگیری بپردازند.افزون براین شهرداری باید به این نکته توجه کند که خدمات کلیدی شهر را خودش مدیریت کند.

بازدهی و عملکرد بهتر، هدف پیمانکاری

افزایش جمعیت سبب شده مسئولان برای کنترل هر چه بهتر شهرها دست به تقسیم کار بزنند، زیرا همگام با افزایش تقاضا باید خدمات نیز به شکل مطلوبی ارائه شود.

دستگاه‌های دولتی برای این‌که بتوانند خدمات مناسب‌تری به شهروندان ارائه کنند به استفاده از خدمات پیمانکاری تمایل پیدا کردند، در تعریف پیمانکار نیز می‌توان گفت آنها شرکت‌هایی هستند که در ازای گرفتن هزینه‌ای مشخص با موسسات و سازمان‌ها قرارداد امضا می‌کنند تا بخشی از وظایف آنها را به عهده بگیرند.

در واقع دستگاه‌های دولتی با استفاده از پیمانکاران تلاش می‌کنند با افزایش بازدهی، صرفه‌جویی نیز داشته باشند، افزون بر این به نظر می‌رسد استفاده از استعداد‌های بخش خصوصی نیز از اهداف دستگاه‌های دولتی است.

نکته اینجاست که شرکت‌های خصوصی تمام تلاش خود را برای بالا بردن بهره‌وری انجام می‌دهند. اما نباید فراموش کرد وقتی دستگاهی از پیمانکاران استفاده می‌کند باید به طور کامل مسئولیت استفاده از نیروهای شرکت پیمانکار را قبول کند، زیرا مردم به دلیل وجود دستگاه‌های دولتی به پیمانکاران اعتماد می‌کنند.

برای نمونه اکنون بیشتر شهروندان پیمانکارانی را که با شهرداری همکاری می‌کنند، جزو نیروهای شهرداری به حساب می‌آورند.

بنابراین ارگانی مانند شهرداری که بیشتر کارهای خود را به پیمانکاران سپرده است باید نظارت دقیقی بر فعالیت آنها داشته باشد و هنگام کوتاهی شرکت‌های پیمانکار خسارت مردم را جبران کند، البته نباید فراموش کردکه برخی پیمانکاران برای کسب سود بیشتر حقوق کارگران و کارمندان خود را نیز پایمال می‌کنند؛ به همین دلیل باید نظارت همه جانبه‌ای روی فعالیت آنان وجود داشته باشد.

مهدی آیینی - گروه جامعه