پس زبان همدلی، خود بهتر است

یکی از مهم‌ترین دلایل نامگذاری امسال با عنوان «همدلی دولت و ملت» مساله ماموریت تاریخی دولت جمهوری اسلامی در مذاکرات هسته‌ای است. این مساله ابعاد مختلفی دارد، اما بر خلاف ابعاد اقتصادی و سیاسی آن، بعد فرنگی‌اش کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

مذاکرات هسته‌ای هنوز ادامه دارد، دولت ایران به نمایندگی از ملت، منافع ملی را در این گفت‌وگوها پیگیری می‌کند، اما آیا بی‌همدلی و همزبانی میان دولت و ملت می‌توان تصوری روشن از آینده و پایان مذاکرات هسته‌ای داشت.

مذاکرات هسته‌ای میان ایران و جامعه جهانی سال‌های زیادی را به خود اختصاص داده است و دولت‌ها و سیاستمداران قهار و کارکشته زیادی در جمهوری اسلامی با آن درگیر بوده‌اند، اما آینده مذاکرات هسته‌ای را نمی‌توان بدون همدلی و همزبانی دولت و ملت تصور کرد. در این مسیر دو خطر احتمالی وجود دارد که از هر دو باید پرهیز کرد و پرهیز از این دو را می‌توان موفقیت تحقق شعار سال دانست.

این دو خطر عبارتند از: این‌که دولت بدون بیان کلیات و روند مذاکرات و بی‌توجه به خواست و درک مردم از حق هسته‌ای به مذاکره و توافق و از سویی دیگر ملت بدون در نظر گرفتن منافع پایدار و بلندمدت خود در صحنه جهانی و حیات بین‌المللی و بدون آگاهی از غایات نظام، نمی‌‌تواند تصور روشنی از این حق داشته باشد. به نظر می‌رسد پایانی خوش و نهایی و مهم‌تر از این دو، ماندگار، که هم ریشه در جامعه جهانی و نیز ریشه در عملکرد دولت و خواست ملت داشته باشد، تنها با همدلی و همزبانی دولت و ملت ممکن خواهد بود.

لزوم همدلی دولت و ملت

دولت درکارهای خود نیازمند همدلی با ملت است. دولت در واقع انتخابی از سوی ملت برای بالا بردن کارایی نهاد سیاستگذاری در حوزه عمومی است. از این رو دولت برای پیشبرد سیاست‌های خود به همدلی و توجه به خواست‌های ملی نیاز دارد. نمی‌توان بدون داشتن درک روشنی از مطالبات ملت به پیشبرد سیاست‌های دولت خوشبین بود. با توجه به ماهیت چرخشی دولت و تاثیر مطالبات ملت در تغییر چهره‌های قوه مجریه و مقننه، سیاستگذاری‌های عمومی در یک مقطع در صورت تقابل با مطالبات عمومی فاقد پایداری خواهد بود و با انتخابات بعدی دولت یا مجلس به تغییر رویه خود خواهد پرداخت.

برای مثال اگر مجلس بدون توجه به افکار عمومی قانونی را وضع کند، این قانون با روی کارآمدن مجلس بعدی تغییر خواهد کرد. از این رو دولت‌ها در خصوص تصمیم‌گیری در موارد حساس که نیازمند ثبات و تداوم است، باید بر اساس افکار عمومی و خواست همگانی عمل کنند و نه تشخیص صرفا کارشناسی. تشخیص صرفا کارشناسی بدون در نظر گرفتن خواست‌ اساسی ملت خود اقدامی غیرکارشناسی خواهد بود. در خصوص مساله هسته‌ای نیز تداوم و ثبات باید در نظر گرفته شود. فرض کنید توافق در مذاکرات هسته‌ای بدون توجه به خواست همگانی ملت در خصوص استقلال صنعت هسته‌ای یا دستیابی به دانش در این زمینه صورت گیرد، آنچه روشن است این تضاد میان خواست ملت و دولت در انتخابات بعدی تاثیر خود را خواهد گذاشت و دولت و مجلس به سویی حرکت‌ خواهند کرد که بتوانند استقلال هسته‌ای را اعاده کرده و نتیجه مذاکرات را که باب میل‌شان نبوده، ملغا سازند. ثبات در نظام‌های مردم سالار نیازمند همسویی دولت با ملت است.

لزوم همزبانی با دولت

دولت اما به عنوان نماینده اراده عمومی نیازمند آن است که درخصوص حرکت در راستای مطالبات ملت آگاهی کافی در اختیار ایشان قرار دهد. بدون همزبانی ملت با دولت این نهاد سیاستگذار نخواهد توانست به سوی مطالبات عمومی حرکت کند. توافق هسته‌ای نیز از این مساله مستثنا نیست.

دولت باید مردم را در جریان کاری که برای آنها انجام می‌دهد، بگذارد و میان این دو گفت‌وگو برقرار باشد. بدون همزبانی با دولت نمی‌توان آینده خوشی برای یک توافق جامع هسته‌ای در نظر گرفت. درخواست‌هایی که با نظر کارشناسی فاصله دور دارد، دولت را به بیراهه می‌برد و هرچند ممکن است برای کوتاه مدت مردم راضی باشند، اما ممکن است در آینده خسارات جبران‌ناپذیری به منافع ملی وارد آورد. دولت هرچند برآمده از ملت است، اما در فضای بین‌الملل مانند فردی واحد دارای منافع خاصی است.

منافع هر دولت نیز بر اساس عملکرد آن در طول سال‌ها قابل تحقق و پیگیری است. دولت باید وضع و ملاحظات خود را به عنوان فرد در اختیار افکار عمومی قرار دهد، منافع ملت با منافع دولت درگیر است و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن این درهم تنیدگی، منافع ملت را پیش برد، بازنده نهایی در این صورت خود ملت خواهد بود.

پس زبان همدلی خود بهتر است

زبان همدلی میان دولت و ملت در ایران با توجه به تاریخچه مناسبات میان حکومت و مردم در این کشور یک رابطه‌ ضروری است، این نیاز فقط درخصوص مذاکرات هسته‌ای مطرح نیست و همه شئون دولت و ملت را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد، اما بی‌شک مذاکرات هسته‌ای بدل به موضوعی مزمن برای سیاست ایرانی شده است. هر چند صرف تحریم نمی‌تواند باعث شود تا دولت و ملتی به سمت خودکشی و صرف‌نظر کردن از حقوق خود برود، اما از سویی دیگر نیز نمی‌توان به استقبال هر تحریمی رفت. هم ملت و هم دولت باید به دنبال استقلال و کارآمدی باشند. این همدلی فقط با قرار گرفتن در یک افق مشترک ممکن خواهد بود؛ افقی که مقام معظم رهبری رسیدن به آن را در سال جاری ممکن ساختند.

میثم قهوه چیان / جام‌جم