این بیمارستان واس‌ماس!

مجموعه تلویزیونی «در حاشیه» به کارگردانی «مهران مدیری» تازه‌ترین نمونه از این دست کمدی‌های چندین قسمتی است که از نیمه تعطیلات نوروز روی آنتن شبکه سوم سیما رفته و پخش آن نیز همچنان ادامه دارد. این دسته از آثار عموما حول محور چند شخصیت و یک موقعیت دراماتیک شکل گرفته و بر این اساس پیش می‌روند.

استفاده از لوکیشن‌های واحد یکی دیگر از خصوصیات مشترک این مجموعه‌هاست که علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید به سرعت بخشیدن به ریتم تولید نیز کمک فراوانی می‌کند. از نمونه‌های معروف دهه 70 و اوایل دهه 80 می‌‌توان به «پاورچین» ساخته «مهران مدیری» و «زیرآسمان شهر» به کارگردانی «مهران غفوریان» ‌اشاره کرد و حال پس از گذشت چند سال مدیری با «در حاشیه» به این شکل از مجموعه‌سازی حیات دوباره‌ای بخشیده است.

در اینجا هم مانند نمونه‌های پیشین با یک داستان کوتاه چند خطی مواجهیم‌ که به مرور در یک دایره به حرکت افتاده و با بهره‌گیری از شخصیت‌های متعدد به پیش می‌رود. دکتر «هومن صحرایی» که در یک رشته خیالی مرتبط با پزشکی تحصیل کرده و برای پیدا کردن شغل با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کند، به‌عنوان رئیس بیمارستان حاشیه انتخاب شده و همراه با بهروز عشقی و سهراب کاشف بیمارستان را راه می‌اندازند.

امیرمهدی‌ ژوله که سرپرستی گروه نویسندگان را بر عهده دارد در قسمت نخست بخوبی به معرفی هومن و خواهرش هاله و مشکلات آنها پرداخته و روی درستکاری و تعهد هومن که در نهایت هم به دعوا و اخراجش از بیمارستان ختم می‌شود، مانور داده است. رابطه میان این دو نفر عالی از کار درآمده و شوخی‌هایی درخشان در خلال آن به چشم می‌آید که مخاطبان را بخوبی می‌خنداند.

برای مثال به صحنه شام خوردن این دو و بگومگوشان بر سر سبزی استفاده شده در غذا توجه کنید که عناصر مهم و کلیدی گونه کمدی در آن کاملا به چشم می‌آید. پیشنهاد ریاست یک بیمارستان متروک به دکتر هومن که مالک طماعی هم به نام زهتاب دارد، قصه را وارد فضای تازه‌ای کرده و آن را به شکل مطلوبی گسترش می‌دهد.

در این میان مخاطب از طریق داستانک‌هایی با بهروز و سهراب کاشف هم آشنا شده و به شخصیت دروغگو و پشت هم‌انداز این دو پی می‌برد. بخصوص کاشف که به‌عنوان جراح زیبایی با شکایت‌های مختلف روبه‌رو بوده و پروانه پزشکی‌اش هم باطل شده است. این مثلث سه نفره نامتجانس عامل پیش‌برنده داستان بوده و دیگر شخصیت‌ها در کنار آنها به‌عنوان مکمل قرار می‌گیرند.

نویسندگان در حاشیه، در پرداخت شخصیت‌ها کاملا به سمت تیپ رفته و اغراق‌های مرسوم در کمدی را با شدت و غلظت بیشتری به آنها تزریق کرده‌اند. این امر در رابطه با زهتاب و همکار عجیب و غریبش بیش از بقیه بوده که تا حدود زیادی هم به آنها لطمه وارد کرده است. با ورود این سه نفر به بیمارستان شوخی‌های زیادی براساس کلیشه‌ها شکل گرفته که برخی موفق و برخی دیگر ناموفق و تکراری از کار درآمده‌اند.

از نمونه‌های موفق آن می‌توان به بخش ترساندن آنها توسط زهتاب و همکارش به شیوه‌های مختلف یاد کرد که باوجود آشنا بودن برای مخاطب جذاب جلوه می‌کند. اما تاکید بیش از حد روی غذا خوردن آنها و شیوه بدوی زهتاب در این کار، به کلیت آن لطمه وارد کرده و نمی‌تواند برای مخاطب دارای نکاتی جذاب باشد. شخصیت بهروز با آن ضریب هوشی پایین از آن دسته شخصیت‌های جذاب برای کمدی‌های تلویزیونی است که دست نویسنده را برای خلق موقعیت‌های کمدی باز می‌گذارد؛ اتفاقی که در چند قسمت نخست رخ داده و بهروز شوخی‌های جذابی را خلق می‌کند. برای نمونه می‌توان به گل خریدنش در گلفروشی و اشاره‌های سرشار از اغراقش به زندگی در خارج کشور اشاره کرد که کاملا در چارچوب تعریف شده برای شخصیت فوق می‌گنجد. اما او هم با پیشرفت داستان و ورود به فضای بیمارستان به دام تکرار افتاده و به‌اصطلاح پیش نمی‌رود و درجا می‌زند. در مجموعه‌های کمدی عموما مردان نقش پررنگ‌تری نسبت به زنان داشته و از دومی بیشتر به‌عنوان مکمل بهره گرفته می‌شود.

مدیری در این مجموعه هم تقریبا از همین فرمول تبعیت کرده و تنها در مورد هاله صحرایی استثنا قائل شده است. شخصیت پرحرف و سرشار از تضادی که از یک سو خودش را به گفته خود وقف برادرش کرده و از طرف دیگر هم در موقعیت‌های گوناگون به تحقیر او می‌پردازد! شخصیت نامزد بهروز هم از کلیشه‌های رایج تبعیت کرده و تا حدود زیادی در حاشیه قرار گرفته و نقش چندانی هم در پیشبرد داستان ندارد.

مهران مدیری به عنوان طراح این مجموعه که پس از غیبتی چند ساله بار دیگر به قاب کوچک تلویزیون بازگشته، در این مجموعه از تمامی فرمول‌های امتحان پس داده قدیمی بهره گرفته و برای تضمین موفقیت کار از عوامل همیشگی‌اش در پشت و جلوی دوربین سود جسته است.

مدیری با توجه به این‌که بازیگر توانایی هم هست و به اصطلاح دوربین دوستش دارد، نقشی کلیدی را برعهده گرفته و تقریبا از تمامی بازیگران کمدی معروف سال‌های اخیر تلویزیون در کنار خویش بهره برده است. از سیامک انصاری، جواد رضویان و مهران غفوریان گرفته تا نصرالله رادش، محمدرضا هدایتی و سحر زکریا که هرکدام می‌توانند در ادامه به کیفیت نهایی در حاشیه کمک شایانی کنند. در این بین رضویان و غفوریان موفق‌تر از بقیه ظاهر شده و رگه‌هایی از یک کمدی جذاب و تماشاگرپسند را در گوشه‌هایی از بازیشان ارائه کرده‌اند.

مجموعه در حاشیه با توجه به این‌که هنوز قسمت‌های زیادی از آن باقی مانده، می‌تواند رضایت مخاطبان بیشتری را جلب کند که البته با توجه به کارنامه کاری مهران مدیری می‌تواند قابل پیش‌بینی هم باشد.

محمد جلیلوند / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)