تنش‌زدایی؛ از باکو تا مینسک

برگزاری بازی‌های المپیک اروپایی نیز که قرار است حدود سه ماه دیگر در باکو برگزار شود، شتاب بیشتری به مدرن‌سازی ظاهری این شهر داده است. ساخت ورزشگاه‌های شیک و با کلاس جهانی که البته هنوز تا تکمیل شدن فاصله دارد از جمله مصادیق این ماجراست و این بازی‌ها آنقدر از نظر این همسایه شمالی کشورمان اهمیت دارد که در چند نقطه شهر زمان سنج‌هایی با نماد این بازی‌ها ساخته شده و مدت زمان باقی مانده تا آغاز المپیک اروپایی را بر اساس ماه و روز و ساعت و ثانیه نشان می‌دهد و از الان، نماد این بازی‌ها بر تاکسی‌هایی که در شهر تردد می‌کنند، نقش بسته است.

باکو را شاید بتوان شهری خواند که شب‌هایش از روزهایش زیباتر است و دلیل آن هم نورپردازی‌های استثنایی است که به ساختمان‌ها و برج‌های شهر جلوه‌ای دوچندان می‌دهد. اصولا نورپردازی در باکو از جایگاه بالایی برخوردار است و هر برج و عمارت جدیدی که ساخته می‌شود به محض تکمیل شدن نما، با نورپردازی به شکل زیبایی در شب جلوه می‌کند. زمانی که در شب از فرودگاه بسیار زیبای باکو به سمت بخش اصلی شهر که بخش حاشیه‌ای دریای خزر را شامل می‌شود حرکت کنید، این زیبایی خودش را بخوبی به شما نشان خواهد داد؛ زیبایی‌ای که ترکیبی است از برج‌های تازه ساز و ساختمان‌های قدیمی با نمای زیبا و نورپردازی‌های ویژه.

اما در روز وقتی از این بخش اصلی شهر کمی فاصله می‌گیرید متوجه تفاوت میان بخش‌های مختلف باکو می‌شوید. در باکو هرچه از ساحل دریای خزر فاصله بگیرید به بخش‌های حاشیه‌ای شهر نزدیک می‌شوید و کمی فاصله گرفتن از این بخش اصلی کافی است تا به بیغوله‌هایی برسید که هیچ اثری از آن زیبایی‌هایی نبینید که در بخش اصلی شهر دیده بودید. خیابان‌های تنگ و شلوغ و خانه‌های قدیمی و فرسوده، این مناطق را که بخش کوچکی هم نیست کاملا از بخش مدرن باکو، منفک کرده است. وقتی در این کوچه‌ها قدم می‌زنید هیچ اثری از زیبایی‌های مناطق ساحلی به چشم نمی‌خورد و شلوغی و به‌هم ریختگی این بخش‌ها که با لباس‌هایی که مردم در بیرون از خانه‌ها روی بند پهن می‌کنند جلوه‌ای کاملا متفاوت از یک شهر مدرن، نمایش می‌دهند.

البته ساخت و ساز در شهر باکو با سرعت بالایی در جریان است و به نظر می‌رسد که برنامه‌های توسعه‌ای مقامات آذربایجان در سال‌های آینده، این بخش‌ها را هم شامل شود، اما ظاهرا هنوز فرصت زیادی لازم است تا این برنامه‌ها سایر شهرهای این جمهوری را که از وضع چندان مناسبی برخوردار نیستند، شامل شود.

اقتصاد جمهوری آذربایجان

بخش اصلی اقتصاد جمهوری آذربایجان را صادرات نفت تشکیل می‌دهد و همین طلای سیاه و سرمایه‌گذاری‌های خارجی که در این زمینه صورت گرفته است وجه تمایز اصلی اقتصاد این کشور با دیگر جمهوری‌های تازه استقلال یافته شوروی سابق است.

سواحل دریای خزر در جمهوری آذربایجان به طول 800‌ کیلومتر سرشار از منابع نفت و گاز است به طوری که بر اساس آمار منتشره از سوی مجله بین‌المللی نفت و گاز، تا پایان ژانویه ٢٠١٣، ذخایر اثبات شده نفت خام آذربایجان در حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده شده است.

صادرات نفت وگاز در سال‌های گذشته، اقتصاد این کشور را بهبود داده است و جمهوری آذربایجان، یکی از کشورهایی است که بالاترین رشد اقتصادی را در سال‌های گذشته داشته است. اما به نظر می‌رسد این کشور بیش از حد به صادرات نفت، چشم دوخته و از بخش‌های دیگر فارغ شده به طوری که صنعت این کشور در حوزه‌های مختلف، رشد قابل توجهی ندارد و واردات کالا در جمهوری آذربایجان، جایی برای عرض اندام تولید داخلی نگذاشته است و در اولین برخورد با شهر باکو و در زمان تردد در خیابان‌های این شهر، با دیدن ماشین‌های لوکس خارجی می‌توانید این موضوع را بخوبی لمس کنید. البته در کنار این ماشین‌های لوکس خارجی، لاداهای قدیمی نیز که ظاهرا اتومبیل سنتی این کشور هستند، خودنمایی می‌کند. پراید و سمند نیز خودروهایی است که وقتی در شهر آنها را می‌بینید شما را به یاد ایران می‌اندازند و البته با رانندگی مردم باکو نیز می‌توانید خاطراتتان از ایران را تازه کنید. اما در کنار رانندگی پرخطر مردم باکو، نکته‌ای که انصافا از آن نباید گذشت احترام به عابر پیاده و توقف کامل در هنگام عبور عابران است.

سفارت ایران

سفارت جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان، گرچه بواسطه نزدیکی به ایران شاید جای راحتی برای خدمت سفیر و دیگر دیپلمات‌ها و کارکنان وزارت خارجه کشورمان به نظر برسد، اما زمانی که از نزدیک با حساسیت‌های کار دیپلماسی در این همسایه شمالی آشنا شوید به این نتیجه می‌رسید که احتمالا محل‌های خدمت فراوانی هست که فعالیت در آنها به مراتب آسان‌تر از آذربایجان است.

جمهوری آذربایجان کشوری است که از نظر جمهوری اسلامی ایران به دلیل همسایگی، اهمیت فراوانی دارد، اما از آنجا که این کشور در شمال نیز با روسیه همسایه است و سابقا یکی از جمهوری‌های شوروی سابق بوده، مقامات مسکو نیز تحولات این کشور را با دقت فراوانی رصد می‌کنند. از سوی دیگر همسایگی این کشور با دو کشور تاثیرگذار منطقه یعنی ایران و روسیه باعث شده آمریکا و اسرائیل نیز نگاه خاصی به این کشور داشته باشند که البته از نفوذ خوبی نیز در حاکمیت این کشور حداقل تا یکی دو سال قبل برخوردار بودند.

رتق و فتق این مسائل در کنار حجم بالای رفت و آمد میان ایران و جمهوری آذربایجان و مراودات دو کشور در حوزه‌های مختلف، سطح بالایی از کار دیپلماتیک را می‌طلبد که در حال حاضر از سوی سفارت جمهوری اسلامی ایران در حال انجام است.

جمهوری آذربایجان از جمله کشورهایی است که نماینده ولی فقیه نیز در کنار سفارت، در آنجا مشغول به خدمت است و حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی‌اکبر اجاق‌نژاد، بیش از 20 سال است این مسئولیت را در باکو به عهده دارد.

فعالیت‌های دیپلماتیک کشورمان باعث شده تا روابط تهران و باکو که تا یکی دو سال قبل، کمی با کدورت همراه بود در ماه‌های اخیر روندی رو به رشد به خود بگیرد و شاهد این ماجرا نیز چهار دور دیداری است که میان سران دو کشور در حدود یک و نیم سال اخیر انجام شده است.

سفر اخیر وزیر خارجه کشورمان به باکو نیز در راستای ارتقای بیش از پیش این روابط انجام شد و محمدجواد ظریف در دیدارهای فشرده‌ای که در روز دوشنبه با مقامات جمهوری آذربایجان داشت بر گسترش روابط تاکید کرد.

البته ظریف پس از جمهوری آذربایجان، از جنوب روسیه، عازم کشور بلاروس در غرب روسیه شد. جایی که با توجه به تحولات ماه‌های اخیر در اوکراین و تنش‌های میان غرب و روسیه، اوضاع مناسبی ندارد. شاید یکی از دلایل اهمیت سفر وزیر خارجه کشورمان به مینسک، پایتخت بلاروس، این باشد که هنوز چند روز بیشتر از توافق شکننده‌ای که برای حل بحران اوکراین، در شهر مینسک امضا شد نمی‌گذرد. توافقی که در مرحله اول اجرای خود در روز یکشنبه به مشکلاتی برخورد و طرفین، یعنی دولت اوکراین و جدایی‌طلبان، هر یک از دیگری خواستند که در اجرای آن پیشقدم شوند.

به هر حال، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور تاثیرگذار، این تحولات را بدقت دنبال می‌کند و از توان خود برای کاهش تنش در نقاط مختلف دنیا بهره می‌گیرد.

حسین نیکپور‌‌ /‌‌ دبیر گروه سیاسی