از سلفی بازغی‌ تا قدم زدن ناجی

هر چند انتخاب فیلم «قول» برای شروع جشنواره در سینمای اهالی رسانه و هنرمندان (برج میلاد) به مذاق برخی‌ها خوش نیامد و آنها دوست داشتند جشنواره را با فیلم اسم و رسم دار و پرشورتری آغاز کنند؛ ولی به هر حال اختصاص نخستین سئانس سینمای مطبوعات می‌تواند به‌عنوان توجه و ارادت هرچند ظاهری سینمای حرفه‌ای ایران به ژانر کودک و نوجوان قابل توجه و ارزشمند باشد، اما بحث اینجاست که به هرحال فیلم‌های برگزیده جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان هم که مستقیم وارد بخش سودای سیمرغ شده است، قابلیت و ظرفیت رقابت و هماوردی را با دیگر فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران داشته باشد.

«قول» ساخته محمدعلی طالبی، فیلمساز سرشناس و قدیمی سینمای کودک و نوجوان که در جشنواره اخیر فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان بیشتر جوایز اصلی را به دست آورد و حتما واجد ارزش‌های محتوایی و ساختاری است، نتوانست تماشاگرانی را که می‌خواستند جشنواره سی‌و‌سوم فیلم فجر را با فیلمی پرهیجان و تماشایی آغاز کنند، راضی کند البته این مساله به خودی خود به طالبی ربطی ندارد و او در مختصات سینمای کودک و نوجوان فیلمی شایسته ساخته و یکی از بلدترین افراد در این زمینه است. او از جمله فیلمسازانی است که هم در سینمای موسوم به «برای کودک» موفق عمل کرده (شهر موش‌ها) و هم در سینمای به اصطلاح «درباره کودک» (چکمه). ایرادی اگر هست، در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری برای جدول نمایش فیلم‌ها وجود دارد.

هرچند این نکته را هم نباید از قلم انداخت که احتمالا هیچ فیلمساز دیگری حاضر نبود فیلمش به عنوان نخستین فیلم جشنواره و در ساعت 10 صبح به نمایش درآید.

در حالی که پیشتر صحبت‌هایی شد مبنی بر این‌که برنامه نمایش‌ها در برج میلاد از عصر آغاز شود و سئانس صبح از جدول اکران حذف شود، اما امسال هم این اتفاق نیفتاد و فرار برای فشردگی برنامه نمایش فیلم‌ها و نشست‌های رسانه‌ای و برپایی مراسم فرش قرمز آثار راه به جایی نبرد و همچنان خبرنگاران با کمترین زمان استراحت باید از این سالن به آن سالن دوندگی کنند.

محمدعلی طالبی هم که به دلیل اطلاع دیرهنگام از زمان نمایش فیلمش نتوانست در نشست خبری آن حاضر شود، طی اظهارنظری از اختصاص اولین نمایش فیلم جشنواره به فیلم خود ابراز نارضایتی کرد.

2ـ خیلی‌ها اولین بار ساره بیات را در سریال تلویزیونی «یک مشت پر عقاب» دیدند. همان شخصیتی که قتلش موتور قصه می‌شود و اتفاقات بعدی سریال را رقم می‌زند. بازی بیات باوجود کوتاهی نقش دیده شد و بخت همکاری با اصغر فرهادی را نصیب او کرد. اعتماد کارگردان جهانی ایران به بیات باعث خلق نقش راضیه، به‌عنوان یکی از بهترین شخصیت‌های تاریخ سینمای ایران در فیلم «جدایی نادر از سیمین» شد. نقش دشوار راضیه به مدد بازی درخشان و همدلی‌برانگیز بیات و هدایت درست فرهادی و همبازی‌های خوبی چون شهاب حسینی و پیمان معادی، شکل گرفت که هنوز هم ارزش تماشا و همراهی را دارد.

بیات گرچه بازیگری تواناست و این را در آثاری که بازی کرده بخوبی نشان داده، اما به نظر می‌آید بتدریج دارد در دایره نقش زنانی از طبقه محروم و زجرکشیده گرفتار می‌آید. هرچند موضوعاتی که نقش‌های هم طبقه‌اش با آن درگیر هستند، در هر فیلم متفاوت است و خطر کلیشه محض را از او دور می‌کند، اما با وجود این، این خطر بیخ‌گوش او احساس می‌شود. «فصل فراموشی فریبا» مثال خوبی در این زمینه است و جنس نقش او در مجاورت تیره بختی نقش‌هایش در «جدایی نادر از سیمین» است.

فیلم «ناهید» نخستین ساخته بلند و سینمایی آیدا پناهنده و به تهیه‌کنندگی بیژن امکانیان که دیروز در بخش نگاه نو جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد هم از همین توانایی بیات استفاده کرده است. درواقع بازی‌های خوب بیات در چنین نقش‌هایی طبیعتا نقش موثری در انتخاب فیلمسازان دارد و حالا خیلی‌ها برای جان بخشی به زنی رنجور و غرق در مصیبت بلافاصله سراغ بیات را می‌گیرند. حتی می‌توان چنین پیشفرضی را برای نقش حلیمه، دایه پیامبر گرامی اسلام در «محمد(ص)» هم در نظر گرفت و بعید نیست مجید مجیدی باتوجه به این جنبه از توانایی بیات چنین نقش دشواری را به او سپرده است. هرچند شأن و مقام این نقش بالاتر از این است که آن را با دیگر نقش‌های بیات مقایسه کنیم.

از نکات جالب توجه و حاشیه‌ای «ناهید»، معرفی اثر با حضور برخی از عوامل اصلی آن بود. پناهنده و امکانیان از ساعت نامناسب پخش فیلم گله کردند و پژمان بازغی هم از تماشاگران خواست نسبت به سال گذشته صبورتر باشند و به احترام فیلم تا پایان روی صندلی‌های خود بنشینند. اگرچه خود فیلم ظرفیت این حفظ ادب و احترام را داشت، اما احتمالا برخی تماشاگران هم در رودربایستی با بازغی سالن را ترک نکردند! عکس سلفی بازغی با امکانیان، بیات و پناهنده هم از جمله موارد قابل ذکر این مراسم معرفی بود؛ عکسی که در طرفه‌العینی در اینستاگرام این بازیگر بارگذاری شد.

3ـ در شرایطی که مشغول تایپ این روزنوشته جشنواره‌ای در فضای مربوط به رسانه‌ها هستم، رضا ناجی در حالی که دست‌هایش را مثل پهلوان‌ها به دو طرف بازکرده و چشمان تیزبینش را به این سو و آن‌سو می‌چرخاند، از روی فرش قرمز وسط سالن و از کنارم رد می‌شود! من که از این پایان سینمایی راضی هستم، شما چطور؟!

علی رستگار ‌- گروه فرهنگ و هنر