مشفق کاشانی از نگاه رهبرانقلاب

استاد عباس کی‌منش مشهور به مشفق کاشانی سرسلسله شاعران انقلاب و به تعبیری تازه‌تر که در مراسم نکوداشت وی در سازمان رسانه‌ای اوج به کار برده شد، «پیرجمع شاعران انقلاب اسلامی» به شمار می‌رفت.

از او به‌عنوان یکی از شاعران احیاگر شعر کلاسیک فارسی به ویژه غزل در دوران معاصر یاد می‌شد و از جمله شاعرانی بود که در ۸۹ سال زندگی خود با جمع کثیری از شاعران کشور در سبک‌ها و قالب‌های مختلف، آشنا و مانوس بود تا جایی که شرح زندگی وی را می‌توان تاریخ شفاهی شعر معاصر فارسی در هشتاد سال اخیر نیز دانست.

مشفق کاشانی در کنار اینها از جمله شاعرانی به شمار می‌رفت که مورد عنایت و توجه ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بوده است.

از غزل سرایان برجسته‌ زمان

مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۲ و در دیدار با دست اندرکاران برگزاری همایش نکوداشت مرحوم مشفق کاشانی با چنین تعابیری از وی یاد می‌کنند:

«جناب آقای مشفق هم از شعرای خوب زمان ما هستند. بنده البته از قدیم با بعضی از اشعار ایشان -در مطبوعات و اینها- آشنا بودم و شخص ایشان را هم که از اوائل انقلاب به اتّفاق آقای حمید و مرحوم شاهرخی و اینها، مکرر آقایان را زیارت می‌کردیم؛ از شعرهایشان می‌شنیدیم، استفاده می‌کردیم. و غزل ایشان، غزل پخته و مضمون‌دار و خوش اسلوبی است؛ یعنی یکی از غزل سرایان برجسته‌ زمان ما جناب آقای مشفق هستند؛ بیشتر سبک عراقی - و در عین حال دارای مضمون، دارای الفاظ شسته‌رفته و پخته - غزل ایشان را تشکیل میدهد.

حالا البتّه ایشان در فنون دیگر هم شعر می‌گویند، قصیده هم می‌گویند، قطعه هم می‌گویند، لکن غزل ایشان یک برجستگی ویژه‌ای دارد. در جلسات شعری‌ای که بنده در آنجاها حضور داشته‌ام و توانسته‌ام بشنوم از شعرها، شعر ایشان همیشه یک شیرینی و برجستگی و زیبایی خاصی داشته. جا دارد که از ایشان حقیقتاً تشویق بشود.

علاوه بر جنبه‌ شعری محض، دو خصوصیت دیگر هم در آقای مشفق هست که قابل توجه است: یکی اینکه شعر ایشان در خدمت هدف‌ها قرار می‌گیرد؛ در خدمت هدف‌های دینی و هدف‌های انقلابی. از اوّل انقلاب - از قبل انقلاب هم شاید همین‌جور بوده؛ امّا آنچه من اطّلاع دارم در دوران انقلاب [است]- شعر ایشان، چه شعر مذهبی و به اصطلاح شعر آئینی‌ای که ایشان گفتند در مدایح و در موضوعات مربوط به ائمّه (علیهم السلام)، و چه شعرهایی که درباره‌ مسائل انقلاب گفتند، همه‌ اینها شعرهای مفید و اثرگذاری است. آن بیت اوّل همین غزلی که الان ایشان گفتند، به نظر من می‌ارزد به خیلی از شعرها و گفته‌ها و نوشته‌ها؛ در وقتی که دشمن و بعضی از دوست‌های نادان سعی می‌کنند فضاها را تیره و تار جلوه بدهند، می‌گویند اگر هوش و گوشی وجود دارد، اینجا پنجره‌ها باز است. اینها خیلی نکات مهمی است. در غزل ایشان همیشه در طول این زمان‌ها آدم مشاهده می‌کند.

نکته‌ دوم شخصیت خود ایشان است؛ ایشان یک انسان محترم و آراسته به اخلاق خوب، به رفتار خوب محسوب می‌شوند و ما در طول این حدود سی وچند سال که با ایشان آشنا هستیم و مرتبطیم و از ایشان شنیدیم و گاهی با ایشان نشست و برخاست کردیم، همیشه این رفتار را از ایشان ملاحظه کردیم.»

آراستگی اخلاقی آقای مشفق کاشانی

رهبر انقلاب همچنین در پیامی که در همین سال برای کنگره بزرگداشت مشفق کاشانی صادر فرمودند درباره این شاعر نامدار معاصر و شعر او, با تاکید بر آراستگی اخلاقی آقای مشفق کاشانی اظهار داشتند: «شعر ایشان، چه اشعار مذهبی و آئینی‌ و چه شعرهایی که درباره‌ مسائل انقلاب گفته اند، همه‌ از جمله شعرهای مفید و اثرگذار است.»

چندی پیش نیز در مراسم نکوداشت این شاعر نامدار، محمد گلریز هنرمند متعهد انقلاب اسلامی به روایت خاطره‌ای ناب از دیدار این شاعر با رهبر انقلاب پرداخت.

گلریز این خاطره را در برنامه شب شاعر ویژه مرحوم مشفق کاشانی در سازمان اوج به این شکل عنوان کرد: در آن مراسم پس از آنکه رهبر انقلاب جملاتی را خطاب به آقای مشفق بیان کردند آقای مشفق شعری را در حضور رهبر انقلاب قرائت کرد. پس از آن حضرت آقا رو به من (گلریز) کردند و گفتند شما این غزل را بخوان که یک مصرع از آن به صدها مقاله می‌ارزد.

این غزل به شرح زیر است:

گوش هوشی است اگر پنجره باز است اینجا

نغمه مرغ سحر روح نواز است اینجا

برده از هوش مرا سکر سماع ملکوت

شمع و شب را یله کن قصه دراز است اینجا

روی زیبای تو تابنده از از صبح نیاز

طاق ابروی تو محراب نماز است اینجا

چشمه معرفت از باده حیرت گذرد

قدمی پیش بنه راه فراز است اینجا

دل بود کعبه آمال تو احرام ببند

قبله قصد و صفا سعی و حجاز است اینجا

زندگی از نفس مردم آزاده ما

نافه آهوی چین غالیه ساز است اینجا

جان سرگشته ما در گرو روی کسی است

کافتابی به نهان خانه راز است اینجا

خار این بادیه، بویی ز شقایق دارد

خندة مریم گل، لعبت ناز است اینجا

این گزارش می‌افزاید از مرحوم مشفق کاشانی در زمان حیات چندین دفتر شعر منتشر شده است که از میان آنها می‌توان به «صلای غم» تضمین ۱۲ بند محتشم کاشانی، «خاطرات» (سال ۱۳۲۴)، «سرود زندگی» (سال ۱۳۴۲)، «شراب آفتاب» (سال ۱۳۴۲)، «آذرخش» (گزینه اشعار)، «آینه خیال» (سال ۱۳۷۲)، «بهار سرخ سرود» (سال ۱۳۷۳)، «هفت بند التهاب» (سال ۱۳۷۵)، «نقشبندان غزل» (سال ۱۳۶۵)، «انوار ۱۵خرداد» (سال ۱۳۶۵)، «خلوت انس» (سال ۱۳۶۸)، تصحیح «دیوان حاج سلیمان صباحی بیدگلی» با همکاری پرتو بیضایی (سال ۱۳۴۰)، «مجموعه شعر جنگ»، تذکره‌ شاعران معاصر و راز مستان اشاره کرد.(مهر)