شهرسوخته آماده پذیرایی از گردشگران نوروزی

شهر شش هزار ساله سوخته در سیستان و بلوچستان که به اعتقاد باستان‌شناسان، پیشرفته‌ترین شهر کهن جهان به شمار می‌رود، حدود شش ماه پیش به فهرست جهانی یونسکو راه یافت و از ابتدای آذر امسال نیز کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه پس از یک دوره وقفه پنج ساله از سرگرفته شد.

پیش از این و در 13 کاوش گذشته این شهر باستانی، آثاری همچون نخستین چشم مصنوعی با قدمت 4800 سال، کهن‌ترین جراحی مغز، خط‌کش پنج هزار ساله، قدیمی‌ترین تخته نرد جهان و شهرک‌های مسکونی و ساختمان‌های همگانی همچون آپارتمان کشف شده بود که ظرفیت بالای این محوطه را برای جهانی شدن به نمایش می‌گذاشت و در چهاردهمین کاوش نیز که اکنون به روزهای پایانی خود می‌رسد، آثاری دیگر همچون کیسه چرمی بسیار نفیس و نقاشی شده، جام مرمری منحصربه فرد، 39 گور با 620 شیء به دست آمده از آن و یک فضای معماری متناسب با سیستم اداری آن دوران کشف شده که مهر تائیدی است بر بی‌همتا بودن این منطقه در جهان که می‌تواند آن را به یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های گردشگری دنیا تبدیل کند.

آن‌طور که معاون میراث فرهنگی اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان به جام‌جم می‌گوید پس از ثبت جهانی شهر سوخته و همچنین انجام کاوش‌های اخیر در محوطه، تعداد بازدیدکنندگان داخلی و خارجی آن نیز نسبت به گذشته افزایش زیادی یافته است.

کاوش در 2 درصد از مساحت شهر سوخته

محمدرضا سندگل با بیان این‌که دوره کاوش در شهر سوخته برای امسال یک ماه پیش‌بینی شده بود که به دلیل اهمیت منطقه آن را به دو ماه تمدید کردیم، می‌افزاید: این فرصت دو ماهه، فردا (آخر دی ماه) به پایان می‌رسد و با توجه به اهمیت یافته‌ها، بحث حفاظت از آنها چه در بخش اشیای مکشوفه و چه فضاهای معماری، بازسازی و مرمت آنها که هم‌اکنون آغاز شده، ادامه می‌یابد. وی با اشاره به تهیه نقشه جدید برای شهر سوخته از سوی پژوهشگران و باستان‌شناسان یادآور می‌شود که طبق نقشه قدیم، مساحت شهر سوخته حدود 150 هکتار بود که در نقشه جدید به بیش از 200 هکتار افزایش یافته است، با این حال هنوز تاکنون فقط حدود 2 درصد این مساحت مورد کاوش قرار گرفته است.

سندگل با اشاره به اشیای به دست آمده در کاوش اخیر شهر سوخته تصریح می‌کند که فضای معماری کشف شده در این مجموعه نیز که فقط حدود 10 الی 20 درصد آن کشف شده، احتمالا متعلق به یک ساختمان اداری یا دیوان در آن دوران است که هنوز به طور کامل مورد کاوش قرار نگرفته و ادامه حفاری و کاوش آن به سال آینده و پانزدهمین فصل کاوش موکول شده است.

سندگل درخصوص اقدامات انجام شده برای حفاظت از این محوطه درمقابل دست درازی حفاران غیرمجاز، پس از پایان کار گروه کاوش می‌گوید: اکنون یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی به صورت شبانه‌روز در محوطه مستقر بوده و گشت می‌دهد، ضمن این‌که دوربین‌های متعددی در شهر سوخته نصب شده که همگی فعال است و تمام منطقه را زیر نظر و رصد خود دارد. علاوه بر اینها یک پایگاه نیروی انتظامی، خاص حفاظت از شهر سوخته در نزدیکی منطقه ایجاد شده که نیروهای این پایگاه نیز وظیفه محافظت از این منطقه و آثار تاریخی و باارزش آن را به عهده دارند.

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان از فراهم کردن شرایط میزبانی از گردشگران نوروزی در شهر سوخته نیز خبر می‌دهد و می‌افزاید: به منظور رفاه حال بازدیدکنندگان و گردشگران، یک مجتمع گردشگری با امکانات خدماتی و رفاهی همچون سرویس‌های بهداشتی، آلاچیق، فضای سبز، نمازخانه و موزه در فاصله حدود هزار متری حریم شهر سوخته ایجاد شده که یگان حفاظت میراث فرهنگی نیز در این مجتمع مستقر شده و بنابراین علاوه بر امکانات خدماتی رفاهی، تمهیدات امنیتی نیز به طور کامل در منطقه برقرار است.

سندگل با اشاره به فاصله 155 کیلومتری شهرسوخته از زاهدان و فاصله 55 کیلومتری آن از زابل یادآور می‌شود که مسیر دسترسی به شهر سوخته نیز مسیر مناسبی است، زیرا این محوطه در مسیر راه ترانزیتی و بین‌المللی آسفالته قرار دارد که از امنیت کامل برخوردار است. ضمن این‌که هتل و امکانات اقامتی مناسبی نیز در زاهدان و زابل وجود دارد و علاوه بر اتوبوس و خط راه‌آهن، امکان تردد هوایی نیز از شهرهایی نظیر تهران برای رسیدن به زابل و زاهدان وجود دارد.

اتخاذ تدابیر حفاظتی

مدیر پایگاه جهانی شهر سوخته نیز با اشاره به آمادگی کامل این پایگاه برای پذیرایی از گردشگران و بازدیدکنندگان نوروزی به جام‌جم می‌گوید: یکی از وظایف این پایگاه، تهیه بروشورها و دفترچه‌های تبلیغی و اطلاع‌رسانی برای راهنمایی گردشگران است که این بروشورها اکنون با رویکرد ثبت جهانی این شهر، تهیه شده و هنگام حضور گردشگران به آنها عرضه خواهد شد.

وی درباره خواسته‌های یونسکو پس از ثبت جهانی شهر سوخته از مسئولان میراث کشور نیز یادآور می‌شود که مهم‌ترین درخواست یونسکو از چنین مناطقی، ضرورت بحث حفاظت و نگهداری عرصه و حریم و جلوگیری از دخل و تصرف در آنهاست که خوشبختانه در مورد شهر سوخته از آنجا که در خارج از شهر قرار گرفته است و امکان ساخت و ساز در آن وجود ندارد و ملاحظات زیادی نیز در این خصوص انجام می‌شود، تهدیدی از این نظر وجود ندارد.

به گفته شیرازی، بحث آموزش و اطلاع‌رسانی به بازدیدکنندگان و گردشگران و تجهیز پایگاه از نظر امکانات نیز از دیگر موضوعات مورد توجه یونسکو است که اکنون مورد توجه میراث فرهنگی و این پایگاه نیز هست و اقداماتی در این زمینه در دست اقدام است. به طور مثال اقلامی همچون بروشور، دفترچه و سی‌دی آماده شده که بین گردشگران توزیع خواهد شد، ضمن این‌که موزه سایت نیز از ظرفیت‌های خوبی برخوردار است که به نمایش عموم گذاشته خواهد شد.

مدیر پایگاه شهر سوخته خاطرنشان می‌کند که انجام کاوش و ادامه آن نیز از دیگر خواسته‌های یونسکو است که بنابر همین خواسته، از اول آذر، چهاردهمین فصل کاوش در منطقه مسکونی و گورستان شهر سوخته آغاز شد و بزودی با اعلام نتایج آن به پایان می‌رسد. همچنین بحث حفاظت از سایت و مرمت و نگهداری یافته‌های آن و فراهم کردن زمینه‌های پژوهش برای باستان‌شناسان مورد توجه یونسکو است که به آن رسیدگی می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا شهر سوخته از نظر خدماتی و رفاهی می‌تواند پاسخگوی نیاز گردشگران در ایام نوروز باشد، می‌گوید: آنچه مربوط به وظایف ما در حیطه پایگاه است که بیشتر شامل اطلاع‌رسانی و حفاظت از سایت است، مشکلی ندارد، اما به هر حال از نظر زیرساخت‌های گردشگری و امکاناتی همچون راه دسترسی مناسب و فضاهای مناسب اقامت و استراحت، هنوز ضعف‌هایی وجود دارد که باید مسئولان میراث کشور و استان درباره آن چاره‌اندیشی کنند.

شهر سوخته در تیر امسال به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده است.