فوتبال مربی باکیفیت می‌خواهد

مربیان زیادی در اقصی نقاط دنیا مشغول فعالیت هستند، اما بسیاری از آنها فقط یک یا دو فاکتور را دارند. به عنوان مثال بازیکنی که بلافاصله پس از پایان دوران فوتبالش به جرگه مربیان می‌پیوندد شاید مستعد مربیگری باشد و با استفاده از سوابق دوران فوتبالش بتواند به موفقیت‌هایی نیز دست پیدا کند، اما با سپری کردن یک یا دو دوره مربیگری نمی‌تواند به علم روز مجهز شود. تجربه مربیگری هم چیزی نیست که با یک فصل کامل شود.

چند روز پس از آن‌که مارچلو لیپی با ایتالیا قهرمان جام جهانی شد، در کنفرانسی خبری از او پرسیدند: شما اکنون ثروتمندترین و بهترین مربی دنیا هستید. نظرتان در این مورد چیست؟ که او هم در جواب گفت: شاید به‌واسطه پیشنهادهایی که از این به بعد دریافت خواهم کرد ثروتمندترین مربی دنیا باشم، اما خودم را بهترین مربی دنیا نمی‌دانم، من هیچ‌وقت در رده‌های سنی پایه کار نکرده‌ام و از این بابت کمبود دارم.

این یعنی وقتی شما می‌خواهید یک مربی را در طبقه مربیان باکیفیت قرار دهید باید فاکتورهای بسیاری را در نظر بگیرید.

خوب یا بد؟

مربی خارجی خوب است یا بد؟ خیلی‌ها بحث درباره حضور مربیان خارجی را با طرح این سوال آغاز می‌کنند، اما از نظر من چنین طبقه‌بندی‌ای به هیچ عنوان صحیح نیست. ما وقتی درباره مربی صحبت می‌کنیم باید بگوییم مربیان باکیفیت یا مربیان کم‌کیفیت.

مربی خوب یک مربی تاثیرگذار است و زیاد هم فرق نمی‌کند که اهل کجا باشد. حال باید پرسید چگونه می‌توان مربیان باکیفیت را از مربیان دیگر تفکیک کرد؟ مربی باکیفیت کسی است که بتواند آینده را برای فوتبال شما به تصویر بکشد و فرقی هم نمی‌کند که ایرانی باشد یا خارجی. رایکوف نمونه یک مربی خارجی باکیفیت بود که خدمات بسیار ارزنده‌ای برای فوتبال ما انجام داد. او کسی بود که آینده بهتری را برای فوتبال ما ساخت. اما متاسفانه نظیر رایکوف در طیف مربیان خارجی که در تمام این سال‌ها به فوتبال ایران آمدند، وجود نداشت.

قبل از این‌که وارد بحث مربیان خارجی شوم باید به این نکته اشاره کنم که یکی از شاخصه‌های اصلی توسعه این است که خودتان بتوانید خودکفا شوید. تولید و تربیت نیروی انسانی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های پیشرفت در کشورهای توسعه‌یافته است. حال اگر ما نتوانستیم مربیان باکیفیت زیادی تربیت کنیم این به نقص‌های مدیریتی فوتبال ما در 30 سال گذشته برمی‌گردد.

با وجود این؛ رویکرد فوتبال ایران به استفاده از مربیان خارجی هم رویکرد صحیحی نبوده است. یعنی کیفیت اغلب مربیان خارجی که آمدند از کیفیت مربیان ایرانی هم پایین‌تر بوده است. سوای سوءمدیریت حاکم بر ورزش، افکار عمومی همیشه یک مربی خارجی را حتی اگر شناختی از آن وجود نداشته باشد به مربی داخلی ترجیح می‌دهد. همین باعث شده بسیاری از مدیران ورزشی در طول این سال‌ها با سوءاستفاده از این باور غلط اجتماعی مربیان کم‌کیفیت خارجی را وارد بدنه ورزش و بخصوص فوتبال ما کنند.

ما در کانون مربیان ایران کارهای تحقیقی بسیاری در مورد حضور مربیان خارجی در فوتبال ایران انجام دادیم، اما پس از ارزیابی عملکرد آنها به این نتیجه رسیدیم که متاسفانه بسیاری از آنها از نظر کیفیت مربیان خوبی نبودند. البته همین تحقیقات می‌گوید بسیاری از مربیان داخلی هم از کیفیت بالایی برخوردار نبودند، منتها موضوع این است که در همین شرایط دیده می‌شود که بعضا از همان مربیان بی‌کیفیت خارجی چیزی حدود 40 برابر بیشتر از مربیان ایرانی دستمزد گرفتند. البته همین مساله هم خود به دلیل پوشاندن ضعف‌های مدیریتی است. یعنی فلان مدیر در بدو ورود احساس می‌کند با آوردن یک مربی خارجی می‌تواند افکار عمومی را جهت‌دهی کند. این روند ناصحیح باعث شده فوتبال ما در این سال‌ها نتواند به اندازه هزینه‌ای که برای استخدام مربیان خارجی کرده است، بهره‌برداری کند.

راهکار

اما برای تربیت یک مربی داخلی خوب چه باید کرد؟ برای تربیت مربی باکیفیت لزوما نباید به دنبال وارد کردن مربیان خارجی بود. ما می‌توانیم از وجود مدرسان طراز اول در فوتبالمان استفاده کنیم و از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی متعددی به تربیت مربیان بپردازیم. ما حتی می‌توانیم مرکزی در کشور داشته باشیم تحت‌عنوان مرکز توسعه علوم مربیگری. این کاری است که کشورهای صاحب فوتبال سال‌ها پیش انجام داده‌اند. در آسیا نیز ژاپنی‌ها در راه‌اندازی چنین مرکزی پیشقدم بودند و به پیشرفت‌های بسیاری خوبی در زمینه توسعه علوم مربیگری دست یافتند. ژاپنی‌ها معتقدند از سال 2020 می‌توانند به کشورهای دیگر مربی باکیفیت صادر کنند.

ما در کانون مربیان طرح راه‌اندازی این مرکز را تهیه کردیم. برای تکمیل این طرح، خود به کشورهایی نظیر برزیل، اسپانیا، هلند، آلمان و فرانسه سفر کردم تا از نزدیک در جریان فرآیند تربیت مربی در آن کشورها قرار بگیرم، اما نباید فراموش کرد که کانون مربیان ایران یک سازمان صنفی مردم‌نهاد است، بدون آن‌که بودجه‌ای داشته باشد یا به جایی وابسته باشد. اجرای چنین طرحی از نظر سخت‌افزاری به بودجه، امکانات و تجهیزات نیاز دارد، اما اگر فدراسیون فوتبال از اجرای آن حمایت کند، نتیجه‌اش در کمتر از پنج سال نمود خواهد داشت.

مجید جلالی/ رئیس کانون مربیان