عبور گیشه سینمای ایران از مرز 30 میلیارد

«گیشه» یکی از ارکان اصلی سینما در هر نقطه از جهان بویژه در سینمای ایران به‌شمار می‌آید. در یک دهه گذشته بسیاری از صاحبان سرمایه و تهیه‌کنندگان سینما از کاهش تعداد تماشاگران ابراز نگرانی کرده‌اند. اما سال 93 را باید سر فصل تازه‌ای در فروش آثار سینمایی دانست. در حالی که به پایان نهمین ماه سال نزدیک می‌شویم، 8 فیلم از میان آثار اکران شده توانستنه‌اند هر کدام از مرز فروش یک میلیارد تومان در تهران بگذرند و یک فیلم هم رکورد تاریخ فروش سینمای ایران را شکسته است. میانگین فروش فیلم‌ها بالاتر رفته و در عین حال فیلم‌های مخاطب خاص هم راه به اکران باز کرده‌اند. همه این اتفاقات لبخند را بر لب سینما‌داران، تهیه‌کنندگان و البته مسئولان امر آورده و امید به روزها و سال‌های بهتر را رقم زده است.

افزایش تعداد سالن‌های خوب، تنوع در مضامین، بالارفتن کیفیت ساختاری، مدیریت نسبی و البته شوق عمومی باعث شلوغ ترشدن سالن‌های تاریک سینما شده است. نگاهی به ده‌ها فیلمی که کمتر از یک میلیارد تومان فروش داشته‌اند و تعدادی از آثار که زیر خط 100 میلیونی توقف کرده‌اند و حتی فیلم‌های صف‌اکران نشان می‌دهد گیشه سینماهای پایتخت (به‌عنوان پایه ‌بررسی‌های پژوهشی در همین موضوع) تارسیدن به ایده‌آل هنوز فاصله زیادی دارند. با این حال رقم فروش بیش از 29 میلیارد تومانی در مقایسه با رقم‌های حداکثر 21 میلیاردی در طول سال‌های گذشته امید به آینده و برنامه‌ریزی برای رشد حضور مردم در سالن‌ها را یادآوری می‌کند. در این گزارش نگاهی دقیق‌تر به‌ماجرای فروش فیلم‌ها در 9 ماهه سال 93 و نیز مقایسه با 5 سال گذشته دارم که می‌خوانید.

موش‌ها و عشق‌ها
در سال 93 (تا هفته گذشته) مجموعاً 36 فیلم در گروه‌های سینمایی روی پرده رفته‌اند که از این میان 7 فیلم از یک تا 4 میلیارد تومان فروش داشته و فیلم «شهر موش‌ها2» ساخته مرضیه برومند 5 میلیارد و 930‌میلیون تومان در تهران فروخته‌است. فیلم اول صدر جدول امسال در عین حال پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران به شمار می‌‌آید که توانسته «اخراجی‌ها» را پست سر بگذارد. شاید در یک دهه گذشته و حتی پیش‌تر فیلم‌های کمدی و عاشقانه بیشترین علاقه‌مندی را برای حضور تماشاگران در سینماها رقم می‌زدند، اما اکران قسمت دوم شهر موش‌ها پس‌از حدود 30 سال وضعیت را عوض کرد و نشان داد عموم تماشاگران بر نوستالژی بیش از کمدی و عاشقانه متکی هستند.

فیلم‌های کمدی «طبقه حساس» با 3 میلیارد و 394 میلیون تومان، «آتش‌بس 2» با 2 میلیارد و 598 میلیون تومان، «معراجی‌ها» با 2 میلیارد و 14 میلیون تومان و «رد کارپت» با یک میلیارد و 875 میلیون تومان ردیف‌های دوم تا پنجم جدول را به خود اختصاص دادند و پس از آنها «خط ویژه»، «چ» و «کلاشینکف» که هر یک موضوعی اجتماعی، دفاع مقدس یا جوان پسند داشتند با فروش‌های بالای یک میلیارد تومان قرار دارند.
در ادامه نیز فیلم‌هایی مثل «خواب زده‌ها»، «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران»، «ساکن طبقه وسط»، «شیار 143»، «آرایش غلیظ»، «امروز»، «پنج ستاره»، «فرشته‌ها با هم می‌آیند»، «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو»، «زندگی جای دیگری است»، «متروپل»، «آنچه مردان درباره زنان نمی‌دانند»، «خانوم»، «مستانه»، «اشباح» و «میهمان داریم» قرار دارند که بین 100 تا 999 میلیون تومان فروش داشته‌اند. البته برخی از این فیلم‌ها به دلیل ادامه اکران احتمالاً از مرز یک میلیارد تومان خواهند گذشت. با این حساب تنها 12 فیلم از 36 فیلم اکران‌شده زیر 100 میلیون فروش داشته و شکست خورده تلقی می‌شوند.

جالب آنکه تعداد فیلم‌های زیر 100 میلیون تومان فروش، در سال 92 مجموعاً 28 فیلم، در سال 91 مجموعاً 15 فیلم، در سال 90 مجموعاً 30 فیلم، در سال 89 مجموعاً 24 فیلم و در سال 88 مجموعاً 22 فیلم بوده است. در عوض تعداد فیلم‌های بالای یک میلیارد تومان در سال گذشته 6 فیلم، در سال 91 مجموعاً 5 فیلم، در سال 90 مجموعاً 5 فیلم، در سال 89 یک فیلم و در سال 88 مجموعاً 2 فیلم بوده است.

سال 93 سال رکوردها
سال 93 را می‌توان سال شکستن رکوردهای فروش نامید، با توجه به اینکه سه‌سال است قیمت بلیت‌ها افزایش پیدا نکرده، رقم فروش 29 میلیارد و 185 میلیون تومانی (تا سه‌شنبه گذشته) یک رکورد جدید در تاریخ سینمای ایران تلقی می‌شود.
شاید به‌لحاظ تعداد تماشاگر نتوان چنین عنوانی برای سال 93 قائل شد اما به لحاظ ریالی رقم نزدیک به 30‌ میلیارد تومان برای 36 فیلم – تنها در 9 ماه- رقم قابل تأملی است.

نگاهی به مجموع رقم‌فروش فیلم‌ها در سال‌های گذشته نشان می‌دهد، در سال 92 فروش 58 فیلم به 21 میلیارد تومان، در سال 91 فروش 54 فیلم به 20 میلیارد تومان، در سال 90 فروش 64 فیلم به 21 میلیارد و در سال 89 مجموع فروش 62 فیلم به 14 میلیارد تومان رسیده است. بنابراین حتی بدون احتمال رسیدن رقم فروش فیلم‌ها تا پایان امسال به 35 میلیارد تومان یک رکورد تازه به شمار می‌آید.
از دیگر رکوردهای امسال به افزایش میانگین فروش می‌توان اشاره کرد که تا همین 9 ماه به رقم 810 میلیون برای هر فیلم رسیده است. این رقم در سال گذشته 370 میلیون و در سال قبل‌تر 379 میلیون بود.

فروش شهرستان‌ها
گرچه در پژوهش‌ها و بررسی‌‌های معمول رقم فروش شهرستان‌ها چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اما بد نیست اشاره کنم که فروش 30 فیلم از میان آثار امسال (6 فیلم هنوز در شهرستان‌ها اکران نشده یا رقم فروش آنها اعلام نشده است) به رقم حدود20 میلیارد تومان رسیده است.

نکته‌ای که‌در خصوص اکران شهرستان‌ها می‌توان اشاره کرد، اینکه برخلاف سال‌های سیطره نگاتیو بر سینما، چند سالی است به سبب امکانات جهان دیجیتال فیلم‌ها به سرعت کپی شده و به طور غیر مجاز در شبکه‌های زیرزمینی و قاچاق عرضه می‌شوند، به‌همین دلیل مسئولان سینمایی با دیجیتال کردن سالن‌های سینما سرعت رسیدن فیلم‌ها را به شهرستان‌هاکمتر کرده و به همان نسبت اکران فیلم‌ها در سراسر کشور به پایان می‌رسد تا بلافاصله وارد شبکه نمایش خانگی شده و دست قاچاقچیان کوتاه شود. حالا دیگر مثل سال‌های نه‌چندان دور نمی‌توان فیلم‌های تاراج، عقاب‌ها، یاس‌های وحشی و... را هرچند ماه یکبار بر سر درسینماها رؤیت کرد!
فیلم‌های روی پرده
این روزها جدا از ده‌ها فیلم گروه سینماهای هنر و تجربه مجموعاً 7 فیلم جدید بر پرده عموم سینماهاست. در این میان «آتش‌بس 2» ساخته تهمینه میلانی همچنان با 12 سینما در صدر توجه مخاطبان قرار دارد و روزانه 30 میلیون تومان می‌فروشد.
»شیار 143» کار دوم نرگس آبیار با 884 میلیون تومان در 31 سینما در ردیف دوم قرار دارد و «ساکن طبقه وسط» نخستین ساخته شهاب حسینی با 15 سالن و 879 میلیون تومان در ردیف سوم قرار دارد.
»آنچه زنان درباره مردان نمی‌دانند» از قربان محمدپور با 413 میلیون تومان، «میهمان داریم» ساخته محمد مهدی عسگرپور با 190 میلیون تومان، «تراژدی» کار آزیتا موگویی با 59 میلیون تومان و «بیگانه» با 27 میلیون تومان در ردیف‌های چهارم تا هفتم قرار دارند. البته با توجه به میانگین فروش روزانه «شیار 143» و «آنچه مردان درباره زنان نمی‌دانند» انتظار می‌رود این دو فیلم بزودی از مرز یک میلیارد تومان عبور کنند.
آرزوهای بزرگ برای آینده
رمزگشایی افزایش رقم فروش فیلم‌های سال 93 چندان پیچیده نیست، چرا که دو فیلم پرفروش سال (شهر موش‌ها و آتش‌بس) دنباله آثار موفق سال‌های پیش هستند و در صورت حضور تماشاگران قبلی به همراه مخاطبان نسل جدید یقیناً به فروش چشمگیری دست پیدا خواهیم کرد. حتی فیلم «معراجی‌ها» هم با‌وجود دنباله دار نبودن، اسم مسعود ده‌نمکی را به‌عنوان موفق‌ترین کارگردان گیشه‌ها (با احتساب همه آثار) یدک می‌کشد. از سوی دیگر فضای کمدی آثاری مثل «طبقه حساس» و «ردکارپت» می‌تواند دلیل کافی برای استقبال باشد، اما مهمتر از آن حضور رضا عطاران در این دو اثر به‌علاوه حضورش در «کلاشینکف» است.
در کنار این عوامل حمایت رسانه‌هایی مثل تلویزیون از «چ»، ترکیب بازیگران در آثاری مثل «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» یا فضای اجتماعی و جوان پسند در «خط‌ویژه» را می‌توان مورد توجه قرار داد.
به‌نظر می‌رسد مهمترین دلیل فروش17 فیلمی که از 500 میلیون تا 6 میلیارد تومان فروش داشته‌اند به برنامه‌ریزی شورای صنفی نمایش، بحران نداشتن هنگام اکران (ماجرای «گشت ارشاد» و «خصوصی» یادتان هست؟) افزایش سالن‌های مناسب، تنوع در ژانرها و نشاط عمومی در نیمه اول سال بازمی‌گردد.
یقیناً بررسی رویدادهای سینمایی سال 93 و دقیق شدن روی دلیل استقبال عمومی مردم از سینماها می‌تواند مسئولان سینمایی و متولیان امر اکران را به مسیری هدایت کند که در سال آینده و سال‌های بعدتر شاهد استقبال بی‌نظیر از حداکثر فیلم‌های اکران شده با‌شیم و رکوردهای میلیاردی فیلم‌ها را به آثار بیشتری تعمیم بدهیم. (بهمن عبداللهی/ روزنامه ایران)