2 دور گردش دور زمین در 4 ساعت

حالا فضاپیمای «اوریون» که پس از آپولو و شاتل‌ها، از آن به عنوان سومین نسل از فضاپیماهای سرنشین‌دار ناسا با قابلیت استفاده مجدد یاد می‌شود، تنها چند ساعت تا نخستین پرتاب آزمایشی‌اش فاصله دارد.

اگر همه چیز طبق برنامه از قبل زمان‌بندی شده پیش رود، اوریون با کمک موشک قدرتمند دلتا 4 در ساعت 7 و 5 دقیقه صبح امروز به وقت شرق آمریکا، برابر با 15 و 35 دقیقه 13 آذر به وقت تهران اولین سفرش را البته بدون حضور فضانوردان آغاز می‌کند.

فضاپیما دو بار به دور زمین می‌گردد و در حالی که تا ارتفاع 5790 کیلومتری زمین اوج می‌گیرد نهایتا در اقیانوس آرام فرود می‌آید. تمام این داستان نفسگیر 4 ساعت و 24 دقیقه طول می‌کشد، اما اتفاقاتی که در این مدت روی می‌دهد از آنچنان اهمیتی برای دانشمندان ناسا برخوردار است که به گفته یکی از آنها «پرتاب امروز اوریون راه درست رسیدن به مریخ را به آنها نشان می‌دهد.»

افسانه آپولوها تکرار می‌شود؟

42 سال پیش اولین و آخرین باری بود که پای بشر به ماه رسید؛ دنیایی در فاصله نزدیک به 400 هزار کیلومتری زمین؛ پس از آن افق پروازمان را هزار مرتبه کاهش دادیم و به ایستگاه فضایی بین‌المللی در ارتفاع 400 کیلومتری سطح زمین قناعت کردیم. دوران افسانه‌ای آپولوها که در اوج تنش سیاسی غرب و شرق ادامه داشت آنچنان هیجانی به مردم جهان تزریق کرده بود که تقریبا بسیاری از مردم تلخی‌ها و رنج‌های بر جای مانده از جنگ جهانی دوم را از یاد برده بودند.

حالا به نظر می‌رسد نسخه متفاوتی از آن اتفاق در حال روی دادن باشد. بحران فزاینده اقتصادی که سال 2008 به اوج خود رسید و بیشتر کشورهای دنیا را تحت تأثیر قرار داد، اکنون با رویدادهای مهمی مثل بازگشت دوباره انسان به مدار پروازهای طولانی‌مدت فضایی نظیر سفر به سیارک‌ها، ماه و مریخ می‌رود که به فراموشی سپرده شود. شاید کمتر کسی تا همین شش سال پیش تصور می‌کرد که رویای پرواز سیستم فضایی سرنشین‌داری مثل آپولوها و شاتل‌ها در واپسین روزهای سال 2014 با نخستین پرتاب آزمایشی اوریون رنگ واقعیت به خود بگیرد.

لحظه به لحظه با اوریون در فضا

نسل جدید فضاپیماهای ناسا که محصول تفکر خلاقانه مهندسان شرکت لاکهید مارتین است از تاسیسات شماره 37 پرتاب‌های فضایی کیپ کاناورال نیروی هوایی آمریکا به فضا پرتاب می‌شود. پرتاب پس از پایان نفسگیر شمارش معکوس آغاز می‌شود و قطعا با انبوهی از دود و سر و صدای زیاد همراه خواهد بود.

در لحظه روشن شدن موتورها درخشش خیره‌کننده‌ای تا شعاع چند کیلومتری به چشم می‌خورد. چند لحظه بعد موشک قدرتمند دلتا 4 اوریون را از زمین جدا می‌کند و پس از 6 دقیقه و 15 ثانیه تازه فاز اصلی پرواز آغاز می‌شود. در این لحظه صفحات محافظتی که سراسر بدنه سیستم فضایی را احاطه کرده‌اند از آن جدا می‌شوند.

پس از گذشت حدود یک ساعت و 51 دقیقه از این مرحله عملیات احتراق مجدد آغاز می‌شود. در این بخش از پرواز گردش اول فضاپیما به دور زمین پایان یافته و برای آغاز گردش دوم و اوج گرفتن فضاپیما تا ارتفاع 5790 کیلومتری زمین احتراق مجدد آغاز می‌شود.

برای درک هر چه بهتر این ارتفاع کافی است بدانیم این فاصله چیزی معادل 15 برابر دورتر از فاصله زمین تا ایستگاه فضایی بین‌المللی است. مرحله جداسازی را می‌توان اوج هیجان این مأموریت دانست. در حالی که 3 ساعت و 23 دقیقه از آغاز پرتاب گذشته اکنون زمان جدا شدن کپسول اوریون از بدنه سیستم برای ورود دوباره به جو زمین است. 34 دقیقه بعد از این مرحله اتفاق جالب برنامه‌ریزی شده دیگری روی می‌دهد. گرچه این پرتاب بدون سرنشین خواهد بود، اما دانشمندان ناسا در حال تمرین یک پرتاب واقعی هستند و همه چیز باید دقیق و با فرض حضور فضانوردان در آن انجام شود. در این مرحله جت‌های کنترلی مخصوصی فعال شده و به قرار گرفتن کپسول در وضعی مناسب کمک می‌کنند. در ادامه و در حالی که 4 ساعت و 13 دقیقه از پرتاب گذشته کپسول اوریون بشدت داغ می‌شود. در نظر بگیرید که سرعت آن به بیش از 32 هزار کیلومتر بر ساعت رسیده و حرارتی بیش از 2200 درجه سانتی‌گراد را تجربه می‌کند.

پس چندان جای تعجب ندارد که ناسا در پنج سال گذشته بخش قابل توجهی از مطالعات مربوط به طراحی و ساخت این فضاپیما را به مهندسی مواد و ساخت مقاوم‌ترین عایق‌ها در برابر چنین حرارتی معطوف کرده است. سپس نوبت به باز شدن چترها می‌رسد. تا اینجا 4 ساعت و 20 دقیقه از زمان پرتاب اوریون به فضا گذشته و با وجود تأثیر قابل توجهی که لایه‌های هوا بر کاهش سرعت فضاپیما گذاشته، اوریون همچنان با سرعت نزدیک به 500 کیلومتر بر ساعت در حال حرکت به سوی زمین است و اگر قرار باشد در یک پرتاب واقعی (با حضور فضانوردان) با چنین سرعتی با سطح اقیانوس برخورد کند عملا جز چند تکه آهن پاره و فضانوردان کشته شده چیزی برای ناسا باقی نمی‌ماند.

بازشدن چترها که در دو مرحله صورت می‌گیرد سرعت را تا 32 کیلومتر بر ساعت کاهش می‌دهد. فرود در آب آخرین مرحله پرتاب امروز است. در حالی که 4 ساعت و 24 دقیقه و 46 ثانیه از پرتاب گذشته فضاپیمای اوریون فرود نسبتا آرامی را در آب‌های ساحلی منطقه «باجا» کالیفرنیا در اقیانوس آرام تجربه می‌کند، جایی که شماری از نیروهای متخصص از ساعت‌ها قبل چشم انتظار فرود آن در آب و آغاز عملیات بازیابی بوده‌اند.

پرتوهای کیهانی مهم‌ترین عامل بازدارنده

در میان تمامی شاخص‌هایی که دانشمندان ناسا از مطالعه دقیق اوریون پس از این پرتاب آزمایشی جستجو خواهند کرد یک مورد بیش از سایرین از اهمیت حیاتی برخوردار است و آن تأثیر پرتوهای کیهانی بر فضاپیماست. تأثیر این پرتوها تا آن حد از اهمیت برخوردار است که بسیاری معتقدند وجود آنها که گفته می‌شود منشأ اصلی‌شان اعماق ناشناخته کیهان است، عامل اصلی زمینگیر شدن بشر در سفر به مناطق دوردست منظومه شمسی در چند دهه گذشته بوده است. ناسا به طور رسمی اعلام کرده که هدف نهایی از عملیاتی شدن فضاپیمای اوریون رساندن بشر به نقاط دوردست‌تری از منظومه شمسی نظیر سیارک‌ها، ماه و مریخ است، اما در مسیر رسیدن به این اجرام عبور از دل پرتوهای کیهانی امری غیرقابل اجتناب است.

چندی پیش ناسا در گزارشی به تشریح بیشتر این موضوع پرداخت. در این گزارش آمده است: بدون شک قرار گرفتن در معرض پرتوهای مرگبار کیهانی که منشا آنها جایی خارج از منظومه شمسی است مهم‌ترین عامل محدودکننده انسان در ترک زمین به مقصد اجرام دوردست بوده است. اندازه‌گیری‌های ما نشان می‌دهد برای درامان ماندن از اثرات خطرناک این پرتوها حداکثر مدت یک سفر دوردست فضایی نباید از 150 روز تجاوز کند حال آن که سفر به مریخ نزدیک به 500 روز به طول می‌انجامد و این یعنی عبور از یکی از پررنگ‌ترین خطوط قرمز عرصه فضا.

اوریون امروز نه‌تنها به طرز چشمگیری از زمین فاصله می‌گیرد بلکه برای نخستین بار پس از مأموریت‌های آپولو عنوان نخستین فضاپیمایی را به خود اختصاص می‌دهد که از محیط پرانرژی کمربند ون آلن که مملو از پرتوهای کیهانی است عبور می‌کند. از هم‌اکنون دانشمندان ناسا منتظر بررسی دقیق حسگرهای مخصوصی هستند که صرفا با هدف مطالعه اثرگذاری این پرتوها بر اوریون روی بدنه آن نصب شده‌اند.

همه چشم به اوریون دوخته‌اند

بدون شک اتفاقاتی که امروز روی می‌دهد نقطه عطفی در مسیر توسعه برنامه‌های فضایی ناسا به شمار می‌آید. این پرتاب آزمایشی هزینه هنگفت 375 میلیون دلاری برای ناسا به همراه داشته است (حدود 1300 میلیارد تومان) که البته این رقم شامل هزینه ساخت اوریون نمی‌شود. فضاپیمای اوریون با بودجه 8 میلیارد دلاری (حدود 28 هزار میلیارد تومان) ساخته شده که گفته می‌شود سال‌های آینده به 15 میلیارد دلار (حدود 52 هزار و 500 میلیارد تومان) افزایش خواهد یافت. امروز دو سرنوشت در انتظار نسل جدید فضاپیماهای ناسا خواهد بود؛ شکست احتمالی پرتاب که اگر با نابودی اوریون نیز همراه شود نه‌تنها ضرر مالی هنگفتی روی دست آژانس فضانوردی آمریکا خواهد گذاشت، بلکه عقبگرد بلندی برای این سازمان به حساب می‌آید، اما موفقیت محتمل این مأموریت دنیا را امیدوار می‌کند که رویای بازگشت به ماه و رسیدن به مریخ خیلی زود محقق خواهد شد.

مهدی پیرگزی ‌‌/‌‌ جام‌جم