خاطرات کلینتون از تحریم ایران

تحریم ظالمانه و خارج از عرفی که امروز متوجه جمهوری اسلامی است، محصول پافشاری سی و پنج ساله دولتمردان آمریکاست.

نظام سیاسی در آمریکا پس از آن‌که شیوه مقابله با ایران از طریق جنگ (حمله رژیم صدام به ایران) را ناکارآمد دید و توان بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران را روبه تزاید تلقی کرد، به این نتیجه رسید که تحریم ایران منجر به تضعیف از درون و کاهش مقبولیت و مشروعیت جمهوری اسلامی خواهد شد و از این طریق مهار ایران و در صورت امکان، تغییر حکومت در ایران میسر خواهد شد.

نگاهی به دیپلماسی آمریکا برای اعمال تحریم‌ها علیه ایران به صورت یکجانبه و چندجانبه ثابت می‌کند که دولتمردان آمریکایی برای تضعیف ایران از طریق تحریم به هر وسیله‌ای چنگ زده‌اند.

کتاب خاطرات خانم کلینتون با عنوان «انتخاب سخت»، گوشه‌ای از دیپلماسی این کشور را برای اجماع‌سازی علیه ایران و اعمال تحریم‌های چندجانبه نشان می‌دهد.

کلینتون در فصل مربوط به تحریم‌های ایران، در چند جا نام ایران را در کنار نام کره‌شمالی به عنوان دو تهدید مهم جامعه بین‌المللی قرار می‌دهد و بر لزوم استفاده از قدرت هوشمند در مورد ایران (کاربرد ابزارهای سیاسی، نظامی و اقتصادی در کنار دیپلماسی) تاکید می‌کند.

او به تفصیل به نقش وزارت‌ خارجه آمریکا در تصویب قطعنامه ضدایرانی 1929 شورای امنیت سازمان ملل در سال 2010 می‌پردازد. قطعنامه‌ای که با 12 رای موافق و دو رای مخالف برزیل و ترکیه به تصویب رسید. او سخت‌ترین مرحله تصویب را متقاعد کردن وزیر امور خارجه چین در پرو می‌داند.1

... «با اعضای غیردائم شورای امنیت صحبت کردم تا 11 رای جمع شود. آنها را متقاعد کردم تصویب نشدن این قطعنامه می‌تواند خطر جنگ را در پی داشته باشد.»2

کلینتون از غیبت نماینده لبنان هم در جلسه شورای امنیت گفت. به ادعای کلینتون، رئیس‌جمهور لبنان گفته به‌خاطر مسائل داخلی لبنان و شرایط منطقه‌ای نمی‌تواند در رای‌گیری شرکت کند؛ ولی عدم حضور آنها در جلسه در واقع کمک دولت لبنان برای تصویب قطعنامه بود.

او از نقش خود در متقاعد کردن رئیس‌جمهور اوگاندا هم می‌گوید که از رابطه دوستانه‌اش نتیجه گرفته است.

کلینتون از گزارش خود به نتانیاهو نیز در مورد تصویب این قطعنامه سخن گفته است: ... «به نتانیاهو از ارتباط تنگ ایران با تروریسم و نوسانات منطقه‌ای گفتم و این‌که اگر بخواهیم از گسترش تهدید و خطر در منطقه جلوگیری کنیم، باید بسرعت و به شکلی هماهنگ و متحد عمل کنیم و چنین بود که راه را بر شدیدترین تحریم‌های تاریخ باز کردیم.» 3

کلینتون ژئوپلتیک خاورمیانه را به «صفحه شطرنج» تشبیه می‌کند و بارها در مورد امکان حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران و تبعات اخلاقی و انسانی آن سخن رانده است. همچنین در کتابش از تمام گزینه‌های روی میز علیه ایران سخن گفته، اما تهدید نظامی علیه ایران ظاهرا لفاظی برای اقناع دولت‌های دیگر برای حمایت از تحریم‌ها بوده است.... «به رئیس‌جمهور اوگاندا (عضو غیردائم شورای امنیت) هشدار دادم اگر دیپلماسی شکست بخورد حاصل آن چه‌بسا حمله نظامی باشد که البته آرزوی هر کسی نیست.»4

کلینتون درباره مذاکره با ایران معتقد است، «به امتحانش می‌ارزد.» به اعتقاد او ایران مسلح به سلاح اتمی مثل شوروی غیرقابل مهار است و دیپلماسی با ایران را بهترین فرصت آمریکا برای جلوگیری از ایران اتمی معرفی می‌کند.

هیلاری در مورد نتیجه مذاکرات، تصمیم جدی مقامات ایرانی را سرنوشت‌ساز می‌خواند: ... «رهبران ایران با انتخاب‌های جدی در مورد آینده مواجه‌اند که آیا ترجیح می‌دهند ایران به سمت کره‌شمالی پیش رود یا کره‌جنوبی.»5

در دوره اوباما به اعتقاد او، دو عامل تحریم‌ها و ایجاد یک کانال ارتباطی سری با ایران به واسطه‌گری سلطان عمان، این امکان را به دولت اوباما داد تا مذاکرات جدی را با ایران آغاز کند.

او می‌گوید حتی پیش از به قدرت رسیدن حسن روحانی، با پیشنهاد سلطان عمان که به‌زعم او از متحدان قابل‌اعتماد آمریکاست، با مقامات ایرانی دیدار سری صورت گرفته است، اما به ادعای او ایرانی‌ها در آن مقطع در موقعیتی نبودند که به‌طور جدی وارد مذاکره دوجانبه با ایران شوند.6

به گفته کلینتون، با پیروزی روحانی، سلطان عمان اولین رئیس‌جمهور بود که از ایران بازدید کرد و به ما پیام داد که امکان مذاکره در شرایط بهتری فراهم شده است.

مذاکرات دوجانبه در عمان از سر گرفته شد. کلینتون در مورد نقش مولفه دوم یعنی تحریم‌ها نیز تاکید می‌کند، مکانیزم‌های دولت اوباما توانست بزرگ‌ترین بلوک سیاسی را برای مقابله با ایران ایجاد و تحریم‌های کمرشکن به ایران وارد کند.

به‌ اعتقاد او سه کشور چین، هند و روسیه سخت‌ترین کشورها برای همراهی با تحریم‌های ایران چه در شورای امنیت و چه در تحریم‌های یکجانبه علیه ایران بودند.

او می‌گوید هند و چین از کاهش واردات نفت از ایران در هراس بودند، اما توانستیم آنها را متقاعد کنیم اگر در قطعنامه تحریم علیه ایران شرکت نکنید، ممکن است یک درگیری نظامی پیش آید و آن موقع همین مساله نفت در حوزه وسیع‌تری بی‌ثبات می‌شود: ... «به آنها گفتم اگر در تحریم علیه ایران شرکت نکنید و همکاری نکنید، با پیشروی ایران به نقطه جنگ می‌رسیم که به ضرر همه است. تمام هدف ما این است که به نقطه جنگ نرسیم.»7

کلینتون تحریم‌‌های شورای امنیت و دیگر تحریم‌ها را موثر خوانده و با اشاره به تورم 40 درصد در ایران، کاهش فروش نفت از 2.5 میلیون بشکه به یک میلیون، و از دست دادن 80 میلیارد دلار درآمد ارضی ایران بر اثر تحریم‌ها، پیگیری همزمان تحریم‌ها و مذاکره را مطلوب‌ترین راه ممانعت از اتمی شدن ایران خوانده است.8

اشارات وزیر اسبق امور خارجه آمریکا نشان می‌دهد، راهبرد اصلی آمریکا برای تضعیف و مهار ایران، اجماع‌سازی بین‌المللی و تحریم‌های فزآینده به منظور تحلیل نیروی ایران در سطح داخلی و منطقه‌ای است.

این راهبرد حتی با حل مسالمت‌آمیز پرونده هسته‌ای ایران کنار گذاشته نمی‌شود و تا زمانی که تقابل ایران و آمریکا فعال باقی بماند، نظام تحریم‌ها با شیوه‌های مختلف ادامه خواهد داشت.

دکتر سید محمد حسینی / استاد دانشگاه

پی‌نوشت‌ها:

1- Hillary Clinton, Hard choices, London,2013, p.430-432 2- Ibid, p.433 3- Ibid, p.438 4- Ibid, p427 5- Ibid, p446 6- Ibid, p.442 7- Ibid, p.440 8- Ibid, p441