چرایی نام‌های گوناگون داعش

هدف این نیروها، گروه جهادی افراطی‌ای است که از ماه ژوئن هنگامی که مردان مسلح نقابدار آن، خارج از قلمرو خود در بخش‌های تحت اشغالش در سوریه که پس از جنگ شهری در این کشور به‌دست آورده بود، به مناطق گسترده‌ای از عراق شامل دومین شهر بزرگ آن، موصل، یورش بردند و به این ترتیب بر صدر اخبار رسانه‌ها قرارگرفتند. زمانی که این گروه با کشتار صدها زندانی، انتشار تصاویری از سر بریدن‌ها و نیز آواره کردن هزاران مسیحی و دیگر اقلیت‌ها از خانه‌هایشان، زنگ هشدار را با شدت بیشتری به صدا درآورد، تقریبا همه بر نابودی این بلای رو به گسترش اتفاق‌نظر پیدا کردند، اما با وجود این هنوز نمی‌دانند چه نامی را بر این گروه بگذارند. گروهی که اسامی گوناگونی چون ISIS، ISIL، IS، SIC و داعش را داشته است. سوال اینجاست که دلیل وجود چنین ملغمه‌ای از اسامی چیست؟

بخشی از مشکل از اینجا ناشی می‌شود که این گروه همچنان که به مرور زمان گسترش یافته، نام‌های خود را نیز تغییر داده است. این گروه به عنوان بخشی کوچک اما به لحاظ وحشی‌گری بسیار موثر از نیروی مقاومت سنّی‌ها در برابر تهاجم سال 2003 آمریکاییان به عراق که خود را القاعده عراق (al-Qaeda in Iraq ) یا به‌طور خلاصه AQI می‌نامید، فعالیت خود را آغاز کرد. در سال 2007 پس از مرگ بنیانگذار AQI و نیز افزایش انتقادها نسبت به خونریزی‌های وحشیانه‌ آن، این نیروها خود را با نام جدید «دولت اسلامی عراق» (Islamic State in Iraq ) یا به اختصار ISI معرفی کردند. این گروه در حالی که در عراق به عنوان موطن اصلی خود متحمل شکست‌های فراوانی شده بود، اما شروع جنگ شهری در سوریه در سال 2011 باعث ایجاد فرصتی مناسب برای آنها شد. تا سال 2013 خود را بیشتر درگیر بخش‌های شرقی سوریه می‌کرد و نام جدیدی را که منطبق با این وضع باشد برگزید، یعنی «دولت اسلامی عراق و سوریه» (Islamic State in Iraq and Syria) یا به اختصار ISIS. با افزایش پیچیدگی‌ها، در ژوئن امسال، نام جدید «دولت خلافت اسلامی»(State of the Islamic Caliphate) یا به اختصار SIC به عنوان نام اصلی این گروه اعلام شد؛ عنوانی که بازتاب تمایلات و آرزوهای این گروه برای حاکمیت بر مسلمانان سراسر دنیا بود.

مشکل بعدی ناشی از ترجمه است. تصویر بعدی‌ای که این گروه از خود ارائه کرد، به چالش کشاندن مرزها بود که در آن از یک عبارت جغرافیایی قدیمی عربی، الشام، استفاده می‌شد و نه‌تنها پایتخت سوریه (دمشق) بلکه منطقه وسیع‌تر شرق مدیترانه را نیز دربرمی‌گرفت و از آن پس بود که مقامات آمریکایی ترجیح دادند که این گروه را «دولت اسلامی عراق و شرق مدیترانه» (Islamic State of Iraq and the Levant) یا به اختصار ISIL بنامند نه ISIS‌. عبارت عربی این نام به‌صورت «الدوله الاسلامیه فی‌العراق و الشام» یا به اختصار «داعش» است. داعش نامی است که به‌صورت گسترده بین اعراب مورد استفاده قرار می‌گیرد، گرچه خود اعضای گروه، خود را به صورت خلاصه «دولت» (الدوله) می‌نامند و کسانی را که از واژه داعش استفاده می‌کنند به شلاق تهدید می‌کنند.

همواره در طول تاریخ برای نامیدن گروه‌های نامطلوب، از واژه‌های نامطلوب استفاده می‌شده است. مثلا واژه نازی (Nazy) در انگلیسی به لحاظ طنین واژگانی بسیار شبیه واژه «nasty» به معنای نفرت‌انگیز و ناپاک است. همین‌طور در زبان عربی واژه داعش بسیار شبیه کلماتی با مضمون پرهیاهو، پرسر و صدا و پَست و رشدنیافته است. بر این مبنا، فرانسه برای استفاده در مکالمات رسمی از داعش استفاده می‌کند و لورن فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه این واژه را دارای مزیت‌های بیشتری می‌داند به گونه‌ای که معتقد است با داعش نامیدن این گروه، از دادن اعتبار «دولت» به آن، اجتناب می‌شود. بان‌ کی مون، دبیرکل سازمان ملل، برای محکوم کردن این گروه، نامی متفاوت را برگزیده و آن‌را «بی‌دولت غیراسلامی» (Non-Islamic Non-State) یا به اختصار NINS خطاب می‌کند.

اکونومیست ‌/‌ مترجم: امین پاکزاد