16 مهر، تبعید آیت الله مدرس به خواف

هجری شمسی

16 مهر 1307

آیت‏اللَّه "سید حسن مدرس" به دستور رضا خان به خواف تبعید شد. در پی مخالفت‏های مکرر آیت ‏اللَّه مدرس با دیکتاتوری رضاخان پهلوی، به دستور رضاخان، رییس شهربانی تهران به همراه تعدادی از نیروهای نظامی به منزل آیت‏ اللَّه مدرس هجوم بردند. پس از ضرب و شتم، ایشان را بدون عمامه، عبا و کفش، از خانه بیرون برده و به مأموران شهربانی مشهد تحویل دادند. آیت‏ اللَّه مدرس، پس از آن به شهر خواف تبعید شد، تا آنکه پس از نه سال تبعید، در دهم آذر 1316، توسط دژخیمان رضاخانی به شهادت رسید.

16 مهر 1341

لایحه انجمن‏های ایالتی و ولایتی در دولت اسداللَّه علم تصویب شد. به موجب لایحه انجمن‏های ایالتی و ولایتی شرط اسلام و سوگند به قرآن از شرایط انتخاب شوندگان حذف شده بود و به زنان حق رأی داده می‏ شد. با آگاه شدن علما از این مصوبه، مخالفت‏های صریحی از جانب آنان به ویژه حضرت امام خمینی اعلام شد و خواهان الغای سریع این مصوبه شدند. رژیم در ابتدا قصد مقاومت در برابر جریان‏های مخالف داشت امّا زمانی که رژیم، استواری روحانیت و مردم را دید و علائم قیام عمومی را مشاهده کرد، در دهم آذر همان سال، با تصویب هیأت دولت اعلام کرد که تصویب‏نامه 1341/7/16 قابل اجرا نیست.

16 مهر 1365

قطعنامه 588 شورای امنیت درباره جنگ ایران و عراق صادر شد. با شکایت مکرر ایران مبنی بر کاربرد سلاح شیمیایی عراق در جنگ و اعزام کارشناسان سازمان ملل، گزارشی از این بمباران به دبیر کل رسید که ناگزیر رییس شورای امنیت، بیانیه قاطعی در محکومیت کاربرد این سلاح‏ها توسط عراق صادر کرد، هر چند که در این بیانیه، "ادامه منازعه" نیز محکوم شده بود. شورا در 8 مهر 1365، بحث خود را در مورد جنگ آغاز کرد و دبیر کل، گزارش مفصّلی به شورا ارائه نمود. این قعطنامه، با احساس خطر عمیق نسبت به طولانی شدن و تشدید منازعه و با یادآوری تعهدات دول در خودداری از کاربرد زور و حل صلح ‏آمیز اختلافات، ایران و عراق را به اجرای کامل و بدون درنگ قطعنامه قبلی شورا مبنی بر آتش‏بس بین طرفین فرا می‏ خواند.

هجری قمری

13 ذیحجه 13 بعثت

دومین پیمان اهل یثرب معروف به به عَقَبه ‏ دوم با پیامبر در مکه منعقد شد. در این پیمان، آنها مسؤولیت دفاع از پیامبر را بر عهده گرفتند. این پیمانِ مهم و سرنوشت ساز چندی پس از پیمان عقبه‏ اول منعقد شد. مسلمان شدن شماری از مردم یثرب موجب شد تا آیین حیات بخش اسلام در بین بسیاری از اهالی این شهر رواج یابد. در این حال مردم یثرب پس از دیدار با پیامبر(ص) از او خواستند تا به شهر آن‏ها برود واین مقدمه‏ هجرت بزرگ پیامبر(ص) به مدینه بود.

13 ذیحجه 1338

آیت اللَّه "میرزا محمدتقی حائری شیرازی" درگذشت. میرزا محمدتقی گلشن حائری شیرازی از بزرگان علمای امامیه و از شاگردان مُبَرِّز و تربیت یافته‏ میرزای شیرازی اول است. وی پرچمدار و رهبر انقلاب مسلمانان علیه اشغالگران انگلیس بود. میرزا، به خوبی احساس می‏ کرد که هدف دولت انگلیس از درخواست پذیرش نماینده دولت بریتانیا به عنوان رئیس حکومت عراق تسلط بر کشورهای اسلامی است. از این رو، فتوایی مشهور به نام فتوای دفاعیه که مجوّزی رسمی برای نهضت مسلحانه‏ مردم عراق بود صادر کرد.

13 ذیحجه 1389

آیت اللَّه "آقا بزرگ تهرانی" در چنین روزی درگذشت. شخ محمدحسن رازی مشهور به شیخ آقابزرگ در 11 ربیع‏ الاول 1293 ق در تهران متولد شد. او فقیه، محقق، مُدقّق اصولی، رجالی، جامع علوم متنوعه و از شاگردان آخوند ملاکاظم خراسانی، شریعت اصفهانی، سیدکاظم یزدی و میرزا محمدتقی شیرازی بود. آقابزرگ با پشتکار خارق‏ العاده و ایثار و عزم راسخ، هر چه کتاب و کتابخانه راغ داشت ملاحظه کرد و در حدامکان، نوشته‏های شیعه را جمع‏آوری نمود و به تهیه‏ دایرةالمعارف کتاب‏شناسی شیعه یعنی "الذَّریعَةُ اِلی تَصانیفِ الشّیعه" در 26 جلد پرداخت.

میلادی

8 اکتبر 1911

"جنگ بالکان" با شرکت بلغارستان، صربستان و یونان علیه عثمانی آغاز شد. امپراتوری عثمانی در طی سال‏های متوالی، قسمت‏های وسیعی از غرب آسیا، شمال افریقا و شرق اروپا را تحت سیطره خود قرار داده و به قلمرو خود افزوده بود. در این میان زمزمه‏ های استقلال‏ طلبی کشورهای تحت سلطهْ باعث بروز درگیری‏هایی می ‏شد که جنگ‏های بالکان یکی از آن موارد بود. علت اصلی جنگ اول بالکان که در 8 اکتبر 1911 به وقوع پیوست، خودداری امپراتوری عثمانی نسبت به اعطای آزادی و استقلال به کشورهای صربستان، بلغارستان، یونان و مونته‏ نگرو بود. از این جهت این کشورها با تهاجمی سراسری، نیروهای عثمانی را از تمام متصرفات اروپایی آن‏ها به جز قسطنطنیه (استانبول امروزی) بیرون راندند. اما نتیجه این جنگ برای صربستان ناخوشایند بود، چرا که با تأسیس کشور مستقل آلبانی، صربستان از دریای آدریانیک جدا شد. لذا از بلغارستان واگذاری قسمت عمده‏ای از خاک مقدونیه را خواستار شد و این امر، جنگ دوم بالکان را در سال 1913م به وجود آورد. در جنگ اول بالکان، رومانی، یونان و عثمانی برضد بلغارستان به صربستان پیوستند و بلغارستان را به شکست کشاندند. در نهایت و پس از جنگ، پیمان بخارست منعقد شد که به موجب آن، سرزمین‏های بلغارستان تحت سلطه نیروهای مهاجم قرار گرفت. جنگ‏های بالکان که در سوم دسامبر 1911م پایان یافت، احساسات ناسیونالیستی و ملی‏گرایانه را به شدت افزایش داد و راه را برای جنگ خانمان‏سوز و جهانی اول در سال‏های بعد فراهم نمود.