جادوی چشم‌ها

این بحث تا چه حد علمی است؟ در ستون این هفته، پاسخ این پرسش را بررسی می‌کنیم؛ روان‌شناسان در مباحث ارتباط عاطفی می‌گویند، دو دقیقه ارتباط چشمی در یک گفت‌وگوی دوستانه با طرف مقابل می‌تواند احساس محبت و شور قابل توجهی را ایجاد کند. همچنین مشخص شده که انسان‌ها، در یک جمع دوستانه زمانی که یک شوخی جذاب می‌شنوند و می‌خواهند بخندند،‌ بلافاصله با کسی که بیشترین احساس محبت و نزدیکی را دارند، ارتباط چشمی برقرار می‌کنند! جالب اینجاست که طبق نتایج به دست آمده از آزمایشات علمی، تحلیل ارتباط چشمی و انگیزه طرف مقابل از نگاه کردن، علاوه بر سطح خودآگاه، در لایه ناخودآگاه انجام می‌گیرد.

از اینها گذشته، ارتباط چشمی با کودکان، از نظر تاثیر،‌ شبیه نوازش است و می‌تواند موجب رشد بهتر و متعادل‌تر کودک شود؛ البته اثر مثبت ارتباط چشمی مربوط به زمانی است که بحث «رابطه عاطفی» در میان باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه بریتیش کلمبیا، اگر هنگام جر و بحث، به چشمان طرف مقابل خیره شویم،‌ احتمال عقب‌نشینی او از خواسته‌ها و مواضعش کاهش می‌یابد.

نکات دیگری هم در مورد ارتباط چشمی وجود دارد که احتمالاً با آنها آشنا هستید؛ از جمله این‌که در ارتباط چشمی با کسانی که برای ما جذابیت دارند و دوستشان داریم، مردمک چشم بزرگ‌تر می‌شود. یا این‌که به قول «پل اکمن» کسانی که به شما دروغ می‌گویند، معمولاً تلاش می‌کنند با شما ارتباط چشمی مستقیم برقرار کنند تا مطمئن شوند دروغ‌هایشان را باور کرده‌اید و می‌توانند به دروغ‌هایشان ادامه دهد.

نشریه Brain متعلق به دانشگاه آکسفورد در یکی از مقالات خود توضیح می‌دهد که «توانایی خیره شدن و ارتباط چشمی» یکی از قدیمی‌ترین توانمندی‌های مغز ماست که در مخچه یا Cerebellumشکل گرفته است؛ در واقع این مخچه است که کمک می‌کند ما مثلا همزمان با دویدن،‌ یک شیء خاص را تعقیب کنیم، درست مثل موقعی که مثلا یک تنیس‌باز با چشمانش توپ تنیس را تعقیب می‌کند. یکی از پیچیده‌ترین سیستم‌های کنترلی در این ساز و کار، کنترل خیره شدن و خیره ماندن است. زمانی که ما به یک نقطه خیره می‌شویم و سرمان را برمی‌گردانیم، چشم به شکلی حرکت می‌کند که نقطه مورد نظر در مرکز حوزه دید ما باقی بماند. یکی از دغدغه‌هایی که در دنیای امروز وجود دارد این است که ما به جای خیره شدن به چشم دیگران و پیگیری حرکات چشم و بدن آنها، به صفحات ثابت موبایل و مانیتورهای خود خیره می‌شویم و نتیجه این می‌شود که پس از مدتی، مغز ما از لحاظ توانمندی حفظ ارتباط چشمی، ضعیف می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهارت خیره شدن و حفظ ارتباط چشمی یک مهارت کاملاً فیزیکی است که مغز ما، با تمرین، در مورد آن توانمندتر می‌شود.

محمدرضا شعبانعلی