از کجا می‌آید این آوای دوست

این تاثیرات در حوزه موسیقی هم پررنگ است و به واسطه اشعار آهنگین و بی‌نظیر این شاعر و عارف بزرگ ایرانی آثار زیبا و عمیقی را به وجود آورده‌اند، تا جایی که بخش عمده‌ای از آلبوم‌ها و اجراهای صحنه‌ای آهنگسازان، خوانندگان و اهالی موسیقی ایرانی از مولانا و اشعارش تاثیر گرفته‌اند.

در میان آهنگسازان، خوانندگان و اهالی موسیقی ایرانی مولانا و اشعارش جایگاه رفیعی دارند و اگر بگوییم بخش عمده‌ای از آلبوم‌های موسیقی ایرانی و اجراهای صحنه‌ای شعر یا اشعاری از مولانا را در خود دارند اغراق نکرده‌ایم. هشتم مهر، بزرگداشت مولانا بود؛ شاعر و عارفی که نامش در کنار شمس تبریزی در خاطر نه‌تنها ایرانیان، بلکه حقیقت‌جویان جهان ماندگار شده است. به همین بهانه سراغ لطف او به موسیقی ایران رفته‌ و آثاری را که با اشعار این عارف ایرانی ماندگار شده است مرور کرده‌ایم.

شوالیه عاشق مولانا

شهرام ناظری، خواننده و نوازنده موسیقی ایرانی کسی است که بیش از هر موزیسینی در شناساندن اشعار مولوی به مردم در آثار موسیقایی‌اش نقش داشت. آلبوم‌های «لولیان»، «یادگار دوست» و «سفر به دیگر سو» از جمله آلبوم‌هایی است که او در راستای شناساندن شمس و مولانا در جامعه منتشر کرده است. آلبوم سفر به دیگر سو، «یادواره شمس تبریزی» است که با آواز و آهنگسازی شهرام ناظری و نوازندگی و تنظیم گروه دستان روی اشعاری از مولانا اجرا شده و از سوی «انتشارات سروش» منتشر شده ‌است. این آلبوم هنوز هم مورد توجه بسیاری است و هر چند نسبت به «لولیان» و «یادگار دوست» دایره مخاطبان محدودتر و خاص‌تری دارد، اما نامی به یاد ماندنی در میان آثار ناظری است. به گونه‌ای که مخاطبان این آلبوم اجرای بی‌نظیر تصنیف در عاشقی پیچیده‌ام را فراموش نمی‌کنند....

یادگار دوست با آهنگسازی کامبیز روشن‌روان و دکلمه عبدالله آقازاده و نوازندگی ارکستر سمفونیک هم از جمله آثار موفق این عرصه است. استفاده از نوازندگانی چیره‌دست در این موفقیت سهمی بسزا داشته ‌است. این آلبوم در دستگاه ماهور و با نوازندگی هنرمندانی چون حمید متبسم، محمد کیانی و مجتبی میرزاده اجرا شده ‌است.

لولیان هم با ترکیبی از تحریرهای ریتمیک کلام مولانا به‌وجود آمده ‌است. ضرورت استفاده از تحریرهای ریتمیک که زنجیر وار جملات آهنگین را به هم متصل می‌کند.ناظری در اجرای شعرهای مولوی پیشرو تمام خوانندگان بوده ‌است. آلبوم مثنوی موسی و شبان و صدای سخن عشق رویکرد جدیدی به موسیقی و شعر عرفانی محسوب می‌شود که ناظری در سال‌های پایانی دهه 50 و سال‌های آغازین دهه 60 خورشیدی از خود بر جای گذاشت. همچنین در سال ۶۴ به مناسبت گرامیداشت هشتصدمین زادروز مولوی دو اثر گل صد برگ و یادگار دوست را منتشر کرد. اثر یادگار دوست به عنوان اولین سمفونی ایرانی و گل صد برگ به عنوان یکی از پرفروش‌ترین آثار موسیقی ایران، هر دو انقلابی در موسیقی سنتی ایران به‌وجود آوردند. این یادواره بار دیگر دو دهه بعد برای بزرگداشت مولانا تکرار شد. از دیگر آثار برجسته او که روی شعرهای مولوی اجرا شده می‌توان به آلبوم مولویه نیز اشاره کرد که از سوی بوستون گلوب و لس‌آنجلس تایمز به عنوان یکی از پنج آلبوم برتر موسیقی سال ۲۰۰۷ در سطح جهان انتخاب شد.

پورناظری‌ها و سماع

در عرصه موسیقی سنتی، خانواده پورناظری هم توجه خاصی به مولانا داشته‌اند و اجراهایشان با سماع‌گران قونیه نقش موثری در شناساندن این عارف بزرگ ایرانی به جامعه داشته است. همچنین اپرای زیبایی چون شمس و مولانای چکناوریان نمونه‌ای از این کارهاست. این اپرا سال گذشته به رهبری آرش امینی در تالار وحدت نواخته شد.

پاسداشت مولانا با صدای علیرضا قربانی

«روی در آفتاب» هم عنوان آلبومی زیبا در موسیقی ایرانی است که علیرضا قربانی به پاسداشت مقام مولانا آن را اجرا کرده است. این آلبوم به مناسبت این‌که سال 2007 میلادی از سوی یونسکو سال مولانا جلال‌الدین محمد نامگذاری شده بود، منتشر و با استقبال خوبی هم مواجه شد. اما متاسفانه این آلبوم دیگر منتشر نشد و اکنون در بازار موسیقی موجود نیست!

نکته جالب دیگری که وجود دارد، ورود زیبای اشعار مولانا به موسیقی پاپ است. روزبه نعمت‌اللهی، خواننده جوان موسیقی پاپ نخستین بار با خواندن اشعار مولانا در موسیقی کشورمان مطرح شد. او «باز آمدم چون عید نو تا قفل زندان بشکنم» را با شیوه‌ای نو و جوان‌پسند خواند و این فرصت را ایجاد کرد که جوانانی که بیشتر موسیقی پاپ گوش می‌دهند هم به جای ترانه‌های غالبا غمگین و گاه ضعیف موسیقی پاپ شعر مولانا بشنوند و ارتباطی با او برقرار کنند.

اپرایی عروسکی برای دیدار شمس و مولانا

در عرصه هنرهای نمایشی هم اپرای زیبا و دوست‌داشتنی بهروز غریب‌پور بسیاری از مردم را به سمت مولانا جلب کرد. این اپرا به کارگردانی، نویسندگی و طراحی صحنه غریب‌پور و اجرای گروه نمایشی آران برای اولین بار در بهمن ۸۸ در تالار رودکی به روی صحنه رفت.

اپرای عروسکی مولوی براساس اشعار مثنوی معنوی و کلیات شمس نوشته شده و موسیقی آن بر اساس موسیقی اصیل ایرانی، دستگاه‌ها و نیز ردیف‌های آوازی موسیقی ایرانی با آهنگسازی بهزاد عبدی ساخته شده است. خوانندگانی چون همایون شجریان و محمد معتمدی هم روایت آوازین این اپرا را به عهده دارند. ضبط موسیقی این اثر در اوکراین انجام شده و بیش از صد عروسک ریسمانی در آن به کار گرفته شده‌ است.

اپرای عروسکی مولوی نخستین اجرای خود را در بخش مهمان بین‌الملل در بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر انجام داده است. این نمایش در کشورهای خارجی چون گرجستان و دبی اجرا شده است. موسیقی این اثر در دستگاه‌های نوا، همایون، ماهور، شور، چهارگاه و آوازهای بیات اصفهان، شوشتری و دشتی است.

کاری که نظر منتقدان را جلب نکرد

«شمس پرنده» که به زندگی مولانا و شمس تبریزی می‌پردازد، تماشاگران بسیار داشته و بسیاری نام پری صابری را با نام این اثر می‌شناسند. البته این اثر مخالفان و موافقان بسیاری داشت و از سوی منتقدان تئاتر با اقبال مواجه نشد و به آن روی خوش نشان ندادند.