تپش «ضربان» سلامت در تلویزیون

ضربان با بررسی علائم و راه پیشگیری از بیماری به مخاطبان کمک می‌کند تا به بیماری مبتلا نشوند یا در مواجهه با بیماران به آنها کمک کنند تا مراحل درمان را راحت‌ سپری کنند. ابراهیم داروغه‌زاده، تهیه‌کننده برنامه ضربان درباره تولید این برنامه به جام‌جم می‌گوید: از وقتی شبکه سلامت راه‌اندازی شد، موضوع سلامت به یکی از موضوعات محوری ‌رسانه ملی تبدیل شد. البته پیش از آن هم در برنامه‌های شبکه‌های سراسری، برنامه‌های سلامت محور تولید و پخش می‌شد که اتفاقا با استقبال خیلی خوبی مواجه شده بود. همین انگیزه شد تا یک شبکه تخصصی با موضوع سلامت در سازمان صداوسیما تاسیس شود.

وی می‌افزاید: این برنامه جزو اولین برنامه‌هایی بود که در شبکه سلامت تولید شد که با توجه به رسالت این شبکه ـ که آگاهی بخشی در حوزه بهداشت و سلامت برای مردم است ـ ضربانی که هدفش آشنایی بیشتر مردم با بیماری‌ها و دادن آگاهی‌های بهتر در حوزه سلامت بود، متولد شد و این روند تا امروز یعنی حدود دو سال است که ادامه دارد. ضربان هر روز ساعت 16 تا 17 از شبکه سلامت پخش و به مدت دو یا سه بار هم در طول شبانه‌روز بازپخش می‌شود.

داروغه‌زاده درباره دلیل تولید این برنامه، توضیح می‌‌دهد: من هم تهیه‌کننده رسمی سازمان هستم و هم پزشک. در نتیجه خودم علاقه‌مند بودم، در این حوزه که هم به رشته تخصصی‌ام و هم به تجربیات تهیه‌کنندگی‌ام مربوط می‌شود، برنامه‌ای بسازم. هدفم این است که برنامه‌ای را به پخش برسانم که در حد امکان به نیازهای مخاطب در حوزه سلامت پاسخ بدهد.

این تهیه‌کننده تلویزیونی می‌افزاید: برنامه ضربان ابتدا به صورت تولیدی بود و پس از یکی دو هفته، به صورت زنده پخش شد. خوشبختانه این برنامه​ مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است. اعتماد مردم نسبت به مباحث سلامت محور در برنامه‌های صداوسیما بیشتر از دیگر برنامه‌هاست و مردم به این مقوله اعتماد دارند چون وقتی یک پزشک مهمان برنامه است، کاملا به حرفی که می‌زند اعتماد می‌کنند. خوشبختانه برنامه ضربان مخاطبان زیادی دارد. ما از اقصی نقاط کشور تلفن داریم و آمار پیامک‌های ارسال شده به برنامه هم زیاد است. از یک ربع به شروع برنامه تا نیم ساعت بعد از شروع برنامه، تلفن ما همچنان زنگ می‌خورد و این نشان می‌دهد برنامه چقدر جای خود را در دل مردم باز کرده است. چیزی را که مردم نیاز دارند، می‌توانند از این برنامه دریافت کنند.

وی در پاسخ این سوال که آیا این برنامه مخاطبان خاص دارد یا مخاطبان عام را در نظر گرفته است، می‌گوید: رسالت اصلی این برنامه افزایش آگاهی مخاطبان است. ما باید این موضوع را درنظر بگیریم که مخاطبان تلویزیونی بیشتر عوام مردم هستند، البته این عام بودن به معنی بی‌سوادی نیست بلکه منظورم کسانی است که در مورد علم پزشکی اطلاعات چندانی ندارند. پس هدف اولیه ما را آنها تشکیل می‌دهند ولی این را هم بگویم که کیفیت برنامه و تخصصی بودن برخی بحث‌های ضربان به گونه‌ای است که دانشجویان پزشکی و نیز کسانی که با این حوزه در ارتباط هستند مثل پیراپزشکان یا پزشکان عمومی نیز می‌توانند با آن ارتباط برقرار و از آن استفاده کنند. این تهیه‌‎کننده تلویزیونی ادامه می‌دهد: ما سعی کرده‌ایم در برنامه ضربان اطلاعات را در سطحی ارائه دهیم که تمام طیف‌های مخاطبان بتوانند از آن استفاده کنند. وی درباره مجری‌های برنامه توضیح می‌دهد: به عقیده من مجری‌های برنامه یعنی آقایان حسن‌زاده و کجوری قبل از این‌که پزشک باشند از ویژگی‌های یک مجری تلویزیونی برخوردارند و این تخصص به آنها کمک می‌کند محتوای گفت‌وگوها درست پیش برود. البته مجری‌ها هر دو پزشک هستند که تخصص آنها به عمیق شدن بحث‌ها کمک زیادی می‌کند.

پخش صحنه‌های دلخراش یک عمل جراحی

برخی اوقات برنامه ضربان صحنه‌هایی از عمل جراحی را نشان می‌‌دهد که نشان‌دهنده مشکلات سلامت و حوزه بهداشت است. این سکانس‌ها برخی اوقات صحنه‌های خونین و دلخراشی دارد که داروغه‌زاده درباره آنها، لزوم و چرایی نشان‌ دادن این صحنه‌ها می‌گوید: بله واقعا لازم است که این صحنه‌ها نشان داده شود. باید در نظر داشته باشیم این برنامه مخاطبان خاص‌تری مثل پزشکان و متخصصان نیز دارد که ما باید آنها را در نظر بگیریم.

وی می‌افزاید: ما محدودیت‌هایی نیز داریم. مخاطب برنامه ما کسانی هستند که با این مشکلات درگیرند و باید مثلا تصاویری از جراحی را ببینند. به عقیده من باید کمی محدودیت‌ها کم شود. به عنوان مثال در موضوع ناباروری ما مشکلات زیادی داریم و محدودیت‌هایی گریبانگیر ماست که نمی‌توانیم بسیاری از مطالب را درست بیان کنیم در صورتی که دانستن این موارد برای مخاطبی که با این مقوله درگیر است بسیار لازم است و از برنامه تخصصی این حوزه انتظار بیان آنها را دارد. این تهیه‌کننده تلویزیونی خاطر نشان می‌کند: برنامه روی لبه تیغ حرکت می‌کند. هم باید مخاطب عام را راضی نگه دارد و هم به مخاطب خاص اطلاعات کافی بدهد. پس همواره سعی کرده‌ایم در محدوده‌ای حرکت کنیم که از یک رسانه عمومی مثل تلویزیون انتظار می‌رود و در این راه گاه با خودسانسوری نیز مواجه می‌شویم. وی درباره موضوعاتی که در ضربان به آنها پرداخته می‌شود، می‌گوید: هدف اصلی ما آموزشی است. ما قصد داریم در این برنامه، به مردم نادانسته‌هایشان را در حوزه سلامت و پزشکی یاد دهیم و البته یک‌سری دانسته‌های غلط آنها را نیز تصحیح کنیم زیرا یکی از مشکلات ما این است که مردم اطلاعات غلطی دارند که در ذهنشان رسوب کرده و سال‌ها طول می‌کشد تا از ذهن آنها پاک شود و بعد چیز جدیدی جایگزین شود.

توجه به تجربیات پزشکان

شهرام کجوری که پزشک و در شورای سلامت سازمان صدا و سیما نیز عهده‌دار یک‌سری مسئولیت‌هاست، یکی از مجری‌های برنامه ضربان است. او درباره این برنامه می‌گوید: ضربان یک برنامه 60 دقیقه‌ای پزشکی است که با هدف ترویج موضوعات بهداشتی در جامعه تهیه و تولید می‌شود و بیشترین رویکردش هم این است که به‌عنوان مروج علم در جامعه و در یک برنامه تلویزیونی به سوالاتی که مردم و مخاطبان دارند با کمک کارشناسانی که به برنامه دعوت می‌شوند، پاسخ دهد.

وی می‌افزاید: سوالاتی که ما به‌عنوان تیم اجرای برنامه از کارشناسان برنامه می‌پرسیم، هم سوالات مردم است و هم سوالات متخصصان حوزه سلامت و هدف از چینش سوالات هم این است که بتوانیم به ترویج بهداشت در جامعه کمک و ذهن مردم را به موضوعات این حوزه نزدیک کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که برای همه‌‌فهم شدن موضوعات برنامه چه کرده‌اید، توضیح می‌دهد: ما با ساده‌سازی موضوعات پیچیده پزشکی قصد داریم فرهنگ درست بهداشت و سلامت را رواج دهیم و مردم عادی نیز متوجه یک‌سری مسائل مرتبط با پزشکی بشوند. به‌عنوان نمونه در یک برنامه به کمر و دردهای مرتبط با آن می‌پردازیم و ضمن تشریح این موضوع حتی راه‌‎حل‌هایی برای درست راه رفتن، نشستن یا برای ورزش‌ کردن و بلند ‌کردن اجسام ارائه می‌دهیم و این‌که اگر مردم کارهایی را درست انجام ندهند چه اشکالاتی برای این قسمت از بدنشان ایجاد خواهد شد.

برنامه عامه‌پسند با مخاطبان خاص

کجوری درباره طیف مخاطبان برنامه توضیح می‌دهد: ببیندگان برنامه‌های شبکه سلامت بخصوص برنامه ضربان دو قشر هستند؛ یکی عام و یکی خاص. ممکن است بیننده‌های ما سواد و تحصیلات زیادی هم داشته باشند، ولی در دانسته‌‌های پزشکی آنچنان که باید و شاید اطلاعات نداشته باشند یا در حد اطلاعات عمومی از پزشکی و سلامت مطلع باشند که این افراد هم جزو مخاطبان عام محسوب می‌شوند. ما مخاطبان خاصی هم برای برنامه ضربان در نظر گرفته‌ایم که معمولا پزشکان یا کسانی هستند که مشاغل مرتبط با سلامت دارند.

وی ادامه می‌دهد: ما سعی می‌کنیم در این برنامه با توجه به ظرفیت‌های خاصی که دارد برای هر دو قشر مخاطبانمان برنامه تولید کنیم. ما سوالاتی مطرح می‌کنیم که مردم با آنها مواجه هستند یا نکاتی می‌گوییم که کمی خاص‌تر باشد، زیرا پزشکانی هم هستند که مشتری پرو پا قرص برنامه ضربان هستند. وی درباره انتخاب کارشناسانی که به استودیوی برنامه ضربان می‌آیند، توضیح می‌دهد: ما همیشه سعی می‌کنیم کسانی را به برنامه دعوت کنیم که علاوه بر تخصص خاص در امور پزشکی، تجربیات متفاوت‌تری دارند تا شنیدن و دانستن آن برای دیگران جالب و آموزنده باشد بخصوص در کشور ما که علم پزشکی باتوجه به اقلیم‌های مختلف، متفاوت است و هر پزشک متخصصی می‌تواند اطلاعات خوبی از تجارب خاص پزشکی خود ارائه کند. ما اصولا پزشکانی را به برنامه دعوت می‌کنیم که بیان مناسبی داشته باشند.

این مجری تلویزیونی بیان می‌کند: اگر گاهی برنامه ضربان وارد مسائل تخصصی می‌شود به دلیل این است که برخی مطالب پزشکی هنوز عادی و عام و ساده‌سازی نشده است و ما هنوز راهی برای بیان کامل و عامیانه برخی مسائل پزشکی نداریم. ما برای برنامه‌های پزشکی باید مروجان علم تربیت کنیم؛ کسانی​ که علوم ، بخصوص علوم تخصصی مثل پزشکی را ساده کنند تا برای مردم قابل درک شود.

وی خاطرنشان می‌کند: ما قصد داریم بهداشت را عمومی‌تر کنیم. در ضربان به دنبال پیشگیری هستیم و در این محدوده حرکت می‌کنیم، پس به جای فکر کردن به درمان سعی در آموزش دادن مسائل پزشکی داریم.

همان‌طور که پیشتر هم گفته شد این برنامه برخی اوقات اقدام به پخش صحنه‌های عمل جراحی و صحنه‌های دلخراشی می‌کند که کجوری درباره پخش آنها می‌گوید: ما اساسا زیاد به دنبال این نیستیم که این‌گونه صحنه‌ها را نشان دهیم، ولی تصمیم‌گیری درباره این موضوع که کدام موضوع با کدام تصویر پخش شود تا فهم عمومی نسبت به آن افزایش یابد به عهده مدیران شبکه و تهیه‌کننده برنامه است که به اقتضای آن مورد بیماری باید تصاویر را انتخاب کنند، اما عقیده شخصی خود من این است که تصاویر زیاد و دلخراش نیستند.

وی ادامه می‌دهد: به نظرم برخی اوقات لازم است صحنه‌های اینچنینی نشان داده شود مانند برنامه «شوک» یا «سفر بخیر» شبکه سه که گاهی مجبورند صحنه‌های دلخراشی را نشان دهند تا مردم نسبت به آنها توجه بیشتری پیدا کنند، این صحنه‌ها بیشتر یک هشدار است. هشدارهایی که باید به ببیندگان بدهیم تا بیشتر به سلامت خود فکر کنند و به سلامت قبل از درمان توجه بیشتری داشته باشند.

کجوری که علاوه بر مجری، پزشک است درباره همراهی خود با کارشناس و متخصصی که به برنامه دعوت می‌شود، توضیح می‌دهد: به عقیده من مجری باید با کارشناس برنامه همراهی کند. قرار نیست ما در موضوعات علمی و پزشکی اطلاعات غلط به مردم بدهیم. ما علمی صحبت می‌کنیم و اگر جایی وارد موضوعی می‌شویم که ممکن است اطلاعات یا تصورات غلطی به مردم ارائه شود ما به‌عنوان مجری ـ کارشناس وارد بحث می‌شویم. البته این ورود ما به معنای جدال و چالش نیست. وی می‌افزاید: روش ما این است که گاهی اوقات موضوعی را مطرح می‌کنیم که اشتباه است و کارشناس باید آن را رد کند تا در ذهن مردم بیشتر بنشیند. مردم از مجری چنین برنامه‌ای انتظار دارند زیاد میان صحبت‌های کارشناس وارد نشود و اجازه بدهد او صحبت کند. ضربان یک مناظره نیست، بلکه یک برنامه علمی و گفت‌وگومحور است.

مجری برنامه ضربان با اشاره به برخی چالش‌هایی که در طول برنامه ایجاد می‌شود، می‌گوید: این را باید بگویم که برخی اوقات چالش‌هایی هم در برنامه به‌ وجود می‌آید که طبق ساختار و روش برنامه است و ما براساس یک برنامه خاص، برخی مسائل را به چالش می‌کشیم.

مجید احمدی ‌/‌ گروه رادیو و تلویزیون