تاریخ اولاد تیمور روایت شد

و آن ترجمه به عنوان رساله دکتری ایشان، زیرنظر شرق‌شناس برجسته آلمانی، پروفسور هانس روبرت رویمر، در سال 1960میلادی/ 1338 شمسی در ماینس آلمان در شمارگان معدودی منتشر شد. ولی از آن بس هرگز امکان انتشار متن مصحح پیدا نشد.

تاریخ جعفری هنوز به صورت کامل منتشر نشده است و بخش حاضر مهم‌ترین قسمت کتاب، و شامل تاریخ اولاد تیمور است، که مؤلف خود از نزدیک شاهد و ناظر و دست‌اندرکار آن وقایع بوده است.

تاریخ کبیر (مشهور به تاریج جعفری) اثر جعفر بن محمد بن حسن موسوم به «جعفری»، که موضوع این تحقیق است، بیش از بیست سال قبل ضمن مقاله‌ای به قلم ویلهلم بارتولد به دانشمندان معرفی شد. والتر هینتس در سال 1936 میلادی ترجمه آلمانی این مقاله را منتشر کرد و هانس رومر و ژان اوبن ملاحظاتی چند درباره این کتاب ارائه دادند. از تاریخ جعفری یک نسخه منحصر به فرد موجود بوده است که میکروفیلم آن در دست پروفسور رومر بوده است که در اختیار مصحح قرار داده است. صفحات اول و آخر این نسخه افتاده، به نحوی که لازم بوده از مواضع دیگر متن برای احراز هویت این اثر سود جست، پس در برگ شماره 112 پ تنها موضعی را که از مؤلف کتاب یاد شده یافته‌اند و به نام مولف پی برده‌اند.

صاحب نسخه‌خطی کتابخانه عمومی دولتی لنینگراد به نشانی Pers. Nov. serija 201 طبق فهرست قدیم III, 2, 10. در فهرست کتابخانه، که نه درباره نام مولف و نه درباره زمان کتابت نسخه چیزی در آن گفته نشده است، عنوان کتاب تواریخ انبیاء و ملوک ذکر شده، عنوانی که کاملاً ‌روشن است آن را از متن نگرفته‌اند،‌ بلکه به خط شخص دیگری روی یکی از صفحات سفید نوشته شده است. اندازه نسخه 24 در 16 سانتی‌متر و قطع متن 18 در 5/11 سانتی‌متر است.

بارتولد از شیوه خط نسخه چنین نتیجه گرفته که در قرن نهم هجری نگاشته شده است.

تاریخ اولاد تیمور، بخشی از کتاب تواریخ ملوک و انبیاء معروف به تاریخ جعفری یا تاریخ کبیر، نگاشته جعفر بن محمد بن حسن حسینی مشهور به جعفری می‌باشد. از زندگی و احوال جعفری آگاهی مستقیمی در دست نیست. فقط می‌دانیم که در دوران سلطان محمد در یزد می‌زیسته است. همچنین از شرف الدین علی یزدی به عنوان مخدوم یاد می‌کند که می‌توان فهمید مؤلف در خدمت او بوده است. جعفری در کنار شرح و تفصیل فراوان حوادث تاریخی مربوط به سلطان محمد، وقایع شهرهای یزد و اصفهان را مورد توجه قرار می‌دهد. وی همچنین از جلال ایدن چقماق شامی که مدتی طولانی در زمان شاهرخ حکومت یزد را به عهده داشته و از همسر وی بی بی فامطه خاتون ایجی با نیکنامی یاد می‌کند و مسجدی را که این دوتن در سال 840 ق در یزد ساختند ضمن قطعه شعری می‌ستاید. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که وی در یزد می‌زیسته است.

تاریخ جعفری بازگویی تاریخ از حضرت آدم تا سال 850 ق است. مانند اغلب وقایع‌نامه‌های شرقی، در اینجا نیز نیمه اول کتاب، که درباره تاریخ ازمنه دور است، خالی از فایده است. فصل مربوط به تیمور، هم از ظفرنامه شرف الدین یزدی گرفته شده است. اما آن قسمت از کتاب که به شرح وقایع پس از مرگ تیمور می‌پردازد، حائز اهمیت است.

کتاب به شش بخش تقسیم شده است:

1. حضرت آدم تا نوح
2. پادشاهان قدیم ایران
3. پیامبران و خلفا
4. پادشاهان ایرانی دوره اسلامی
5. مغولان، اتابکان فارس، عراق و لر
6. تیمور و وقایع پس از درگذشت او تا هنگام تألیف کتاب

از مجموع 338 برگ کتاب، صرفاً 88 برگ آن مربوط به قسمت ششم است. در اثری که در دست تحقیق بوده است، فقط قسمتی از برگ 293ر شروع می‌شود ترجمه و انتشار می‌یابد.

در انتهای مقدمه که به قلم عباس زریاب خوئی و ترجمه کی‌کاووس جهانداری نگاشته شده است، آمده است:

خلاصه و فشرده ی آنچه تاکنون گفته شد، بدین قرار است:

1- نسخه خطی لنینگراد نسخه‌ای است منحصر به فرد.

2- احتمالاً مولف، دو تاریخ عمومی دیگر نیز تألیف کرده است.

3- تاریخ جعفری یا تاریخ کبیر که در تاریخ یزد از آن یاد شده یکسان است، تنها حوادث فاصله زمانی 845 تا 850 نیز بر اثر اخیر افزوده شده است.

4- فصلی از تاریخ جعفری، که حوادث مربوط به مرگ تیمور و پس از آن را، تا سال 850 قمری، دربردارد، از سایر منابع معاصر آن مستقل است.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

مقدمه (ترجمه کی‌کاووس جهانداری)

منابع

اوضاع ایران در نیمه اول قرن نهم هجری

درباره مولف

تاریخ جعفری (تواریخ ملوک و انبیاء)

متن کتاب

از ذکر وصیت امیر بزرگ تا ذکر آمدن رایت همایون حضرت خاقانی به جانب عراق

نمایه‌ها

کسان

جای‌ها

اصطلاحات مدنی، نظامی، اجتماعی و غیره

جماعات

سالشمار وقایع

وقایع اجتماعی و حوادث طبیعی (گزیده)