بلندپروازی عربی در فضا

اگر به امارات و معروف‌ترین شهر آن یعنی دبی سفر کرده باشید و اگر مقهور طراحی زیبا و مدرن این شهر نشده باشید و مثل نگارنده دل از بازارهای بزرگ و پر زرق و برق آن کنده و به قلب واقعی این شیخ‌نشین کوچک سفر کرده باشید، حتما می‌دانید این سرزمین بیابانی و خشک فقط به کمک ساخت و سازهای بی‌حد و حساب که عمدتا با ثروت و سرمایه ایرانی محقق شده، آن چهره فریبنده را در نگاه نخست به شما القا می‌کند و در پشت آن ظاهر جذاب، اختلاف طبقاتی وحشتناک و بیابانی خشک و بی‌آب و علف قرار گرفته است.

سرزمینی بسیار کوچک که سر تا ته آن را می‌توان با حداکثر دو ساعت رانندگی طی کرد و کشوری که کل جمعیت اندک آن در هفت شهر سکونت دارند؛ البته اگر بتوان برخی از آنها را اصلا شهر نامید.

اگر چند روزی در این کشور بیابانی اقامت کنید، درخواهید یافت که زیرساخت‌های آن تماما عاریتی است و از روی نمونه‌های غربی و توسط همان‌ها برای این شیخ‌نشین شبیه‌سازی شده است.

همه آنچه گفته شده را می‌توان به دکوری عظیم تشبیه کرد که قرار است در ذهن بیننده بهشتی زیبا را در قلب صحرا تداعی کند، اما با وجود ظاهر منفی این مطلب، روش فوق امروزه به مسیری متداول برای توسعه سریع کشورها تبدیل شده تا به قول معروف چرخ را از اول اختراع نکنند و بر پایه تجربه دیگران و با تعامل مثبت و سازنده با دنیا، مسیر میانبری برای توسعه برگزینند.

شاید به همین دلیل است که می‌بینیم کشوری در حاشیه جنوبی خلیج‌فارس که از نظر ابعاد و جمعیت از تک‌تک استان‌های جنوبی کشور پهناور و ثروتمند ما کوچک‌تر است، به بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده خدمات فضایی در منطقه تبدیل شده و حالا هم خیال سفر به مریخ را در سر می‌پروراند.

اگر حتی برای یک لحظه فکر کرده‌اید قرار است یک پیچ آن ماهواره‌هایی که اکنون اماراتی‌ها در فضا دارند یا این کاوشگری که می‌خواهند تا هشت سال دیگر بر سطح مریخ بنشانند را خودشان طراحی کرده یا ساخته‌اند، سخت در اشتباهید.

آنها مسیر تعامل و سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بزرگ دنیا را در پیش گرفته‌اند؛ مسیری که مرزهای جغرافیایی را درهم می‌شکند و باعث هم‌افزایی فرامرزی می‌شود.

این روزها مراکز تحقیقاتی بسیاری در دنیا هستند که از کمبود بودجه رنج می‌برند و زیرساخت‌های لازم برای اجرای یک طرح تحقیقاتی بزرگ را نیز در دل خود نهفته دارند.

همکاری با این مراکز ضمن آموزش نیروی انسانی و افزایش اعتبار نام علمی طرف سرمایه‌گذار، همچنین باعث می‌شود تا با طی مسیری میانبر، ناگهان سرمایه‌گذار خود را در مقصد مطلوب بهره‌برداری ببیند.

هرچند به نظر می‌رسد این مسیر برای بسیاری از طرح‌های اماراتی‌ها جواب داده، اما سفر اکتشافی به فضا دیگر ساختمان، جاده، سیستم بانکی و حتی ماهواره مخابراتی نیست که بتوانی آن را در کشور خودت شبیه‌سازی کنی.

این مقوله از پرسش‌هایی اساسی شروع می‌شود که باید در قلب و روح پژوهشگران یک ملتی شکل گرفته و رشد پیدا کند تا در نهایت طرحی شود برای پاسخ دادن به پرسش‌های اساسی مردم آن سرزمین.

از این منظر تلاش اخیر شیوخ امارات بیشتر شبیه نمایشی است جاه‌طلبانه که به منظور خودنمایی طراحی شده تا یک چالش علمی به منظور پاسخ دادن به پرسش‌های عمیق بشر.

حال که مجالی پیش آمده تا با نگاه از بیرون این تلاش امارات را به چالش بکشیم، بد نیست مسئولان سازمان فضایی ایران نیز نگاهی به طرح‌ها و آرزوهای خود بیندازند و اگر طرح یا برنامه مشابهی دیدند، زودتر نسبت به عقلانی‌تر کردن آنها اقدام کنند.

شهرام یزدان‌پناه - دبیر گروه دانش