استقلال شکننده در شرق اوکراین

این، به آن معنی نبود که روسیه، حامی اصلی جدایی‌طلبان غرب ستیز اوکراین، این انتخابات را باطل می‌داند، بلکه مسکو با اتخاذ موضعی منفعل اذعان داشت نتیجه این همه‌پرسی را محترم می‌شمارد، هر چند ابتدا بظاهر با برگزاری این همه‌پرسی مخالفت کرده بود.

نخست باید توجه داشت که اوکراین به کانونی برای جدال سیاسی و تحرکات نظامی مشابه جنگ سرد میان روسیه از یک‌سو و ناتو به سرکردگی آمریکا از سوی دیگر بدل شده است. به گونه‌ای که اظهارات و مواضع طرفین در قبال رویدادهای اوکراین بیشتر به سهم‌خواهی و منفعت‌طلبی آنان درقبال یکدیگر شباهت دارد تا نگرانی از بروز فاجعه‌ای انسانی میان ملتی که تا همین چند ماه پیش فارغ از نژاد و اعتقادات سیاسی خود به گذران زندگی کنار هم مشغول بودند. اما اینک شاهد بروز دو نگرش ملی‌گرای متمایل به فاشیست از یک سو و گرایش بنیادگرای کمونیستی از سوی دیگر هستیم.

جرقه‌های این آتش ابتدا در خیابان‌های کی‌یف و پس از مخالفت رئیس‌جمهور روس‌گرای اوکراین با تقاضای پیوستن به اتحادیه اروپا نمایان شد و سپس با پیوستن حامیان نخست‌وزیر برکنار شده اوکراین و رهبر انقلاب نارنجی به خیل مخالفان دولت وقت شعله‌ور شد. نخست خیابان‌های کی‌یف مملو از جمعیتی بود که به شکلی آرام و با نمایان ساختن خشم خود از طریق پلاکاردها به اعتراض پرداخته بود، اما در ادامه با هجوم به مراکز نظامی و درگیری‌های خیابانی با تصرف ساختمان‌های دولتی به کودتایی برای براندازی نظام این کشور تبدیل شد.

در آن سوی اوکراین نیز حامیان دولت روس‌گرای اوکراین از همین طریق و با هجوم به ساختمان‌های دولتی ابتدا شبه‌جزیره کریمه و سپس بیش از 11 شهر و استان دیگر اوکراین را به تصرف خود در آوردند. این مخالفان کاپیتالیسم (جهانی‌سازی) که معتقد بودند باید به ریشه‌های خود، یعنی اصالت روسیه کبیر پایبند باشند، بلافاصله برای جدا کردن خط‌مشی خود از غرب‌گرایان تسلط یافته بر پایتخت، اعلام همه پرسی استقلال کردند و چندی بعد هم در میان بهت و حیرت جامعه بین‌المللی، شبه جزیره کریمه به خاک روسیه ملحق شد. اما این پایان کار نبود و استان‌هایی که جمعیت روس‌تبار آن بر دیگران برتری داشت، از جمله لوگانسک و دونتسک نیز اعلام استقلال کردند تا سپس خود را به خاک روسیه ملحق کنند.

این در حالی است که تفاوت زیادی میان این استان‌ها و منطقه خودگردان کریمه وجود دارد. از جمله این‌که این مناطق قطب اقتصادی اوکراین به شمار می‌آیند و هرگز دولت مرکزی اجازه نخواهد داد تمام صنعت این کشور به خاک دیگری ملحق شود. در ضمن کشورهای عضو اتحادیه اروپا یا ناتو هم به هیچ وجه پیوستن اوکراین عقیم شده از صنعت را به جمع خود نخواهند پذیرفت، چون منافعی در قبال آن نخواهند داشت.

از این رو باید با قاطعیت پیش‌بینی کرد که این جمهوری‌های بظاهر استقلال یافته به هیچ وجه ـ حتی در صورت پیوستن به خاک روسیه ـ نخواهند توانست بر موضع اعلام استقلال خود پایبند باشند و باید در انتظار تشدید اقدامات نظامی دولت مرکزی اوکراین با همکاری آمریکا و ناتو در این مناطق بود که در نهایت جدایی‌طلبان را مجبور به نشستن بر سر میز مذاکره و دریافت خواسته‌های خود از طریق تشریک مشاعی با حکومت مرکزی کند.

دکتر محمودرضا امینی