دور افتادگان سینمای ایران به ‏خانه بازمی‌گردند

اتفاق‌های خوبی همچون گشایش خانه سینما، همدلی و نشاط را به میان اهالی سینما آورد، اما جدا از آن فعالیت مجدد بسیاری از کارگردانان دورافتاده از فیلمسازی – که از سایه همین نزدیکی با مدیران جدید پدید آمده – مخاطبان را نیز با چشم‌انداز بهتری در سال جدید همراه کرده است.
در مراسم و محافل مختلفی که طی 9ماهه گذشته ثبت شده، همواره می‌توان تصاویر حضور سه نسل از سینماگران پیشکسوت، میانسال و جوان را در کنار مدیرانی که لبخند بر لب دارند مشاهده کرد، به نظر می‌رسد برآیند این همنشینی امیدواری به روزهای بهتر باشد. نشانه‌های باقیمانده از جشنواره فیلم فجر حاکی از آن است که سینمای ایران با دستی پر و حضور حداکثری اهالی سینما دوران جدید خود را آغاز کرده، اما واقعیت آن است که تولیدات به نمایش درآمده عمدتاً از سال‌های گذشته راه به جشنواره کشیده بودند. با این حال دعوت مدیران از سینماگران قهر کرده یا دورافتاده برای فعالیت دوباره از یک سو و استقبال سینماگران فعال و جوان برای کار در فضای تازه از سوی دیگر باعث شده تا سینمای امروز بستر مناسبی برای تولیدات جدید همه فیلمسازانی باشد که خاک سینما را خورده‌اند و در این راه استخوان خرد کرده‌اند.
در این گزارش نگاهی دارم به آثار جدید سینماگران که از شهریور 92 تا پایان اردیبهشت پروانه ساخت گرفته‌اند، از همین رو آثار جدید 10چهره برتر نیز بررسی شده‌اند. برتر از این منظر که سال‌ها از سینما دور بوده‌اند یا آثارشان در زمان اکران تأثیر کیفی بر جریان تولید و نمایش بر جای گذاشته است.

مسعود جعفری جوزانی
این کارگردان آخرین بار «بلوغ» را در 16 سال پیش جلوی دوربین برده بود، چندسالی درگیر ساخت سریال عظیم «در چشم باد» بود، اما با وجود این‌که پس از پخش سریال سه‌چهارسالی فراغت داشت، موفق نشد فیلم مورد علاقه‌اش «کوروش کبیر» را کارگردانی کند. با این حال در دی‌ماه سال گذشته خبر صدور مجوز ساخت برای فیلمنامه «چگونه آموختیم پیتزا بخوریم و خوشبخت باشیم» از جوزانی (که به همراه محمدهادی کریمی آن را نوشته) منتشر شد. او سابقه ارائه درخواست خود را سال81 (در زمان مدیریت محمدرضا حیدریان) اعلام کرده و گفت آن زمان پروانه ساخت دریافت کرده، اما به هر حال کارش به دولت جدید کشید. این فیلم که مایه‌های طنز دارد، نوعی کمدی شلوغ است که به مسائل اجتماعی می‌پردازد. تهیه‌کننده «چگونه پیتزا بخوریم...» مرتضی شایسته و فتح‌الله جعفری جوزانی هستند.

بهمن فرمان‌آرا
«خاک آشنا» آخرین ساخته فرمان‌آرا، در سال86 به نمایش درآمد. او همواره گفته بود به خاطر سیاست‌های سینمایی دولت قبل فیلمی نخواهد ساخت. بنابراین با روی کار آمدن مدیران جدید او دعوت به کار شد و فیلمنامه «دلم می‌خواد» را ارائه داد که دی‌ماه 92 پروانه ساخت دریافت کرد.
او در هشتمین ساخته خود همچنان به مقوله مرگ و زندگی پرداخته، اما فضای شادتری نسبت به آثار قبلی‌اش خواهد داشت. در فیلم او بسیاری از بازیگران مشهور از جمله رضا کیانیان حضور دارند، اما عجیب‌ترین بازیگر این گروه محمدرضا گلزار است که نقش کوتاهی در فیلم بر عهده دارد. فرمان‌آرا در گفت‌وگویی بیان کرده از گلزار استفاده سوپراستاری نکرده و او نقش متفاوتی دارد. این فیلمساز از این‌که رئیس‌سازمان سینمایی در روزهای نخست فعالیتش به وی زنگ زده و جویای دلیل فیلم نساختنش شده بود، ابراز خوشحالی کرده بود.

خسرو سینایی
کارگردان کهنه‌کار سینمای ایران که پس از سال‌ها فیلمسازی با «عروس آتش» مورد توجه عموم مخاطبان قرار گرفت و در جشنواره‌های مختلف تحسین شد، در سال‌های گذشته درگیر فیلمنامه‌ای تحت عنوان «قطار زمستانی» بود، فیلمی که قرار بود با بازی عزت‌الله انتظامی و تعدادی از بازیگران لهستانی به عنوان پروژه مشترک تولید شود، اما طرف لهستانی آنقدر تعلل کرد که سینایی در نهایت پس از 8 سال دوری از کارگردانی تصمیم گرفت پروژه جدیدی را شروع کند. او «جزیره رنگین» را امسال جلوی دوربین خواهد برد، فیلمنامه‌ای که اردیبهشت ماه امسال پروانه ساخت گرفته و با استفاده از بازیگران بومی آن را جلوی دوربین خواهد برد. به نظر می‌رسد این اثر همچون «مثل یک قصه» فیلم قبلی سینایی فضایی بومی داشته باشد. او گفته تلاش می‌کند فیلم را به جشنواره فجر سی‌و سوم برساند.

ابوالحسن داوودی
«زادبوم» آخرین کار ابوالحسن داوودی سال 87 ساخته شد و با وجود دریافت جوایز متعدد در جشنواره فیلم فجر به دلایل نامعلوم با حمایت مدیران قبلی سینمایی مواجه نشد و فرصت اکران نیافت. ظاهراً ممیزی‌هایی به فیلم وارد شده بود که داوودی دل به این نظرات نداد و ترجیح داد فیلمش را در خانه نگاه دارد تا آن که به تیغ سانسور بسپارد.این کارگردان در سال‌های بیکاری مدتی به امور صنفی مشغول بود، اما از این فضا هم دور افتاد و حالا در کنار این که رئیس شورای صنفی نمایش شده، مصمم است «رخ دیوانه» را امسال جلوی دوربین ببرد.
پروانه ساخت فیلم اسفندماه 92 صادر شده و به نظر می‌رسد با فضای «تقاطع» فیلم دیگر این کارگردان نزدیک باشد. پیش‌تولید فیلم جدید داوودی از فروردین آغاز شده است.

ابوالفضل جلیلی
او را می‌توان متفاوت‌ترین کارگردان این فهرست دانست. جلیلی که معمولاً آثار خود را برای تلویزیون ایران یا به سفارش خارجی‌ها جلوی دوربین برده، برای نخستین بار در طول فعالیت حرفه‌ای خود درخواست پروانه ساخت فیلم جدید خود را به سازمان سینمایی تحت امر دکتر ایوبی سپرد. فیلمنامه «مسیرمعکوس» آبان ماه 92 پروانه ساخت دریافت کرد و او این روزها به دنبال جذب مشارکت اسپانسر یا حمایت سرمایه‌گذاران است.

از «حافظ» آخرین ساخته جلیلی حدود 8 سال می‌گذرد و هرگز موفق نشد، این فیلم را در دو دولت قبلی روی پرده بفرستد.
او حتی نتوانست رضایت مدیران قبلی را برای اکران 11 فیلم دیگر خود - که هیچ وقت روی پرده نرفته‌اند- بگیرد. فیلم جدید جلیلی قدری با آثار قبلی وی متفاوت است و فضایی شهری و موضوعی اجتماعی دربردارد.

بهرام بیضایی
بیضایی را می‌توان یکی از 10 فیلمساز برتر تاریخ سینمای ایران دانست، کارگردانی که علی رغم تسلط بر حوزه تئاتر و ادبیات نمایشی در سینما هم آثار ماندگاری همچون «کلاغ»، «باشو غریبه‌ای کوچک»، «مسافران» و... خلق کرده است.
او در دولت نهم تمایل داشت فیلمنامه‌ای تحت عنوان «پرتگاه» را جلوی دوربین ببرد، اما به دلیل بداخلاقی‌های سینمایی همکارانش آن را کنارگذاشت و«وقتی همه خوابیم» را در سال 87 جلوی دوربین برد. پس از آن اما ظاهراً هیچ یک از درخواست‌ها و فیلمنامه‌هایش مورد موافقت مدیران قرار نگرفت و در نهایت وطن را ترک کرد.در روزهای اخیر شنیده می‌شد که «مقصد» فیلمنامه چاپ شده او قرار است توسط خودش ساخته شود، اما این خبر به سرعت تکذیب و معلوم شد محسن قرایی (سازنده فیلم خسته نباشید) آن را جلوی دوربین خواهد برد. با این حساب تا اطلاع ثانوی از بازگشت بیضایی به کشور خبری نیست.

تهمینه میلانی
کارگردان زن سینمای ایران که به ساخت آثار پرفروش زنانه- اجتماعی مشهور است، پس از 4 سال دوری از سینما تصمیم دارد «آتش‌بس2» را امسال جلوی دوربین ببرد. او که در سال 89 «یکی از ما دو نفر» را روی پرده فرستاده بود، در سال‌های اخیر به ساخت فیلمی براساس رمان «دا» علاقه نشان داد، اما ظاهراً راوی «دا» موافق این موضوع نبود و در نهایت میلانی به کار اصلی‌اش معماری پرداخت.

او در دوره جدید فیلمنامه‌ای را تحت عنوان «آتش‌بس2» به سازمان سینمایی ارائه داد، که شنیده می‌شود ادامه‌ای بر فیلم پرفروش «آتش‌بس» اوست. میلانی که آبان 92 پروانه ساخت گرفت، از بازیگران دیگری (بهرام رادان و میترا حجار) به همراه یک پسربچه استفاده کرده و فیلم را جلوی دوربین برد.

محمدعلی طالبی
«باد و مه» آخرین ساخته محمدعلی طالبی سال 89 ساخته شده اما هنوز به نمایش عمومی درنیامده است، با این حال او در این چند سال طرح‌ها و فیلمنامه‌های دیگری را از سر گذراند و حتی موفق نشد فیلم ویدیویی «علفزار» را تبدیل به نسخه 35 کند و در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآورد.
طالبی با استفاده از فضای مساعد پیش آمده دو فیلمنامه «خداحافظی پلیکان با خاکستری» و «تنهایی دریا» را به سازمان سینمایی ارائه داد که اولی در آبان 92 و دومی در آذر ماه 92 پروانه ساخت دریافت کردند. او فیلمنامه «تنهایی دریا» را به دولت قبل هم ارائه کرده بود، اما مجوز ساخت به آن تعلق نگرفت و او نامه‌ای به علیرضا سجادپور (مدیر وقت اداره نظارت و ارزشیابی) نوشت و به این موضوع اعتراض کرد که البته تفاوتی در مسیر تولید این فیلم پدید نیامد.

عبدالرضا کاهانی
سازنده فیلم‌های «بیست»، «هیچ»، «اسب حیوان نجیبی است» و «بیخود و بی‌جهت» پس از ساخت آخرین فیلم خود در سال90 موفق به دریافت مجوز تازه‌ای برای فیلمنامه‌هایش نشد. او که نسبت به این ماجرا اعتراض داشت، انتقاد خود از مدیران وقت را به رسانه‌ها کشاند و پس از جدل‌های مختلف کشور را ترک کرد و فیلم جدید خود را تحت عنوان «وقت داریم حالا» در فرانسه جلوی دوربین برد. فیلمی که به گفته خودش اثری جمع و جور است.
او در دوره جدید فیلمنامه «از هر نظر معمولی» را به سازمان سینمایی ارائه داد که اسفندماه 92 مجوز ساخت گرفت. کاهانی فیلم را با تهیه‌کنندگی خودش جلوی دوربین خواهد برد، گرچه تاکنون موفق به این کار نشده و دلیل آن را پیدا نکردن سرمایه‌گذار اعلام کرده است.

حمید نعمت‌الله
این کارگردان جوان که با «بوتیک» مورد توجه مخاطبان خصوصاً منتقدان قرار گرفت، در سال‌های بعد «بی‌پولی» را هم روی پرده فرستاد، اما از سال 86 به بعد درگیر ساخت سریال «وضعیت سفید» برای تلویزیون شد و در نهایت تصمیم گرفت، فیلم جدید خود «آرایش غلیظ» را در دوره جدید جلوی دوربین ببرد.
او پروانه ساخت «آرایش غلیظ» را آبان‌ماه دریافت کرد و به سرعت جلوی دوربین برد. فیلم در نهایت به جشنواره راه یافت و به نمایش درآمد. «آرایش غلیظ» داستانی با موضوع کلاهبرداری است و چند جوان شخصیت‌های محوری آن را تشکیل می‌دهند. حامد بهداد، طناز طباطبایی، حبیب رضایی، هومن برق نورد و... بازیگران فیلم هستند. (بهمن عبداللهی/ روزنامه ایران)