شیراز؛ سرمست از عطر بهار نارنج

چند سال پیش بود که با تصویب شورای شهر شیراز و تائید مجلس شورای اسلامی، روز میانی بهار، پانزدهم اردیبهشت به نام «روز شیراز» نامگذاری شد. هدف از این نامگذاری، آن‌گونه که جعفر قادری، نماینده شهر شیراز در مجلس به جام‌جم می‌گوید: بازمعرفی و شناساندن تمام توانمندی‌ها و ظرفیت‌های این شهر در سطح ملی و بین‌المللی بوده است؛ ظرفیت‌هایی که هرکدام به تنهایی می‌تواند سهم بسزایی در جذب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی به این شهر داشته باشد.

استان فارس علاوه بر ظرفیت تاریخی، فرهنگی و ادبی، از توانمندی و ظرفیت بالایی در تولید گیاهان دارویی و عرقیات برخوردار است که اگرچه تاکنون از چشم‌های تیز جهانی و حتی ملی، دور مانده و آن‌طور که باید به آن پرداخته نشده است، اما جایگاه ویژهای در میان مردم این استان دارد.

به گفته قادری، نماینده مردم شیراز در مجلس، مردم این استان کمتر از نوشیدنی‌های مصنوعی و بازاری، برای مصارف روزمره خود و جشن‌ها و مهمانی‌هایشان استفاده می‌کنند و در واقع بیشتر مصرف آنها را عرقیات طبیعی تولید شده در داخل استان، تشکیل می‌دهد.

عرقیات تولیدات اصلی شیراز

عرق بیدمشک، بهارنارنج، گل‌محمدی و نسترن از جمله عرقیات و نوشیدنی‌هایی است که در این استان تولید شده و مردمان سرزمین فارس در فصول مختلف سال از آن استفاده می‌کنند.عمده تولیدات گل و گیاه و عرقیات این استان در شهرهای شیراز، داراب و میمند روییده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد که در این میان شیراز بیشتر به بهارنارنج‌اش معروف است و میمند و داراب نیز به گل‌محمدی و گلاب. هم‌اینک و در این هنگامه اردیبهشت نیز فصل شکوفا شدن غنچه‌های گل‌محمدی در این دو شهر و عطرآگین شدن شیراز به بوی خوش شکوفه‌های بهارنارنج است.

درختان نارنج هرساله از اواخر فروردین شکوفه می‌دهد و برداشت بهارنارنج تا اواخر اردیبهشت در استان ادامه دارد.

به گفته رئیس سازمان جهادکشاورزی فارس، سطح زیرکشت نارنج در استان فارس، 1400 هکتار است که از این میزان 730 هکتار باغ تجاری و 700 هکتار هم در فضای سبز و خیابان‌های شهرهای استان بویژه شیراز وجود دارد.

طلعتی با بیان این‌که بهارنارنج پس از برداشت و شستشو به کارگاه‌های عرقگیری ارسال می‌شود، می‌افزاید: از این سطح، سالانه بیش از 12 تن شکوفه بهارنارنج در شهرستان‌های شیراز، جهرم، فیروزآباد و داراب برداشت می‌شود.

وی یادآور می‌شود:40 درصد بهارنارنج تولید شده در استان، به خارج از کشور صادر می‌شود و بقیه به مصرف داخلی می‌رسد.

مسئول گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی استان نیز با اشاره به این‌که از هر 120 کیلو شکوفه بهارنارنج، 500 کیلو عرق بهارنارنج به دست می‌آید، به جام‌جم می‌گوید: بخشی از این عرقیات به روش سنتی و بخشی نیز به طریق صنعتی تولید می‌شود و سهم مهمی در اشتغالزایی دارد.

وی با بیان این‌که در هر دو روش با جوشاندن گل در آب و سرد شدن، حاصل افشره گیاه کشیده می‌شود، می‌افزاید: عطر و عرقی که به دست می‌آید، برای معطر کردن غذاها و شیرینی‌ها، استفاده خوراکی به عنوان شربت در مجالس و جشن‌ها، خوشبو کردن هوا، لوازم آرایش و زیبایی و همچنین تهیه داروهای سنتی به کار می‌رود.در استان فارس عرق‌گیری بهارنارنج در 45 کارگاه سنتی و پنج کارخانه صنعتی انجام می‌شود.

صادرات عرقیات

صادقی با بیان این‌که فارس با تولید سالانه نزدیک به 18 هزار تن عرقیات گیاهی در 105 کارگاه سنتی و صنعتی، رتبه نخست را در این زمینه در کشور دارد، تصریح می‌کند: حدود 40 نوع از این عرقیات به صورت انبوه برای عرضه به بازار تولید می‌شود که مهم‌ترین عرقیات تولیدی استان شامل: بهارنارنج، شاتره، بیدمشک، گل‌محمدی و نسترن است.به گفته وی، حدود نیمی از عرقیات تولیدی استان به خارج از کشور و بویژه کشورهای اروپایی، امارات متحده عربی، عربستان و عراق صادر می‌شود.

همچنین به گفته کریمی، شهردار میمند، 40 نوع عرقیات در میمند استان فارس تولید می‌شود که علاوه بر مصرف داخلی، حدود ۶۰ درصد این نوشیدنی‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس و فرانسه صادر می‌شود.

میمند همچنین به عنوان مرکز تولید گل محمدی و گلاب در استان فارس، دارای حدود 1100 هکتار سطح زیر کشت گل‌محمدی است که 60 واحد گلابگیری سنتی و هفت واحد گلابگیری صنعتی، کار گلابگیری گل‌های تولیدشده از این باغات را به عهده دارند.در همین حال گلزادی، مسئول یکی از شرکت‌های تولید عرقیات استان فارس به مشکلات این بخش اشاره می‌کند و می‌گوید: کمبود کارخانه‌های مدرن برای فرآوری، بسته‌‌بندی و برندسازی محصولات تولیدی، از مهم‌ترین مشکلات فعالان در عرصه عرقگیری است.

مصطفوی، دبیر شورای فنی منابع طبیعی و آبخیزداری فارس با تاکید بر این‌که نداشتن کارخانه فرآوری، برداشت‌های غیرمجاز و قاچاق برخی از گونه‌ها، موجب ایجاد مشکلاتی در این زمینه شده است، یادآور می‌شود: فرآوری این گیاهان تا 300 برابر قیمت کنونی برای کشور ارزآوری دارد و توسعه کشت و بهره‌وری بیشتر آنها نیاز به توجه مسئولان دارد.

فاطمه مراد زاده / گروه ایران