سبقت مَجازی و مُجاز

دیدم راست می‌گوید و من در هردو مورد کوتاهی کرده‌ام. همه مثال‌ها مربوط به تهران است و در این مورد یک عذرخواهی جانانه به خوانندگان شهرستانی بدهکارم، اما مطمئنا ایشان با بزرگواری نویسنده ‌این ستون را عفو خواهند کرد، زیرا عمدی در کار نیست و از همه شهرستانی‌های عزیز درخواست می‌کنم مسائل ترافیک شهر خود را ارسال کنند تا در یادداشت‌های آتی منعکس شود.

و اما در مورد سبقت مجاز، بر اساس تجربه چهل ساله، تقریبا همه انواع سبقت در شهر سبقت مَجازی‌اند و به نوعی مصداق جازدن در صف‌اند، هرچند ممکن است در نگاه اول این‌طور به نظر نرسد.

سبقت مجازی تاثیر چندانی در کاهش زمان سفر نداشته و صرفا جنبه ارضای روانی دارد. برعکس، سبقت مجاز یا واقعی زمان سفر را کوتاه می‌کند و به هیچ‌وجه مصداق جازدن در صف نیست. این نوع سبقت معمولا در راه‌های برون‌شهری موضوعیت دارد؛ هنگامی که چند خودرو با سرعت کم در حرکتند و تبعیت از آنها باعث افزایش بیهوده زمان سفر می‌‌شود.

در واقع، کندی حرکت این خودروها صرفا به دلیل محدودیت توان موتور است نه‌بند بودن راه و سبقت از آنها به‌هیچ‌وجه حقی از ایشان ضایع نمی‌کند.

برعکس، ماندن پشت سر آنها موجب اتلاف وقت است و رانندگان خوب و با مرام وسایل نقلیه سنگین ضمن راندن در منتها‌الیه سمت راست، در اولین فرصت با دادن علامت به خودروهای سبک و تندرو برای گرفتن سبقت کمک می‌کنند.

وزارت راه 20سال قبل برنامه منظمی را برای افزودن باند کندرو به منظور تسهیل سبقت آغاز کرد و امروزه در بسیاری از راه‌ها بویژه گردنه‌های کوهستانی باند ویژه کندرو وجود دارد.

افزایش توان موتور خودروها و کاهش سرعت میانگین در معابر شهری به دلیل حجم بالای وسایل نقیله، امکان و ضرورت سبقت در معابر شهری را منتفی کرده است.

برای روشن شدن موضوع طول مسیر سفر خود را بر اساس این‌که سرعت کمتر یا بیشتر از 50 کیلومتر باشد به دو قطعه کند و معمولی تفکیک کنید. در قطعه کند پایین بودن سرعت ناشی از شرایط ترافیکی است نه محدودیت توان فنی خودروها.

از این رو، همان‌طور که در یادداشت‌های قبلی تشریح شد سبقت در قطعات کند مصداق بارز جازدن در صف است و اخلاقا مجاز نیست.

در قطعات تند هرچند سبقت مجاز است، اما تاثیری در زمان سفر ندارد زیر بخش اعظم زمان در قطعات کند صرف می‌شود.

به عنوان مثال، چنانچه زمان سفر شما در شهر بزرگی مثل تهران، تبریز یا مشهد 30 دقیقه باشد معمولا بیش از 20 دقیقه در سرعت‌های زیر 50 طی می‌شود.

درقطعاتی که سرعت بیش از 50 است، معمولا اغلب سرعت خود را تا حد مجاز افزایش می‌دهند و چنانچه سبقت باید با سرعت غیرمجاز انجام شود، در این صورت هم، حداکثر یکی دو دقیقه بیشتر از زمان سفر کاسته نخواهد شد.

چنین سبقتی مَجازی است و ارزش ریسک و حرص خوردن را ندارد.

دکتر حسن مقدم - استاد دانشگاه صنعتی شریف