فرهاد آییش: تله تئاترها مخاطبان زیادی ندارند

کلمه تله در ترکیب تله‌تئاتر به چه معناست؟

دقیقا نمی‌دانم این کلمه از کجا آمده است، ولی به هر حال تله یعنی تلویزیون. من برخوردهای مختلفی نسبت به تئاتر برای تلویزیون دیده‌ام، از جمله دیده‌شدن صحنه تئاتر با یک یا دو دوربین از زاویه نگاه مخاطب که گاهی با حضور تماشاگران صورت می‌گیرد. اجرای تئاتر تنها مختص دوربین و تلویزیون و ضبط آن از زوایای مختلف، استفاده از دکوپاژهای سینمایی طوری که تنها داستان در مکان یا فضایی خاص که همان تئاتر است، صورت می‌گیرد.

به نظر شما کدام شکل از مواردی که گفتید برای تله‌تئاتر صحیح و مناسب تر است؟

درست یا اشتباه بودن مواردی که نام بردم بستگی به نظرات و زوایای نگاه دارد. تله‌تئاتر پدیده‌ای است که نمی‌توان چشم روی آن بست، زیرا تئاتر و تلویزیون هر دو در آن حضور دارند و گاهی این دو یکدیگر را ملاقات می‌کنند.

اگر تله‌تئاتر خارج از استودیو و در فضای باز ضبط شود آیا به ماهیت آن لطمه وارد می‌شود؟

همان‌طور که گفتم در حال حاضر با تله‌تئاتر به گونه‌های مختلف برخورد می‌شود که اگر تماشای آن برای ما مفید و لذت‌بخش باشد ایرادی ندارد. من معتقد نیستم که نباید پا از قوانین فراتر گذاشت. رشد و پیشرفت ما از ابتدای بشریت تا امروز به خاطر این بوده است که از شرایط موجود فراتر رفته‌ایم. اما طبیعتا وقتی تئاتر از زوایایی غیر از زاویه نگاه مخاطب دیده شود دیگر تئاتر نیست، شاید پدیده‌ای دیگر باشد و این بد نیست.

آیا تله‌تئاتر، زمینه مناسبی برای معرفی تئاتر به علاقه‌مندان به شمار می‌رود؟

نه، فکر نمی‌کنم. در گذشته کارشناسان و مسئولان معتقد بودند تله‌تئاترها باعث می‌شوند مردم تئاتر را بشناسند و به سمت آن بروند، اما متأسفانه در ایران این‌گونه نیست. بیشتر تله‌تئاترهایی که تاکنون اجرا شده‌اند دارای متنی خارجی بوده‌اند و در بسیاری مواقع ترجمه آنها شیوا و روان نبوده است. از طرفی لباس‌ها، لحن‌ها، دکور و... اغراق‌آمیز بوده‌اند و این موضوع باعث فاصله گرفتن مخاطبان از تئاتر می‌شد. طبیعی است مخاطبی که تاکنون تئاتر ندیده است به محض روبه‌رو شدن با پدیده تله‌تئاتر تصوری اشتباه از تئاتر در ذهنش شکل بگیرد و تئاترزده شود. بنابراین بهترین راه آشنایی با تئاتر، حضور در سالن‌های تئاتر و تماشای نمایش‌ها روی صحنه است.

لزوم پرداختن به تله‌تئاتر چیست؟ آیا نمایشنامه به دنیا نمی‌آید که روی صحنه اجرا شده و بعد تمام شود؟

البته؛ تئاتر به دنیا می‌آید، روی صحنه زنده است و همانجا هم می‌میرد. همین موضوع، تئاتر را رؤیایی و لذت‌بخش می‌کند. در عین حال همیشه میان اهالی تئاتر این انگیزه وجود داشته که این زندگی طولانی‌تر و تئاتر به گونه‌ای زنده و جاودانه نگه داشته شود. از طرفی همیشه برایمان جالب بوده که نمایش را به‌ گونه‌ای دیگر ببینیم و همه علاقه‌مندیم تئاتر را در شرایط دیگری هم تجربه کنیم، اما من دوست دارم یک نمایشنامه را روی صحنه اجرا کنم، نه جلوی دوربین‌های تلویزیون.

در سال‌های گذشته، تله‌تئاترهای متعددی با حضور هنرمندان شاخص از تلویزیون پخش می‌شد. اما انگار این روزها تله‌تئاتر روبه فراموشی است. علت چیست؟

این سوال را باید از مدیران پرسید که آیا مساله بودجه در میان است یا جریان، چیز دیگری است. ولی می‌دانم تله‌تئاترها مخاطبان زیادی ندارند، بنابراین مدیران در تولید آن دچار تردید شده‌اند. از طرفی ممکن است مشکلات دیگری سر راه آنها وجود داشته باشد. از نظر من تولید تله‌تئاتر لازم و مفید است زیرا قشر کوچکی مخاطب آن هستند و این هنر ماندگار است. گاهی ممکن است از نظر تاریخی نکات با ارزش و مهمی در آن باقی بماند. ما باید بیشتر به دنبال این باشیم که به چه دلیل تله‌تئاتر مخاطب ندارد. / ضمیمه قاب کوچک