تنگستن و افزایش خطر سکته مغزی

به روایت وب‌سایت مجله پریونشن که بتازگی منتشر شده است، مساله‌ای که بتازگی در کانون توجه برخی پژوهشگران قرار گرفته، رواج رو به گسترش استفاده از فلز تنگستن در دو دهه گذشته بوده است.

تنگستن؛ آشنای قدیمی

تنگستن عنصری است که در ترکیبات شیمیایی گوناگونی در طبیعت یافت می‌شود. ما هم در گذشته از این فلز در زندگی روزمره خود استفاده می‌کرده‌ایم. در همه لامپ‌های رشته‌ای یا همان لامپ‌های حبابی که روزگاری رواج داشتند،‌ رشته فنری ظریفی وجود دارد که با عبور جریان برق، داغ و سرخ می‌شود و نور تولید می‌کند.

جنس این رشته فنری تنگستن است، اما امروزه این فلز نقش بسیار گسترده‌ای در تکنولوژی‌های روزمره و محبوب عموم مردم بازی می‌کند که با کاربردهای گذشته‌اش قابل مقایسه نیست. مثلا در گوشی‌های تلفن همراه یا لپ‌تاپ‌ها، کاربرد زیادی دارد.

خطر در کمین است

در آغاز راه، بسیاری از متخصصان تنگستن را ماده‌ای بی‌خطر می‌دانستند و می‌گفتند این فلز هیچ گونه تهدیدی برای محیط زیست یا سلامت انسان ندارد، اما نتایج پژوهش‌های جدید، کارشناسان را به بازنگری در این باور رسانده است.

در مطالعه جدیدی که بتازگی منتشر شده، پژوهشگرانی از دانشگاه اگزتر در انگلستان دریافته‌اند افزایش مقادیر تنگستن در بدن می‌تواند خطر سکته مغزی را دو برابر کند. طبق نظر سرپرست تیم تحقیقات، خانم دکتر جسیکاتیرل، این یافته‌ها ما را مجاب می‌کند این فلز را که تا کنون مورد مطالعه و تحقیق چندانی قرار نگرفته،‌ هر چه بیشتر زیر نظر بگیریم.

دکتر تیرل از اعضای مرکز اروپایی سلامت انسان و محیط زیست دانشکده پزشکی دانشگاه اگزتر در این باره به فاکس‌نیوز گفته است: «دانش ما راجع به تاثیرات قرار گرفتن در معرض تنگستن و ورود آن به بدن انسان،‌ بسیار اندک است، زیرا مطالعاتی که تا کنون انجام شده بسیار محدود بوده است. ما می‌دانیم که به هر حال به طرق مختلف در معرض این فلز قرار داریم. مثلا این فلز می‌تواند به منابع آبی و در نتیجه به غذای ما راه یابد، زیرا تنگستن ماده‌ای است که در خاک وجود دارد.»

یکی از دلایل بی‌توجهی جامعه علمی به اثرات و عوارض نامطلوب تنگستن بر سلامت انسان این است که تاکنون تصور می‌شده مردم بسیار کم در معرض تنگستن قرار دارند،‌ اما دکتر تیرل می‌گوید این تصور باید تغییر کند زیرا هم تقاضا و هم عرضه این فلز با افزایش حیرت‌آور محصولات فناوری اطلاعات افزایش یافته است. بعلاوه تنگستن در طیف وسیعی از محصولات صنعتی و نظامی مانند آلیاژها و مرمی‌های فشنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

حال تصور کنید روزی عمر نه‌چندان بلند هر یک از این محصولات به سر می‌رسد و راحت‌ترین کار ممکن هم برای صاحبانشان ریختن آنها در دامان پهناور طبیعت است. به این ترتیب ما در حال حاضر مقادیر
قابل توجهی تنگستن به طبیعت اضافه می‌کنیم. در نتیجه این فلز هم راه خود را به منابع آبی و زمین‌های کشاورزی پیدا می‌کند و سرانجام وارد منابع غذایی بشر می‌شود.

اما این کار تا چه حد می‌تواند زیانبار باشد؟ دکتر تیرل می‌گوید: «من فکر می‌کنم این نگرانی هنوز در مرحله نظریه و شاید یک ایده خام قرار دارد. تنها می‌توان گفت اگر ما به استفاده گسترده خود از تنگستن ادامه دهیم، ممکن است بیش از اینها وارد طبیعت شود، اما فعلا هیچ شاهد دقیق یا اطلاعات موثقی در این زمینه در دست نیست. همه آنچه می‌دانیم این است که تنگستن در محیط زیست هست و ما در حال حاضر قطعا از آن بیشتر استفاده می‌کنیم.»

افزایش سکته مغزی

اما دکتر تیرل و همکارانش در مرحله نظریه توقف نکرده‌اند و برای تعیین خطرات احتمالی این فلز بر سلامت افراد، داده‌های مربوط به تنگستن در بدن 8614 نفر را که بین 18 تا 74 سال داشتند مورد بررسی قرار دادند. این اطلاعات به مدت 12 سال گردآوری شده بود. این پژوهشگران با بررسی دقیق نتایج حاصل از آزمایش نمونه‌های ادرار این افراد، به طور خاص به میزان تنگستن موجود در آنها پرداخته و سعی کردند رابطه‌ای میان آن و شرایط سلامت افراد بیابند.

در پایان کار معلوم شد مقادیر بالای تنگستن، به تنهایی و بدون حضور عوامل شناخته شده سکته مغزی، سبب افزایش بروز سکته مغزی خواهد شد. به علاوه هر چه میزان تنگستن در بدن افراد بالاتر باشد، احتمال بروز سکته مغزی نیز بیشتر خواهد بود؛ به ازای افزایش هر یک میکروگرم بر میلی‌لیتر تنگستن، خطر ابتلا به سکته مغزی در فرد دو برابر خواهد شد. این مساله بخصوص زمانی بیشتر اهمیت می‌یابد که بدانیم بالا رفتن میزان تنگستن می‌تواند سن بروز سکته مغزی را کاهش دهد و عامل مهمی برای این عارضه در سن کمتر از 50 سال باشد.

پرسش‌های بی‌پاسخ

با همه این یافته‌ها، هنوز پرسش‌های بسیار مهم اما بی‌پاسخی در ذهن دانشمندان قرار دارد. دکتر تیرل می‌گوید: «چه عاملی افراد را بیشتر در معرض تنگستن قرار می‌دهد؟ آیا سبک زندگی خاصی سبب آن می‌شود یا عوامل جمعیتی را باید در این مساله دخیل دانست. به هر حال ما هنوز اطلاع خاصی در این زمینه نداریم و باید به پژوهش‌های بیشتری بپردازیم.»

به علاوه، هنوز بدرستی معلوم نیست که چرا بالا رفتن میزان تنگستن در بدن باعث افزایش احتمال سکته مغزی می‌شود. با این حال محققان نظرهایی ارائه می‌کنند که شاید در آینده و در پرتو مطالعات بیشتر بتواند راهگشا باشد. مبنای همه این نظریه‌ها تقریبا این است که ممکن است تنگستن در برخی رویدادهای بیولوژیکی انسان دخالت کند. دکتر تیرل می‌گوید: «ممکن است باعث افزایش التهاب مغز شود یا برخی تاثیرات ژنتیکی را در پی داشته باشد. حتی ممکن است بر برخی عوامل، که خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهند، تاثیر بگذارد.»

همچنین ما هنوز نمی‌دانیم چه مقدار از تنگستن در بدن ما خطرناک است. در واقع یکی از برنامه‌های پژوهشی آینده تعیین آستانه خطر است.

راه طولانی آینده

به گفته این پژوهشگران،‌ در حال حاضر انبان دانش بشر درزمینه تاثیرات زیانبار استفاده وسیع از مواد شیمیایی مورد استفاده در زندگی روزمره خالی است، زیرا دست ما از پژوهش و تحقیق در این زمینه کوتاه
است.

رابطه تنگستن و سکته مغزی را باید مثالی از تاثیرات زیانبار مواد شیمیایی دانست. در واقع دکتر تیرل هشدار می‌دهد جامعه علمی جهانی باید متوجه باشد طی سال‌های اخیر بسیاری از صاحبان صنایع جدید مانند فناوری نانو، برای رسیدن به سودهای کلان اقتصادی،‌ به استفاده روزافزون از ترکیبات خاص شیمیایی روی آورده‌اند، اما تحقیقات بسیار کمی انجام شده است تا به ما نشان دهد چگونه این مواد در رویدادهای زیستی بدن مداخله می‌کند. او امیدوار است یافته‌هایش متخصصان را تشویق کند اثرات تنگستن و دیگر فلزات را بر بدن بیشتر مورد بررسی قرار دهند./ ضمیمه سیب

مسعود ایثاری