هدف از برگزاری این گردهمایی علمی ایجاد فرصتی برای تبیین نقش موزهها و مراکز علم در جامعه و همچنین برقراری و افزایش ارتباط علمی بین پژوهشگران و نهادهای آموزشی غیررسمی در حوزه علم است. راهاندازی موزه علوم و فناوری در کشور ما موضوع جدیدی است و بدون تردید دعوت از متخصصانی از دیگر کشورها که سالها در این زمینه تجربه داشتهاند، میتواند نقش مهمی در آشنایی متخصصان این حوزه با فعالیت موزههای علم و فناوری در سطح دنیا داشته باشد. پروفسور فیورنزو مارکو گالی مهمان ویژه همایش امسال موزه علم و فناوری و مدیر موزه علوم و فناوری لئوناردو داوینچی، در یک مصاحبه اختصاصی به پرسشهایی درباره ویژگیها و نقش موزههای علم و فناوری پاسخ میگوید.
هدف از راهاندازی موزههای علوم و فناوری در دنیا چیست؟
واقعیت این است که دنیا به طور کامل در حال تغییر و تحول است. آینده برای نسل جدید آینده متفاوتی خواهد بود. جمعیت ساکن در این کره خاکی در حال افزایش است و به موازات افزایش جمعیت برقراری عدالت بیش از پیش ضروری خواهد بود تا کشورهای فقیر هم بتوانند مانند کشورهای ثروتمند از امکاناتی برای زندگی بهتر بهرهمند شوند. تغییراتی که در دنیای امروز با آن مواجه هستیم فقط به تغییرات اکولوژیکی و فناوریهای پیشرفته محدود نمیشود. بلکه نشانههایی از این تغییرات در سبک زندگی اجتماعی بشر نیز دیده میشود. بیش از یک میلیارد و 300 میلیون نفر از مردم هنوز به الکتریسیته دسترسی ندارند. در 25 سال آینده دو میلیارد دیگر نیز به این جمعیت افزوده میشود. برای آینده و آیندگان به انرژی، غذا، آب و منابع نیاز داریم که امکان دسترسی به آن وجود ندارد. اگر همه ساکنان زمین مانند ایتالیاییها زندگی کنند برای تامین نیازهای آنها به 2.7 سیاره دیگر نیاز خواهیم داشت. اگر همه به سبک آمریکاییها زندگی کنند به پنج سیاره دیگر نیاز خواهیم داشت. اگر مانند اماراتیها زندگی کنند 10.6 سیاره دیگر هم لازم است تا بتوان همه نیازهای افراد را برآورده کرد. این در حالی است که اگر بخواهیم مانند هندیها زندگی کنیم به 0.59 سیاره دیگر نیاز داریم و این عادلانه نیست. فرصتهای جدید در نتیجه فناوریهای جدید ایجاد میشود و باید بتوانیم از طریق به اشتراکگذاری این امکان را برای همه به وجود آوریم. در گذشته فقط روزنامهنگاران این فرصت را داشتند که بتوانند محتوایی را تولید کنند تا مخاطبانشان بتوانند از آن استفاده کنند، اما امروزه با گسترش اینترنت و شبکههای اجتماعی من دیگر مخاطب یک رسانه نیستم، بلکه میتوانم تولیدکننده باشم. این یک ارتباط دو طرفه است که همه میتوانند از آن استفاده کنند. اطلاعات و دانش افراد هر دو تا سه سال دو برابر میشود. امروزه علم از نظر فرهنگی هم اهمیت دارد. در حقیقت علم و دانش در دنیای امروز یک فرهنگ است و این فرهنگ همان امکاناتی است که میتواند برای ما زندگی بهتری را به ارمغان آورد. اگر این ویژگی را در علم مورد توجه قرار دهیم به این نتیجه میرسیم که آینده متفاوتی را پیش رو داریم و همه ساکنان زمین باید خود را برای این تغییرات آماده کنند. اگر به هر علتی نتوانید از ابزارهایی که زندگی آینده شما را تحت تاثیر قرار میدهد، استفاده کنید، کیفیت زندگیتان دستخوش بحرانهای جدی میشود. البته این به معنی گسترش مصرفگرایی نیست، بلکه باید به موازات این رویکرد، مصرفها را نیز به حداقل برسانید البته به این شرط که به کیفیت زندگی شما صدمهای نزند. فرهنگی که برگرفته از علم و دانش باشد بهترین راه برای برای بهرهمندی از بهترین کیفیت در زندگی است. ابزار لازم برای رسیدن به این هدف مادی نیست، بلکه برگرفته از ذهن شماست که میتواند در قالب شعر، موسیقی، تئاتر، سینما و ادبیات خود را نشان دهد. هدف از راهاندازی موزههای علم و فناوری نیز گسترش و اشاعه فرهنگ علمی در سطح جامعه است. توجه به موزهها به عنوان نماد فرهنگی قدمت تاریخی دارد؛ اگرچه با گذشت زمان پایه و اساس آن دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است، اما همچنان موزهها از مراکز بنیادی است که در آموزش و غنای فرهنگی نقش بسزایی دارد.
موزههای علوم و فناوری در ترویج علم چه نقشی دارد؟
نقش موزهها این است که به مردم این امکان را میدهد تا بیش از پیش اهمیت و نقش علم را در زندگی آیندهشان مورد توجه قرار دهند. در حقیقت این مراکز برای همه شهروندان و بویژه نسل جدید این امکان را فراهم میکنند که شبکههای اجتماعی را به عنوان شیوهای جدید از زندگی اجتماعی در روابط اجتماعی در سطح کشورها یا حتی در روابط بین کشورها مورد توجه قرار دهند. امروزه هر پدیدهای باید در سطح جهانی مورد بررسی قرار گیرد تا تاثیرگذار باشد و موزهها امکان بررسی علم در سطح جهانی را فراهم میکند.
آیا میتوان موزههای علوم و فناوری را ابزاری ضروری برای زندگی آینده دانست؟
موزههای علوم و فناوری نهتنها ابزاری ضروری، بلکه استراتژیک و راهبردی است و ابزاری نیست که فقط برای مدت زمان کوتاهی در حد چند دقیقه موجب بهبود کیفیت زندگی بشر شود، بلکه این ابزار میتواند کیفیت زندگی بشر را در ابعاد وسیعی بهبود بخشیده و تضمینکننده آینده زندگی بشر باشد.
موزههای علم و فناوری در آموزش علوم مختلف به کودکان و نوجوانان چه نقشی ایفا میکند؟
موزهها در آموزش نقش مهمی ایفا میکنند. گروه سنی کودک نهتنها بازدیدکنندگان آینده موزهها هستند، بلکه از اعضای جامعهای هستند که علاقه زیادی به یادگیری دارند. بازدید از موزه ابزار آموزشی مهمی است که در افزایش آگاهی دانشآموزان، مهارت و درک علمی آنها نقش مهمی دارد. دانشآموزان طیف وسیعی از مخاطبان موزههای علوم و فناوری را تشکیل میدهند و هدف اصلی ما هستند. دانشآموزان، نسل آینده را میسازند و بیشتر فعالیتهای موزههای علوم و فناوری با همین هدف برنامهریزی شده است. حفظ میراث علمی و فناوری برای نسل آینده بخشی از ماموریت موزه علم است که متاسفانه به علت توجه نداشتن به علم و فناوری به عنوان بخشی از هویت فرهنگی، منسوخ شدن سریع فناوریهای پیشین و همچنین استفاده نکردن از ابزارهای علمی قدیمی در آزمایشگاههای امروزی در معرض خطر است. این موزهها میتواند راهی برای حفظ این میراث باشد.
در این موزهها برای به تصویر کشیدن اهمیت تاریخ علم، نقش علم در زندگی امروز و تاثیر آن در زندگی آینده از چه ابزاری استفاده میشود؟
تاریخ علم را میتوان جمعآوری کرد. اسناد، مدارک و تصاویری وجود دارد که استفاده از آنها برای اطلاع از تاریخ علم موثر است. آنچه مهم است ارتباط تاریخ گذشته علم و هویت امروز ماست. ما باید گذشته را به حال و حال را به آینده متصل کنیم. زمان حال بدون در نظر گرفتن گذشته و آینده مفهومی ندارد. گذشته، ریشه درخت حال است و آینده، شاخ و برگ آن را تشکیل میدهد. انقلاب آینده، انقلاب شبکه است و موزهها میتواند در رسیدن به این هدف نقش مهمی داشته باشد.
به عنوان یک فرد صاحب نظر فکر میکنید آینده موزههای علوم و فناوری به چه سمتی پیش میرود؟
بدون تردید ابزارهای دیجیتال در همافزایی بین مولفههای ارتباط، بازاریابی و نشر نقش مهمی دارد. بنابراین نمیتوان نقش وب و رسانههای جدید را در موزهها نادیده گرفت. وبسایتها، شبکههای اجتماعی و تعاملات چندرسانهای ابزاری است که موزه میتواند برای نمایش فعالیتهای دیجیتالی خود از آنها استفاده کند. هر یک از این ابزارها که ویژگیها و محدودیتهای خاص خود را دارد، مجرایی است برای بهرهمندی از ظرفیتهای فناوری امروز، اما این به معنی نیست که موزهها باید به سمت دیجیتالی شدن پیش رود. ما به ابزارهایهای سنتی و دیجیتال در کنار هم نیاز داریم. گاهی دیدن نمونه اصلی از یک اثر تاثیرگذاری بیشتری دارد. اگر میخواهید در همه جای دنیا شناخته شوید و با مردم جامعه ارتباط گستردهای داشته باشید باید به دنبال ارتباطات شبکهای باشید، اما هیچ گاه موزهها به شکل امروزی نباید از بین برود.
موزه علوم و فناوری لئوناردو داوینچی
موزه علم و فناوری لئوناردو داوینچی از بزرگترین موزههای علم و فناوری در ایتالیاست که به عنوان یکی از مهمترین موزههای اروپا و همچنین از برترین موزههای دنیا از آن نام برده میشود. این موزه 61 سال پیش در بنایی به وسعت 23 هزار مترمربع راهاندازی شد. ساختمان قدیمی موزه، صومعهای است که در قرن 16 میلادی بنا نهاده شده است. ساختمان حمل و نقل ریلی و هوایی و ساختمان ناوگان دریایی از دیگر بخشهای اصلی این موزه است. یکی از قسمتهای جالب توجه این موزه بخشی است که در آن مدلهای چوبی و دستساز لئوناردو داوینچی ازجمله ماشین پرنده، پل و ساختمانهای دفاعی یک شهر ایدهآل به نمایش درآمده است. گالریهای حمل و نقل، انرژی، ارتباطات و علوم از دیگر بخشهای اصلی این موزه است. در این موزه 15 هزار اثر در حوزه علوم و فناوری به نمایش گذاشته شده است که تاریخ علم و فناوری و صنعت ایتالیا را به تصویر میکشد. این آثار مجموعه ابزارها و تجهیزات مختلفی از قبیل ماشینآلات بزرگ در حوزههای مختلف حمل و نقل، تولید انرژی، صنعت آهن و فولاد، ارتباطات و نجوم را شامل میشود. یکی از اهداف اصلی این موزه از ابتدای تاسیس آموزش بوده است. بر این اساس موزه میتواند مکانی مناسب برای کاوش و کسب تجربه باشد. آنچه در موزه به نمایش گذاشته میشود و همچنین منابعی که بازدیدکنندگان با خود به موزه میآوردند ازجمله مولفههایی است که شیوههای آموزش غیررسمی در این موزه بر این اساس بنا نهاده شده است. موزه لئوناردو داوینچی در فعالیتهای آموزشی برای خانوادهها و مدارس و همچنین کودکان و نوجوانان و تشویق آنها به درک پدیدههای جدید در عرصه علم و فناوری نقش بسیار مهمی داشته است که بدون تردید در ایجاد فرهنگ علمی تاثیرگذار بوده است. آزمایشگاههای تعاملی از دیگر ابزارهای آموزش غیررسمی در موزه لئوناردو داوینچی است که بازدیدکننده را به برقراری ارتباط با علم و فناوری سوق داده و دید علمی فرد را نسبت به خود و جهان پیرامونش افزایش میدهد.
فرانک فراهانی جم / گروه دانش
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی «جامجم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»: