حدیث حماسه در قاب تلویزیون

سوای سینما و کارکرد آن که قابلیت دراماتیزه کردن هر موضوع اجتماعی و سیاسی را دارد و همواره با تمام کاستی‌ها، سینمای دفاع مقدس را در کنار تولیدات خود حفظ کرده، سهم تلویزیون به عنوان رسانه ملی بسیار ارزشمند و جالب توجه است. صداوسیما از نخستین روزهای آغازین جنگ هشت ساله با پخش اخبار، گزارش‌های خبری و مصاحبه‌ها مهم‌ترین منبع و مرجع صوتی و تصویری برای برنامه‌سازان بوده‌ و سعی کرده تا چراغ این حماسه بزرگ را در ذهن مردم روشن نگه‌دارد، اما سهم رادیو و تلویزیون در آن مقطع را بیشتر باید در برنامه‌سازی‌های خبری و مستندسازی‌ جستجو کنیم؛ مستندهایی که متناسب با حال و هوا و شرایط روز کشور و به شکلی حماسی وضعیت رزمندگان و نبردهای تاریخی آنها را به تصویر می‌کشید؛ آثاری که بی‌تردید هدفمندترین و ماندگارترین آنها «روایت فتح» بود، مجموعه‌ای که با متن‌هایی شاعرانه، خشونت جنگ را به عرفان و کشف و شهود پیوند می‌زد و با لطافت بسیار حال و هوای خط مقدم را منعکس می‌کرد. با این حال در همان آغاز سال‌های 60 گروهی با نام «جنگ» در شبکه یک با جمع‌آوری، تنظیم و تدوین آثار تصویری به پخش برنامه‌هایی بیشتر خبری و مستندگونه اقدام کردند. این گروه که پس از جنگ و از سال 1379 تاکنون با نام گروه حماسه و دفاع مقدس به فعالیت‌هایش ادامه داده، در قالب برنامه‌های گزارشی، مستند ـ نمایشی و نماآهنگ سعی کرده است برنامه‌سازی جنگ را به‌عهده بگیرد. پس از پایان جنگ و فروکش کردن تب و تاب حاصل از آن، همان‌طور که انتظار می‌رفت رویکرد برنامه‌سازان تغییر کرد. برنامه‌های جنگی برخلاف گذشته که بیشتر حالتی تبلیغی و تهییجی داشت، در قالب‌های مفهومی و محتوایی تولید شد. برای مثال مستند روایت فتح اگرچه در ادامه منطقی خود بار نوستالژیک فضای جبهه را حفظ ‌کرد، اما با پرداختن به موضوعاتی چون یافتن پیکرهای شهدا در جبهه به مقوله‌ای روی آورد که می‌توان از آن به آثار و تبعات بعد از جنگ تعبیر کرد. تلویزیون همچنین در کنار تولید آثار مستند، تهیه و پخش آثار مختلف داستانی و برنامه‌های ترکیبی دفاع مقدس را هم در برنامه‌های خود گنجاند تا از طریق تله‌فیلم‌، سریال‌، مستندات و... بخشی از واقعیت جنگ را برای مخاطبان میلیونی‌اش تصویر کند.

به هر حال تلویزیون در طول این سال‌ها به اندازه بضاعتش تلاش کرده در این حوزه آثار قابل توجهی را عرضه کند و از آنجا که مخاطبان این رسانه برخلاف سینما یا شبکه نمایش خانگی، سطح گسترده‌تری را شامل می‌شوند، کوشیده است آثار پرمخاطب‌تری را در این زمینه ارائه کند. شاید بزرگ‌ترین ویژگی تلویزیون این باشد که برخلاف سینما ـ که معمولا تنوعی در مضامین آثارش در این حوزه دیده نمی‌شود ـ می‌کوشد از تمامی ظرفیت‌های خود برای خلق آثار گوناگون و متنوع استفاده کند.

جنگ سال‌هاست که تمام شده، اما حدیث آدم‌هایش همچنان باقی است و نمی‌توان از این حماسه بزرگ براحتی چشم پوشید یا آن را نادیده گرفت. در این میان منابع تصویری و رسانه‌ای یکی از بهترین ابزارها برای انتقال پیام این حماسه به نسل جوانی است که آن را از نزدیک لمس نکرده‌اند و صداوسیما نیز بر مبنای این هدف همواره نگاه ویژه‌ای به تولید برنامه‌های جذاب و متنوع در این حوزه داشته‌ است.

عرفان جلالی / گروه رادیو و تلویزیون