عباس محبی: کپسول تلخ طنز، ‌روکش زیبا دارد

عباس محبی از هنرمندان تئاتر، تلویزیون و رادیوست و در طول این سال‌ها در آثار مختلف بازی کرده است. یکی از ویژگی‌های او صداقت و روراستی است که در بازی‌هایش نیز پررنگ است. مردم بیشتر او را با تیپ جانعلی می‌شناسند و با گذشت چند سال هنوز این تیپ در ذهن مردم باقی مانده است. او این روزها دو برنامه «کوی نشاط» و «عصر دلچسب» رادیو ایران را درحال پخش دارد. محبی معتقد است با این‌که سال‌ها در تلویزیون و رادیو زحمت کشیده و نقش‌های متفاوت بازی کرده، اما تلویزیون به او بی‌وفاست. او برای مخاطب احترام بسیاری قائل است و همیشه علاقه‌مند بوده مردم را با برنامه‌های طنز بخنداند.

شما در طول سال‌های فعالیت در رادیو و تلویزیون نقش‌های متفاوتی بازی کرده‌اید، اما تیپ جانعلی میان همه نقش‌ها ماندگارتر شد. حتی مردم شما را با این نقش می‌شناسند. چگونه آن را خلق کردید؟

سال 1350 بود. در آن سال من 16 سال داشتم و با دوستانم نمایشی با عنوان «مکتبخانه» را با همکاری آموزش و پرورش روی صحنه بردیم. تیپ جانعلی را هم برای اولین‌بار در این نمایش اجرا کردم. وقتی برای این نمایش همراه با کارگردان تمرین می‌کردیم این تیپ به ذهنم رسید و از آنجا که اصالتا ملایری هستم، تصمیم گرفتم این تیپ را با لهجه لری بازی کنم. هنگام تمرین، کارگردان از این تیپ استقبال کرد. شاید باورتان نشود، اما این نمایش به عنوان تئاتر برگزیده مدرسه انتخاب شد و اجرای عمومی داشت. ما برای اجرای این نمایش بلیت هم فروختیم و مردم هم از تماشای این تئاتر استقبال کردند. در حالی که تصور نمی‌کردیم تا این میزان تماشاگر داشته باشیم، اما این نمایش توانست مورد توجه قرار بگیرد.

گرچه اجرای نمایش مکتبخانه به پایان رسید، اما این تیپ در ذهن من باقی ماند. تا این‌که بعد از انقلاب همکاری‌ام را با تلویزیون شروع کردم و سال 1366 این تیپ را در برنامه «جنگ هفته» که عصرهای جمعه از شبکه یک پخش می‌شد دوباره اجرا کردم. با این‌که برنامه شامل بخش‌های کوتاه نمایشی بود، اما خوشبختانه مردم با تیپ جانعلی ارتباط خوبی برقرار کردند. همین مساله باعث شد این تیپ را در برنامه‌های مختلف تلویزیونی و رادیویی ادامه بدهم.

در سریال «ازدواج پر ماجرا» به کارگردانی پوراحمد این تیپ را در کنار بازیگرانی همچون مرحوم گرجی، جلیل فرجاد و گلچین بازی کردم. تا این‌که برنامه «صبح جمعه» به کارگردانی ایرانپوی و تهیه‌کنندگی فرهنگ جولایی از من دعوت کرد. این برنامه توسط دو گروه اجرا می‌شد. تیپ جانعلی در رادیو با استقبال بیشتری رو به رو شد و به قول معروف در برنامه صبح جمعه صدا کرد. به همین دلیل شخصیت جانعلی تا سال‌ها در ذهن مردم باقی ماند.

من طی این سال‌ها در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی خیلی زحمت کشیدم و تلاش کردم تا آنجا که از دستم بر می‌آید نقش‌هایم را بخوبی بازی کنم، اما متاسفانه در این سال‌ها تلویزیون به من بی‌وفایی کرد. اما رادیو من را فراموش نکرد و هنوز هم در این رسانه فعالیت می‌کنم.

بعد از خلق تیپ جانعلی خیلی از هنرمندان دیگر به سمت خلق تیپ‌های روستایی رفتند. نمی‌خواهم بگویم من خالق این نوع تیپ بودم، اما با این‌که من زحمت زیادی برای طراحی این تیپ کشیدم و تا سال‌ها در ذهن مردم باقی ماند اما تلویزیون به ما بی‌وفایی کرد.

اشاره کردید تیپ جانعلی در شانزده سالگی شکل گرفت. در آن روزها فکر می‌کردید روزی این نقش تا این میزان مورد توجه مردم قرار بگیرد؟

نمی‌خواهم ادعای جامعه‌شناسی یا روان‌شناسی کنم، اما تا حدودی فکر می‌کردم این تیپ اگر درست اجرا شود، حتما می‌تواند ارتباط خوبی با مخاطب برقرار کند. اصالت 80 - 70 درصد ما که در شهر زندگی می‌کنیم به روستا برمی‌گردد. درست است در این سال‌ها افراد زیادی به شهرها مهاجرت کرده‌اند، اما هیچ‌کدام از ما از اصالت‌مان دور نشدیم و به قول معروف ژن روستایی در خون ماست.

از سوی دیگر چون من سعی کردم این تیپ را خیلی صادقانه اجرا کنم، همین مساله باعث علاقه مردم به این تیپ شد و از تماشای آن لذت بردند. جانعلی توانست به قلب مردم راه پیدا کند. این تیپ خیلی صادق و راستگوست و همین ویژگی‌ جانعلی مورد توجه مردم قرار گرفت. همه مردم از راستی و درستی استقبال می‌کنند. به قول معروف هر آنچه از دل بر آید، لاجرم بر دل نشیند.

علاوه بر آن وقتی کسی دلی کاری را انجام بدهد، حتما موفق می‌شود. مثل ورزشکاری که با اطمینان کارش را انجام می‌دهد، مسلما می‌تواند حماسه آفرینی کند. از آنجا که من هم برای این تیپ خیلی زحمت کشیدم، توانستم نظر مخاطبان را جلب کنند.

یکی از ویژگی‌هایی که در بیشتر بازی‌های رادیویی و تلویزیونی شما دیده می‌شود این است که همیشه نقش کسانی را بازی می‌کنید که به قول معروف خیلی ساده‌دل و صادق هستند. خودتان تاکید دارید چنین نقش‌هایی را بازی کنید یا این مساله اتفاقی پیش آمده است؟

من در زندگی شخصی‌ام هم این طور هستم و سعی می‌کنم همیشه و با همه صادق و رو راست باشم. معتقدم باید در زندگی به همه محبت کرد و نباید جواب بدی را با بدی داد. باید مردم را دوست داشت و هر وقت هر کس کمکی از دستش بر می‌آید، انجام بدهد.

من همیشه با دوستان و آشنایان مهربان هستم، حتی اگر دشمنی هم داشته باشم سعی می‌کنم با او بد رفتاری نکنم. این ویژگی را ما از اولیاء داریم و رمز موفقیت زندگی صداقت و محبت است. اگر همه بخواهند جواب بدی را با بدی بدهند، مسلما سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. باید سعی کرد با خوشرفتاری به دیگران درس داد.

این حرف فقط در حد شعار در زندگی من نیست، بلکه سعی می‌کنم تا جایی که می‌توانم درست رفتار کنم. در ارتباط با سوال شما هم باید بگویم این مساله اتفاقی پیش آمده و من اصراری نداشتم همیشه این نقش‌ها را بازی کنم.

برایتان خسته‌کننده نیست که در بیشتر مواقع نقش یک روستایی را بازی کنید؟ البته نه این‌که ایفای چنین نقش‌هایی بد است، بلکه منظورم این است ایفای چنین نقش‌هایی در کارنامه بازیگری‌تان زیاد شده است.

طبیعی است من هم مانند هر بازیگر دیگری علاقه‌مند هستم نقش‌های متنوع را تجربه کنم، ولی متاسفانه وقتی بازیگری نقشی را خوب بازی می‌کند دیگر همه پیشنهادهایش در همین راستا خواهد بود و به قول معروف در چنین نقشی کلیش ه می‌شود. من هم پیشنهادهای زیادی برای ایفای نقش‌ افراد روستایی داشتم و همین مساله باعث شده گاهی با خودم فکر کنم شاید من همین مقدار بلد باشم! ای کاش کارگردانان وقتی بازیگری نقش را خوب بازی می‌کند او را محدود نکنند و نقش‌های مختلف به او بسپارند.

بندرت نقش‌هایی در سریال‌هایی مثل مهمان‌پذیر سعادت داشته‌ام که شهرستانی نبوده یا در برنامه‌های کودک شبکه قرآن ایفاگر نقش متفاوتی بودم، اما آرزویم این است که بتوانم نقش‌های مختلف را در آثار تلویزیونی بازی کنم تا استعداد خودم را نشان بدهم و بگویم ظرفیت و توانایی من فقط این نیست.

در رادیو در مقایسه با تلویزیون نقش‌های بسیار متفاوت و سنگینی بازی و تیپ‌های مختلف را برای شنوندگان اجرا کردم. امیدوارم روزی چنین موقعیتی هم در سریال‌های تلویزیون برایم فراهم شود تا بتوانم توانایی‌های خودم را نشان بدهم.

فکر نمی‌کنید بخشی از ماجرای کلیشه شدن شما به خودتان برمی‌گردد؟ می‌توانستید کمی صبر و تامل داشته باشید تا نقش‌های دیگر هم به شما پیشنهاد شود.

اتفاقا من صبر دارم و در سریال‌هایی همچون «محاکمه» به کارگردانی حسن هدایت نقش محرم علی‌خان را بازی کردم. طبیعی است وقتی نقش متفاوتی را بازی کنم که قبلا تجربه بازی آن را نداشتم به دل خودم هم بیشتر می‌چسبد و برایم جذابیت بیشتری دارد. امیدوارم کارگردانان هم دیگر توانایی‌هایم را ببینند و فکر کنند.

با توجه به سابقه‌ای که در آثار طنز رادیو و تلویزیون دارید، چرا هیچ وقت سعی نکردید خودتان طرحی بدهید و اثری بسازید؟

اتفاقا این کار را انجام داده‌ام و طرح‌های جذاب ارائه کرده‌ام، اما جواب درستی دریافت نکرده‌ام. وقتی بازیگری در حرفه‌اش باتجربه‌تر می‌شود بیشتر باید از او استفاده کنند، اما این قاعده برعکس است و در برنامه‌های طنز تلویزیون ما را کنار می‌گذارند و از کسانی استفاده می‌کنند که در طنز صفر کیلومتر هستند؛ در حالی که من سال‌ها در این عرصه کار کرده‌ام و مطالعه داشته‌ام. امیدوارم شرایط کار در تلویزیون همچون رادیو فراهم شود و بیشتر ما را ببینند.

شما در برنامه‌های کوی نشاط و عصر دلچسب شخصیت‌هایی متفاوت و طناز اجرا می‌کنید. برایتان سخت نیست اجرای این همه شخصیت‌های طنز را در این دو برنامه به عهده دارید؟

نه، اتفاقا این مساله به جذابیت‌های کار من بیشتر کمک می‌کند. من علاقه زیادی به طنز دارم و معتقدم برنامه‌های طنز مشکل‌گشا هستند.

به همین دلیل سعی می‌کنم در برنامه‌های طنز مردم را بخندانم.

به نظرتان چرا مردم به برنامه‌های طنز بیشتر از برنامه‌های جدی علاقه‌مند هستند؟

برای این‌که در برنامه طنز می‌توان براحتی حرف‌های دل را بیان کرد و از سوی دیگر به کسی هم بر نمی‌خورد. در حالی که اگر در یک برنامه جدی به موضوعات نگاه انتقادی داشته باشیم سریع به افراد بر می‌خورد. دنیای طنز وسیع است و می‌توان حرف‌ها را راحت زد. تعداد برنامه‌های طنز در رادیو بیشتر از تلویزیون است، چون با هزینه خیلی کمی ساخته می‌شود و به دکور نیاز ندارد.

در واقع با کمترین هزینه می‌توان برنامه طنز مفرحی را برای شنوندگان تولید کرد. در حالی که در تلویزیون این طور نیست.

علاوه بر آن وقتی برنامه‌ طنازی در رادیو ساخته می‌شود، شنوندگان با قدرت تخیل‌شان شخصیت‌ها را برای خودشان مجسم می‌کنند. در واقع شنونده قدرت تصویرسازی دارد، اما این اتفاق در تلویزیون نمی‌افتد. امیدوارم روز‌به‌روز بر تعداد برنامه‌های طنز افزوده شود، چرا که این نوع برنامه‌ها مورد توجه مردم قرار می‌گیرد.

شما در زندگی شخصی‌تان تا چه میزان روحیه طناز دارد؟

من به مسائل جدی نگاه می‌کنم، اما علاقه‌مند هستم با زبان طنز به مشکلات بپردازم. در واقع مشکلات را می‌توان با ماسک طنز به تصویر کشید. طنز مثل کپسولی است که روکش زیبا دارد، اما درونش تلخ است. ما می‌توانیم با زبان شیرین طنز حرف‌های تلخ را براحتی بزنیم.

فاطمه عودباشی‌ /‌ گروه رادیو و تلویزیون