ترکیه در گذر تاریخ

ترکیه کنونی در دوران باستان، تحت حکومت دولت ـ شهرهای متعددی مانند لودیه و ایونیا قرار داشت.

حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد، این دولت‌ها توسط کورش بزرگ هخامنشی منقرض شد و آسیای صغیر زیر سلطه هخامنشیان درآمد. پس از یورش اسکندر در سال ۳۳۳ (پ.م.) این منطقه به دست سلوکیان افتاد و پس از اندکی رومیان جای آنها را گرفتند.

بعدها امپراتوری بزرگ روم به دلیل وسعت زیاد دچار مشکل شد و در سال ۳۹۵ میلادی امپراتور کنستانتین، شهر بیزانتیوم (کنستانتین‌‌، ‌‌قسطنطنیه‌‌، ‌‌استانبول و ‌‌اسلامبول) را پایتخت خود قرار داد.

این اقدام به منزله تقسیم روم به دو بخش شرقی و غربی بود. از آن پس روم شرقی یا امپراتوری بیزانس، ترکیه کنونی را اداره می‌کرد.

در سال ۴۶۳ هجری قمری، ترکمانان مسلمان سلجوقی به فرماندهی آلب ارسلان به جنگ با امپراتوری بیزانس شتافتند و در ملازگرد، رومیان را شکست داده و امپراتورشان را به اسارت گرفتند. به این ترتیب نیمه شرقی ترکیه به دست سلجوقیان افتاد و زمینه برای مسلمان شدن این منطقه و نفوذ زبان ترکی در آن جا فراهم شد. با این حال هنوز نیمه غربی آسیای صغیر در دست امپراتوری بیزانس باقی‌مانده بود.

پس از آن کوچ قبایل ترکمن مسلمان از شرق ایران به آسیای صغیر آغاز شد و این قبایل بتدریج دولت‌های کوچک محلی در آنجا تشکیل دادند.

یکی از مشهورترین این قبایل، قبیله قایی بود که در نزدیکی آنقره (آنکارا) سکونت داشت. رهبر این قبیله فردی به نام عثمان بود که در سال ۶۷۸ هجری خورشیدی حکومتی جدید تاسیس کرد که بعد‌ها به امپراتوری عثمانی شهرت یافت. امپراتوری عثمانی حدود ۱۵۰ سال بر شبه‌جزیره آناتولی حکمفرما بود.

در سال ۸۳۲ هـ. ش (۱۴۵۳میلادی)، سلطان محمد فاتح توانست به زندگی هزار ساله امپراتوری بیزانس (روم شرقی) پایان دهد. فتح درخشان او، تسخیر قسطنطنیه (کنستانتین) پایتخت بیزانس که بعدها استانبول (اسلامبول) نامیده شد، مبدا قرون جدید در تاریخ اروپا معرفی شد.

کسی که حکومت عثمانی را به امپراتوری تبدیل کرد، سلطان سلیم یکم ملقب به یاووز (مهیب) بود. وی اوایل سده نهم هجری قمری به پادشاهی رسید. او در طول پادشاهی ۹ ساله خود شام، مصر، دیاربکر، غرب کردستان، عراق، حجاز (غرب عربستان) و بخش‌هایی از بالکان (در جنوب شرق اروپا) را به تصرف درآورد و خود را خلیفه مسلمانان نامید.

سلطان سلیم، شاه اسماعیل بنیانگذار سلسله صفوی را در جنگ چالدران شکست داد. اوج قدرت عثمانی در زمان سلطان سلیمان یکم (قانونی‌‌/ ‌‌باشکوه) پسر سلطان سلیم رخ داد. او مناطق بیشتری را به تصرف درآورد و حتی به محاصره وین پرداخت. پس از او امپراتوری عثمانی رو به انحطاط گذاشت.

مصطفی کمال پاشا

امپراتوری عثمانی در جریان جنگ جهانی اول از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش واقع شد. مصطفی کمال پاشا به دلیل سازماندهی مقاومت ملی علیه دولت‌های خارجی قهرمان ملی ترکیه لقب گرفت و توانست جمهوری ترکیه را در سال ۱۳۰۲ش (۱۹۲۳م ) بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا کند. او که بعدها ملقب به آتاتورک (پدر ترکان) شد خط لاتین را برای نوشتن زبان ترکی مرسوم کرد و اقدامات بسیاری را برای صنعتی و غربی‌شدن این کشور انجام داد. به این ترتیب ترکیه دوران نوینی را آغاز کرد.

در دوران جدید بیشتر نظامیان حاکم بودند، اما به دلیل میراث سکولاریسم آتاتورک جامعه در عین حال نوعی دموکراسی غربی را تجربه می‌کرد به این معنا که احزاب مختلف دراین کشور فعال بودند و رفته رفته اسلامگرایان توانستند با تشکیل احزاب مورد نظر خود وارد بازی قدرت شوند.

درسال 1375 نظامیان علیه دولت اسلامگرای نجم‌الدین اربکان کودتا کردند. بعدها از بقایای حزب رفاه به رهبری نجم‌الدین اربکان، حزب دیگری به نام عدالت و توسعه برآمد که در سال 2002 میلادی توانست قدرت را دراین کشور به دست آورد.

رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر فعلی ترکیه ازجمله شخصیت‌های مهمی در ترکیه است که توانست اسلامگرایان را به قدرت برساند.