کابوس در​ خواب ​کودکان

به گفته روان‌شناسان، این کابوس‌های شبانه حاصل نوعی اختلال و اضطراب در خواب و ناشی از ترس، اضطراب، ناراحتی و نگرانی‌هایی است که طی روز برای کودک رخ می‌دهد و شب هنگام، خود را در قالب خواب‌های آشفته و ترسناک نشان می‌دهد.

دکتر مهرنوش دارینی، روان‌شناس نیز معتقد است که دیدن خواب ترسناک، ریشه در نگرانی‌های روزمره کودک دارد. در واقع اضطراب و ترس در خواب، ناشی از اضطراب‌های روزانه کودک است که می‌تواند مربوط به رفتار اطرافیان مانند دعواهای پدر و مادر یا خواهر و برادر، زدوخورد، تنبیه، تحقیر، تهدید، تماشای فیلم‌های خشن و ترسناک یا غم‌انگیز باشد.

وقتی کودک به دام خواب‌های آشفته می‌افتد

دکتر دارینی در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این‌که مشکلات مختلف خواب به دو دسته یعنی وحشت شبانه و خواب وحشتناک تقسیم می‌شود و فقط برخی از کودکان را درگیر می‌کند، می‌گوید: وحشت شبانه زمانی اتفاق می‌افتد که کودک با وحشت از خواب می‌پرد و معمولا با جیغ کشیدن همراه است. کودک در این حالت، دچار اضطراب شدید شده و عرق می‌کند و البته روز بعد که بیدار می‌شود چیزی را به خاطر نمی‌آورد. کودکان در سنین سه تا پنج سالگی بیشتر این حالت را از خود نشان می‌دهند و براحتی نمی‌توان آنها را آرام کرد. معمولا وقتی چرخه خواب کودکان به هم می‌ریزد دچار این حالت می‌شوند. در چنین وضعی لازم نیست که به کودک بقبولانید که دچار وحشت شده و بهتر است سایر اعضای خانواده نیز در این مورد با کودک صحبت نکنند.

کارتون و فیلم مهیج؛ مجوز دیدن خواب ترسناک

این روان‌شناس با تاکید بر این‌که وقتی کودک خواب وحشتناک می‌بیند، می‌تواند بعد از پریدن از خواب، رویای خود را بازگو کند، ادامه می‌دهد: این حالت با مشکلات روحی و حوادث اتفاق افتاده طی روز و اتفاقات و صحنه‌های ترسناک فیلم‌هایی که کودک می‌بیند، مرتبط است. کودکان در سنین مختلف با این حالت روبه‌رو می‌شوند و حتی در کودکان سه و چهار ساله شایع‌تر است و معمولا کودک تمایل دارد در مورد خوابی که دیده جملاتی را بگوید و اگر شما به حرف‌هایی کودکتان هنگامی که از خواب وحشتناکی برخاسته دقت کنید می‌توانید علت و نوع خوابی که دیده شناسایی کنید که یکی از شایع‌ترین آنها دیدن فیلم‌ها یا بازی‌های کامپیوتری مهیج و ترسناکی است که تماشا کرده یا در مورد آنها مطالبی شنیده است.

 اضطراب‌های روزمره کودک را بشناسید

از آنجا که اضطراب‌های ناشی از فعالیت‌های روزمره می‌تواند تاثیر مستقیمی بر از دست رفتن آرامش در هنگام خواب کودکان داشته باشد، روان‌شناسان تاکید می‌کنند که والدین ریشه چنین تشویش‌هایی را بشناسند و برای کنترل و مدیریت آنها اقدام کنند.

ریشه این اضطراب‌ها در برنامه‌های کارتونی اکشن و ترسناک، بازی‌های رایانه‌ای ترسناک و مهیج، دعواهای بین والدین یا سایر اعضای خانواده، ترساندن کودک به منظور تنبیه، بازی‌های فیزیکی نامناسب و تنبیه فیزیکی است.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد دیدن دعواهای خیابانی یا شنیدن آنها از زبان بزرگ‌ترها، خواندن داستان‌ های ترسناک برای کودکان و نیز اجازه دادن به آنها برای دیدن فیلم‌های خشن و ترسناک بزرگسالان می‌تواند به اضطراب و تشویش‌های پنهان و آشکار کودک دامن بزند.

مراقب بازی کودکان باشید

بازی‌های نامناسب نیز می‌تواند اثر نامطلوبی بر آرامش کودک بگذارد. این بازی‌ها ممکن است به صورت رایانه‌ای باشد یا بازی‌های دسته جمعی و فعالیت‌های فیزیکی.

دکتر دارینی برای روشن شدن این مساله توضیح می‌دهد: اگر در جریان بازی به ترساندن کودک بپردازید بر روحیه او اثر منفی می‌گذارید. حتی اگر فعالیت‌های دسته جمعی آسیبی به کودک بزند نیز شاهد اثرات نامطلوب بر آرامش روحی کودک خواهیم بود. البته امروزه بازی‌های رایانه‌ای که اغلب خشن و مهیج است به نوبه خود اثرات نامطلوبی را بر کودکان و نوجوانان گذاشته است.

رفتار خواهر یا برادر بزرگ‌تر

روان‌شناسان تاکید می‌کنند رفتار اطرافیان نیز می‌تواند در ایجاد آشفتگی کودک تاثیر بگذارد. چنانچه کودک با خواهر یا برادر خود در کشمکش و دعوا باشد یا مورد تمسخر بیش از حد و یا زد و خورد فیزیکی قرار بگیرد به سمت ناآرامی پیش خواهد رفت و ممکن است این درگیری‌ها به حدی افزایش پیدا کند که سیستم خواب شبانه کودک را نیز با مشکل روبرو کند و دچار کابوس در خواب شود.

بهترین عکس‌العمل والدین

دکتر دارینی راهکارهایی را به والدین برای کمک به باز گرداندن آرامش به کودکی که تجربه دیدن خواب‌های ترسناک را دارد، توصیه می‌کند:

ـ‌ سعی کنید قبل از خواب، فضای آرامی را برای کودک‌تان فراهم کنید و از متن فکری او قبل از خواب مطلع شوید. حتی برای آرام کردن کودک می‌توانید به او اطمینان خاطر دهید که کنارش هستید.

ـ‌ در مورد اضطراب کودک با او صحبت و سعی کنید با او همدلی کنید.

ـ‌ بازی‌های مختلف کودک‌تان را کنترل کنید و او را از بازی‌ها و شخصیت‌های کارتونی نامناسب، بر حذر دارید. نکته مهم این است که وقتی کودک را از انجام فعالیتی منع می‌کنید باید فعالیت جایگزینی مناسبی برای او داشته باشید تا حوصله‌اش سر نرود.

ـ‌ در اتاق کودکتان از چراغ خواب با نور ملایمی استفاده کنید.

ـ‌ برای کودکتان قصه‌های شیرین و آرامش بخش بگویید تا ذهنش روی آنها متمرکز شود. می‌توانید در حین گفتن قصه وسیله‌ای مانند عروسک یا یک اسباب بازی پولیشی کوچک نیز در اختیار کودک‌تان قرار دهید.

ـ‌ از بازی‌های ذهنی مثل شمارش اعداد یا گل‌ها و ستاره‌ها استفاده کنید. بهتر است از فرزندتان بخواهید تصویرسازی ذهنی انجام دهد و در ذهن خود تصور کند زیرا شمارش با صدای بلند ممکن است ذهن او را فعال نگه دارد و مانع از به خواب رفتنش شود.

ـ‌ قبل از خواب خاطرات خوشایندی که با فرزندتان داشته‌اید برای او تعریف کنید و کودک‌تان را نوازش کنید.

پونه شیرازی - ‌‌گروه سلامت