دلایل عملی نشدن ساخت آسانسور فضایی

اما آسانسور فضایی چیست؟ اصولی که در کتاب کلارک آمده، بعدها توسط دانشمندان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در چهار دهه گذشته تقریبا بدون تغییرات اساسی باقی‌مانده است. آسانسور فضایی وسیله‌ای است که دارای کابل مخصوصی است که از آن به عنوان زیرساختی برای حمل و نقل اتاقکی ویژه ـ با ظرفیت یک یا چند نفر یا حتی گروهی از افراد ـ به کار گرفته می‌شود. این آسانسور در بخشی از زمین نصب خواهد شد و در سوی دیگرش در فضا، وزنه‌ای مخصوص خواهد داشت تا وزن مجموعه را بخوبی مهار کند.

از مزایای انکارناپذیر آسانسور فضایی می‌توان به حمل آسان‌ و بی‌دردسرتر انسان و محموله‌ها به فضا اشاره کرد، بخصوص این‌که هزینه، انرژی و خطراتی را که پرتاب راکت‌ها دارد نخواهد داشت و به جای سوزاندن انرژی ارزشمند، آسانسور فضایی این نیروها را در بالا و پایین بردن اتاقک مخصوص صرف خواهد کرد. از این گذشته می‌توان با یک بار هزینه، بارها از آن استفاده کرد و با توجه به سرعت مناسبی که دارد، دیگر شاهد وقایع تلخی نظیر انفجار شاتل‌های فضایی در جو زمین نخواهیم بود. البته هنوز خبری از ساخت آسانسورهای فضایی نیست و کارشناسان فقط به ساخت چند نمونه کوچک بسنده کرده‌اند. از سوی دیگر، «کنسرسیوم جهانی آسانسور فضایی» نیز در نشست‌های سالانه‌ای که در آگوست برگزار می‌کند، بر تکنیک‌های فنی در ساخت این وسیله می‌پردازد. امسال نیز قرار است برنامه کاری و نشست آتی کنسرسیوم به موانع موجود در ساخت کابل مخصوص آسانسور بپردازد. از سوی دیگر، شایعاتی مبنی بر ساخت این وسیله به صورت پنهانی در لابراتوارهای مخفی شرکت گوگل نیز به گوش می‌رسد که باید آن را به فال نیک گرفت.

اما چه دلایلی موجب شده تا ساخت این ایده جاه‌طلبانه تاکنون محقق نشود؟ شاید به این دلیل باشد که دشواری‌های پیش روی ساخت آسانسور فضایی بیش از توانمندی‌های علمی و فنی بشر است. بیایید به طور اجمالی به برخی از مهم‌ترین این دلایل بپردازیم:

یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود در ساخت این وسیله به مقاومت مواد به کار رفته مربوط می‌شود.

دانشمندان برای ساخت کابلی بسیار مقاوم و در عین‌حال منعطف، هنوز راه درازی در پیش دارند. اکنون، محققان توانسته‌اند با استفاده از نانو مواد، ابزارهایی تولید کنند که صد برابر سخت‌تر از فولاد است و در عین‌حال وزن بسیار کمی دارد؛ با وجود این، تولیدات آنها بسیار کوچک و میکروسکوپی است، چرا که وقتی این نانو مواد را برای ساخت وسایلی بزرگ‌تر از چند میکرون به کار می‌گیریم، دیگر مقاومت قبل را ندارد. یا زمانی که نانولوله‌ها را به هم متصل می‌کنیم، دیگر خصوصیت اصلی آنها را که مقاومت است، نخواهند داشت. به این ترتیب، پرسش اصلی در طراحی این وسیله همچنان به قوت خود باقی است؛ این که چطور می‌توان از اشل نانو به ماکرو تغییر وضع داد و همچنان خصوصیت اصلی مواد را حفظ کرد.

از دیگر مشکلات پیش رو در ساخت آسانسور فضایی می‌توان به موضوعاتی نظیر انتخاب محل مناسب برای ساخت، احتمال وقوع توفان یا دیگر بلایای طبیعی، احتمال برخورد شهابسنگ‌ها و دیگر اجرام آسمانی اشاره کرد. از این گذشته، مواردی نظیر نوع انرژی مصرفی و زمان طی شده برای بالا و پایین رفتن از آسانسور نیز باید مدنظر قرار گیرد.

با وجود تمام این مشکلات، گروهی از محققان ژاپنی قول داده‌اند تا سال 2050 نخستین آسانسور فضایی را بسازند. این محققان می‌کوشند کابلی 96‌هزار کیلومتری بسازند که از یک سو به زمین و از سوی دیگر به وزنه مخصوصی برای مهار سامانه مجهز خواهد بود.

این آسانسور اتاقکی مخصوص با ظرفیت 30‌نفر دارد که با حداکثر سرعت 200 کیلومتر بر ساعت تا ارتفاع 36 هزار کیلومتری بالا رفته و مسافران را به ایستگاه مخصوص می‌رساند. عملا رفت و برگشت به این ایستگاه 15 روز به درازا خواهد انجامید و در این مدت مسافران یک‌چهارم مسافت زمین تا ماه را طی خواهند کرد. البته هنوز رقم دقیقی برای بودجه این پروژه اعلام نشده، اما قطعا میلیاردها دلار باید برای ساخت اولین آسانسور فضایی هزینه شود.

حسین ملک‌محمدی

منابع: تک‌نیوز دیلی، ویکی‌پدیا، ساینس