رابطه بالیوود با اسلام و مسلمانان

در آن زمان، انگلیسی‌ها تلاش داشتند با برجسته کردن و خلق اختلافات قومی و مذهبی در بین مردم هند، سیاست‌های استعماری خود را به پیش ببرند.

یکی از این سیاست‌ها، دامن زدن به تضاد هندوها و مسلمانان (به عنوان بزرگ‌ترین اقلیت مذهبی موجود در هند) بوده است اما انگلیس در پیشبرد این سیاست موفقیت زیادی کسب نکرد، رهبران نهضت استقلال‌طلبانه هند همیشه از مسلمانان هند به عنوان یکی از ستون‌های اصلی انقلاب یاد کردند و مسئولان دولتی این کشور در سال‌های پس از کسب استقلال، از همین شیوه استفاده کردند.

بالیوود هم در تمام سال‌های فعالیت خود، سعی کرده از سیاست دولتی و مدارا بین مذاهب مختلف موجود در هند (و بویژه مسلمانان) پیروی کند.

رابطه بالیوود با مسلمانان در بیشتر مواقع خوب و صمیمی بوده است و این موضوع را می‌توان در هر دو سوی پشت و جلوی دوربین دید. فیلم‌های مردم‌پسند هندی، همیشه از سیاست دوستی و آشتی مذاهب پیروی کرده است.

به همین دلیل، نه فقط اهانتی به مذاهب مختلف در محصولات سینمایی نمی‌شود، بلکه همواره وحدت بین مذاهب (از طریق نمایش بین قوم‌ها و مذاهب مختلف) تبلیغ می‌شود. بندرت اتفاق می‌افتد که شخصیت خبیث یک فیلم هندی مسلمان یا مسیحی (یا هر مذهب دیگری باشد) معمولا در فیلم‌های هندی، این کاراکتر فاقد یک هویت مشخص مذهبی و حتی قومی است.

این کار از آن جهت در فیلم‌های هندی صورت می‌گیرد که احساسات و عواطف قوم‌ها و مذاهب مختلف تحریک نشود. برعکس، در فیلم‌های هندی افراد مسلمان یا مسیحی دوست و همراه شخصیت اصلی قصه هستند که به او کمک می‌کنند تا بر موانع چیره شود.

نمونه کامل دوستی و آشتی بین مذاهب در بالیوود را می‌توان در فیلم بسیار پرفروش عامر، اکبر، آنتونی (1979) دید.

این فیلم (که حتی نام آن وحدت و همراهی سه مذهب بزرگ هند را تبلیغ می‌کند به کارگردانی مانموهان دساسی سه بازیگر مشهور دهه 70 میلادی آمیتاب باچان، ریشی کاپور و وینود کانا را در نقش سه برادر داشت که دست تقدیر آنها را در دوران کودکی از هم جدا می‌کند.

این سه برادر توسط سه خانواده متفاوت (که هندو، مسلمان و مسیحی هستند) بزرگ می‌شوند و هر یک دین آن خانواده را به عنوان دین خود برمی‌گزینند. این برادران در جوانی یکدیگر را پیدا می‌کنند و متحدا علیه شخصیت شرور قصه ـ که عامل اصلی متلاشی شدن جمع خانوادگی در سال‌ها قبل بوده ـ‌ مبارزه می‌کنند.

البته بالیوود گاهی اوقات فیلم‌هایی هم تولید می‌کند که صدای اعتراض مسلمانان را بلند می‌کند. تعداد این فیلم‌ها، البته اندک است و بیشتر مربوط به محصولاتی می‌شود که داعیه روشنفکری و مستقل بودن دارد.

نمونه شاخص این محصولات اندک، درام اجتماعی «بمبئی» (1995) ساخته مانی رتنام است. مانیشا کویرالا بازیگر مسلمان نپالی‌تبار بالیوود در این فیلم در نقش دختر مسلمانی ظاهر شد که دلباخته یک هندو شده و در هنگامه درگیری خونین و خشونت‌های قومی مذهبی شهر بمبئی در سال 1992 همراه وی از خانه فرار می‌کند.

نه‌ فقط بحث موضوع ازدواج یک مسلمان با هندو (که به نوعی یک تابو در سینمای هند محسوب می‌شود) در این فیلم باعث سروصدا شد، بلکه دو سکانس موسیقی فیلم هم اعتراضاتی را همراه داشت.

معترضان می‌گفتند یک زن مسلمان در مکان عمومی به رقص و آواز نمی‌پردازد و خواستار حذف آنها از کلیت فیلم شدند. این فیلم با وجود تمام اعتراضات «بمبئی» فروش بالایی در سینماهای هند کرد.

هنرمندان مسلمان هندی، ستون‌های اصلی و مهم صنعت سینمای بالیوود را تشکیل می‌دهند و سالانه سود سرشاری نصیب سینمای کشور هند می‌کنند.

درعین‌حال آنها در مواقع ضروری به کمک سیاستمداران و دنیای آشوب‌زده سیاست هم می‌آیند تا به آرامش عمومی در کشور کمک کنند.

رسانه‌های گروهی هند سال‌هاست از سه خان بزرگ بالیوود اسم می‌برند. این سه خان عامر، شاهرخ و سلمان هستند که مسلمان هستند و بیش از دودهه است که لقب موفق‌ترین و بهترین بازیگران جوان سینمای هند را برای خود حفظ کرده‌اند.

هریتیک روشن دیگر بازیگر موفق یک دهه اخیر بالیوود هم مسلمان است. منتقدان سینمایی می‌گویند بالیوود بدون حضور هنرمندان مسلمان، زمین می‌خورد و توانایی ادامه فعالیت ندارد.

بیش از یک میلیارد جمعیت مسلمان هند، پتانسیل قوی و بزرگی برای فیلم‌های بالیوودی به حساب می‌آید و اکران عمومی فیلم‌ها در تعطیلات عیدفطر یکی از مهم‌ترین فصل‌های اکران فیلم در هند است. اکران عیدفطر چند سالی است که به شکلی زیرکانه در خدمت فیلم‌های اکشن و خانوادگی سلمان‌خان قرار گرفته است.

هنرمندان مسلمان هندی در مواقع خطر و اضطرار به‌کمک جامعه می‌آیند تا سیاستمداران بتوانند سیاست‌های وحدت‌طلبانه خود را عملی کنند.

در جریان خشونت‌های مذهبی سال 1992 شهر بمبئی، هنرمندان مسلمان یکی از مهم‌ترین نیروهایی بودند که توانستند مسلمانان خشمگین را آرام کنند و مانع از جنگ داخلی و برادرکشی بین هندوها و مسلمانان شوند.

بازیگران مطرح مسلمان سینما، با حضور در جلوی دوربین تلویزیون مردم هند (هندو و مسلمان هر دو)‌ را به خویشتنداری و آرامش دعوت کردند و مهم‌ترین حضور را شاهرخ‌خان با صحبت دودقیقه‌ای تاثیرگذار خود داشت.

وی گفت:‌ تا زمانی که پدرم در کنار مبارزان راه آزادی و برای استقلال هند علیه استعمار انگلستان مبارزه می‌کرد، هیچ‌کس از مذهب او نپرسید. در آن زمان تمام انقلابیون زیر پرچم هند، در این مبارزه شرکت داشتند. فراموش نکنیم که همه ما هندی هستیم و از مذاهب مختلف پیروی می‌کنیم.

امروز هم مثل همان دوران جنگ برای استقلال است. ما هنوز هم همان هندی‌هایی هستیم که بدون توجه به قوم، مذهب و تفکراتمان، باید در کنار هم باشیم. جالب است که دولت و سیاستمداران هندی پس از پایان بحران شهر بمبئی از هنرمندان بالیوود (و بویژه چهره‌های مسلمان) قدردانی و تشکر ویژه‌ای کردند.

این در حالی است که این اتفاقات باعث بدشانسی سانجی‌دات، بازیگر مطرح آن زمان بالیود شد و وی به دلیل احتمال همکاری با تروریست‌ها، دستگیر و برای مدتی زندانی شد. این بازیگر مسلمان پس از آزادی از زندان، نتوانست موفقیت و موقعیت قبلی خود را دوباره به دست بیاورد.

مهبد آستانی - جام جم