غبار فراموشی بر تار و پود فرش ترکمن

نبود کارگاه رنگرزی گیاهی، وجود مواد اولیه نامرغوب و گرانی آن، رواج گونه‌های غیربومی فرش و حمایت نشدن از فرشبافان، نبود بازار فروش و وجود واسطه‌ها و دلالان، فرش ترکمن را که از عمده‌ترین صنایع دستی رایج در استان گلستان است، طی سال‌های اخیر دچار چالش کرده، این در حالی است که این فرش اکنون با نام استان‌های دیگر، به بازار جهانی عرضه می‌شود که همین امر نیز سبب شده فرش ترکمن جایگاه خود را در بازار جهانی از دست بدهد.

یک بافنده فرش ترکمن ضمن گلایه از مشکلات جسمی نظیر پادرد، کمردرد و ناراحتی چشم به عنوان تنها ثمره سال‌ها کار و زحمت در این حرفه به نبود بیمه اشاره می‌کند و به مهر می‌گوید: با وجود سال‌ها فعالیت در این رشته هنری، هنوز بیمه نیستم و تاکنون برای ساماندهی هنرمندان منطقه، تلاش‌های در خور توجهی صورت نگرفته است. وی با بیان این‌که قدر این رشته هنری آن‌گونه که باید ادا نشده و باید برای رواج این هنر کهن و پرقدمت و فروش آن برنامه‌ریزی شود، می‌افزاید: هزینه‌ها و مواد اولیه فرش گران شده و توان مالی لازم برای تامین آن را نداریم و اگر حمایتی نشود تا چند سال دیگر نام و نشانی از فرشبافی در منطقه نخواهد ماند.

این هنرمند با بیان این‌که گران بودن قیمت فرش موجب شده تا این محصول روی دستمان بماند و به فروش نرود، تصریح می‌کند: اکنون چند قالی بافته‌ام که هنوز به فروش نرفته است در حالی که با فروش آن می‌توانم دوباره بافت چند قالی دیگر را آغاز و خرج زندگی خود و خانواده‌ام را تامین کنم.به گفته یکی دیگر از هنرمندان فرشباف استان، نــرخ چله نخ در سال گذشته 38 هزار تومان بود که اکنون به 138 هزار تومان افزایش یافته و حمایت نشدن از تولیدکنندگان سبب بی‌رمقی فعالان این حوزه شده است. وی می‌افزاید: رنگ اصیل و گیاهی پیدا نمی‌شود و به دلیل گران بودن مواد اولیه، فعالیت در این حوزه زیاد به صرفه نیست و بیشتر سود را دلالان، واسطه‌ها و صادرکنندگان می‌برند.

مشکلات را برطرف می​کنیم

در همین حال رئیس اتحادیه فرش گلستان، اگرچه وجود این مشکلات را تائید می‌کند و معتقد است فرش ترکمن به دلیل فعالیت برخی سودجویان ضربه جبران‌ناپذیری خورده است، اما از برگزاری جلسات و انجام اقداماتی مانند مطالعات منطقه‌ای برای رفع این مشکلات و خارج کردن فرش ترکمن از بن‌بست خبر می‌دهد.

ابوالفضل ابطحی می‌افزاید: یکی از اقدامات برای احیای فرش ترکمن، رواج نقشه‌خوانی است که با توجه به این‌که نقشه فرش ترکمن ذهنی است، این طرح اجرا شده است.وی با اشاره به اجرای طراحی نقشه کامپیوتری و برگزاری مسابقه طراحان طی سال‌های گذشته، درباره مشکلات بازاریابی و فروش نیز یادآور می‌شود: اگر تولیدکننده‌ای فرش باکیفیت و طبق خواسته بازارهای هدف تولید کند، فرش روی دستش نخواهد ماند. این کارشناس مسئول خاطرنشان می‌کند: هر بافنده یا تولیدکننده‌ای اگر مشکل فروش تولیدات فرش را دارد به اتحادیه مراجعه کند، ما نقشه و مواد اولیه با کیفیت عالی می‌دهیم و به صورت نقد نیز خرید می‌کنیم و هیچ دغدغه‌ای در این بخش وجود ندارد.

ابطحی البته به وجود مشکلات در بخش صادرات فرش اذعان می‌کند و می‌گوید: کار در حوزه صادرات تخصصی است و تخصص‌های لازم را می‌طلبد و هر فردی نمی‌تواند در این حوزه وارد شود. به گفته وی، مشکل اصلی در این بخش این است که در تولیدات، مواد نامرغوب به کار گرفته می‌شود که این امر بر تولید ضربه می‌زند.

سرمایه‌گذار نداریم

رئیس اتحادیه فرش گلستان درباره نبود کارخانه نخ‌ریسی در استان نیز می‌گوید: سرمایه‌گذار برای ایجاد کارخانه نداریم، زیرا راه‌اندازی چنین کارخانه‌ای سرمایه‌ بالا می‌خواهد.

ابطحی با انتقاد از رواج گبه‌بافی در استان گلستان می‌افزاید: این کار هم گبه و هم فرش ترکمن را نابود می‌کند. وی یادآور می‌شود: در بحث احیای نقوش فرش در سیستم کامپیوتری، میلیون‌ها تومان هزینه کردیم و نقشه‌خوانی را در آق‌قلا، گنبد و سراسر استان رواج دادیم، ولی امروز بافنده گبه‌ای را که طرح و نقشه ندارد هر جور که دوست دارد، می‌بافد و این کار یعنی این‌که بافنده‌ای که 40 رج کار می‌کرد، امـروز 28 رج کار می‌کند که ادامه این کار نابودی فرش ترکـــمن را در پی خواهد داشت.

ابطحی به راهکارهای احیای فرش ترکمن اشاره می‌کند و می‌گوید: باید به بازار هدف، نوع نقشه و رنگ و مواد اولیه توجه اساسی شود؛ ضمن این‌که دستگاه‌های ذی‌ربط نباید به افرادی که به صنعت فرش ضربه می‌زنند، تسهیلات ارائه دهد.

وی با بیان این‌که تلاش می‌کنیم تا دستمزدهای بافندگان را بالا ببریم، می‌افزاید: اکنون دستمزد تولید فرش شش متری 900 هزار تومان است و افراد علاقه‌مند به تولید می‌توانند به اتحادیه و تعاونی مراجعه کنند، نقشه و مواد اولیه را از ما تحویل بگیرند که پس از 20 درصد کار مبلغی از این دستمزد به آنها پرداخت می‌شود و بعد از پایان کار نیز تمام مبلغ را دریافت خواهند کرد.