خرس سیاه آسیایی در خطر انقراض

خرس سیاه آسیایی که در فهرست گونه‌های حیوانی در معرض انقراض و طبقه حفاظتی آسیب پذیر قرار دارد، برای نخستین بار در اوایل قرن بیستم درسیستان و بلوچستان مشاهده شد.

پس از آن تا مدت‌ها دیگر خبر از مشاهده این حیوان نبود و محققان فکر می‌کردند نسل این خرس زیبا در ایران منقرض شده است، اما سال 1352 ماموران سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمان در مناطق جنگلی جنوب این استان دوباره این حیوان را مشاهده کردند و به این ترتیب دوباره وجود خرس سیاه آسیایی در کشور ایران ثابت شد.

طی سال‌های اخیر عوامل طبیعی و انسانی، زیستگاه اصلی خرس سیاه آسیایی در جنوب استان کرمان را در معرض نابودی قرار داده است، به‌گونه‌ای که منطقه بحر آسمان جیرفت در جنوب کرمان که به عنوان زیستگاه اصلی خرس سیاه آسیایی در این استان شناخته می‌شود بشدت تحت تاثیر آسیب‌های ناشی از خشکسالی و چرای بی‌رویه دام‌های روستاییان قرار گرفته است که حاصلش از دست رفتن گونه‌های مورد تغذیه خرس سیاه آسیایی، یعنی درختان بنه، بادام، زیتون وحشی، راز و خرماست.

از سوی دیگر،تبدیل بسیاری از مکان‌های زیستی این حیوان طی سال‌های اخیر به مزرعه و باغ باعث شد خرس سیاه آسیایی به مهاجرت از زیستگاه اصلی خود مجبور شود؛ این در حالی است که احداث زیرساخت‌هایی همچون جاده‌ها که از میان زیستگاه‌های خرس سیاه آسیایی عبور می‌کند نیز به دیگر تهدیدهای ادامه حیات این حیوان تبدیل شده است.

خسارت‌های خرس‌های گرسنه به مزارع و دام‌ها

مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمان در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این‌که تخریب زیستگاه خرس سیاه آسیایی در استان کرمان به‌دلیل خشکسالی و برخی از فعالیت‌های عمرانی همانند معدنکاری حیات این‌گونه حیوانی را در معرض خطر قرار داده است، می‌گوید: تخریب زیستگاه خرس سیاه آسیایی به‌دلیل خشکسالی باعث شده این حیوان برای تهیه غذا به مناطق مسکونی، مزارع و باغ​های کشاورزان نزدیک شود و خساراتی را به آنها وارد کند.

عباسعلی دامنگیر می‌افزاید: طبیعتا در چنین شرایطی ترس از مواجهه با خرس و آسیب‌های وارده از سوی این حیوان، روستاییانی را که غالبا اسلحه‌های غیرمجاز دارند به اقدامات تدافعی وامی‌دارد که حاصلش تهدید نسل این‌گونه حیوانی در حال انقراض است؛ اما با وجود این خوشبختانه در طی چند سال اخیر موردی از کشته شدن این حیوان توسط مردم ارائه نشده است.

وی تصریح می‌کند: ما سالیان سال فقط بر اثر شواهد و آثار تاریخی و گفته‌های افراد بومی از وجود خرس سیاه آسیایی در جنوب کرمان مطلع بودیم، اما خوشبختانه دو سال پیش برای اولین‌بار موفق به دیدن این حیوان شدیم واکنون زیستگاه آن را دقیق شناسایی کرده‌ایم.

دامنگیر ادامه می‌دهد: ارتقای سطح حفاظتی زیستگاه خرس سیاه آسیایی در مناطق جیرفت، بم و بحر آسمان مصوب شده و به‌عنوان منطقه حفاظت شده خرس سیاه آسیایی منظور شده است.

وی با اشاره به اقدامات حمایتی سازمان حفاظت محیط زیست از نسل خرس سیاه آسیایی می‌افزاید: آموزش مردم بومی ساکن زیستگاه‌های این حیوان در رابطه با نحوه برخورد با خرس سیاه آسیایی و پرداخت خسارت‌هایی که این حیوان به مزارع و باغ​های کشاورزی مردم وارد می‌کند توسط سازمان محیط زیست از جمله اقدامات حمایتی از این‌گونه حیوانی در معرض انقراض است.

تهدید نسل خرس سیاه آسیایی

گرچه تا چند سال پیش هیچ‌گونه اطلاع دقیقی از تعداد خرس‌های سیاه آسیایی و زیستگاه اصلی آنها در استان کرمان وجود نداشت، اما طی دو سال اخیربا اجرای پروژه بررسی مطلوبیت زیستگاه خرس سیاه آسیایی در استان کرمان ومطالعات مختلف صورت گرفته روی آن اطلاعات زیادی از تعداد این حیوان و زیستگاه‌های آن در جنوب استان کرمان به دست آمد؛ اطلاعاتی که به گفته محمد ابراهیم صحتی ثابت، کارشناس واحد نظارت بر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست استان کرمان باعث مشخص شدن زیستگاه‌های مختلف خرس سیاه آسیایی در این استان شده است.

وی با بیان این‌که مناطق بحر آسمان، زریاب، کوه شیرو مارز به عنوان مناطق حفاظت شده و پناهگاه خرس سیاه آسیایی در استان کرمان مشخص شده‌است می‌گوید: کرمان تنها استانی است که این میزان وسعت را برای حفظ این گونه حیوانی در نظر گرفته است. در حال حاضر فقط در یکی از زیستگاه‌های این حیوان در منطقه زریاب حدود 17 تا 35 قلاده خرس سیاه آسیایی زندگی می‌کنند.

این کارشناس حیات وحش همچنین با اشاره به نقش انسان‌ها در تخریب زیستگاه‌های حیات وحش می‌گوید: مهم‌ترین عامل از بین رفتن گونه‌های حیوانی در معرض انقراض تخریب زیستگاه‌های آنهاست که مستقیم و غیرمستقیم بر بقا یا عدم بقای این حیوانات تاثیر می‌گذارد و باعث کوچ آنها از یک نقطه به نقطه دیگر می‌شود.

صحتی ثابت افزایش سلاح‌های شکاری در دست مردم را تهدیدی دیگر برای خرس سیاه آسیایی می‌داند و می‌افزاید: با توجه به سختگیری‌ها و حساسیت‌های سازمان حفاظت محیط زیست و تعیین جریمه‌های سنگین برای شکار این حیوان، مردم بومی منطقه سعی می‌کنند به این حیوان آسیبی نرسانند.

وی عبور جاده‌ها از میان زیستگاه‌های خرس آسیایی را از دیگر عوامل تهدیدکننده نسل آن برمی‌شمرد و می‌افزاید: تاکنون راننده‌های مختلف بارها از عبور خرس‌های سیاه آسیایی از عرض جاده‌هایی همانند جاده سر بیژن در جیرفت خبر داده اند که با توجه به تردد این حیوان در شب امکان تصادف آن با خودروهای عبوری و کشته شدنش زیاد است.

حکمت قاسم خانی - جام جم کرمان