... و نوبل ادبی رسید به «حرف نزن»!

در همان اولین سال (یعنی اولین سال از قرن بیستم)، جایزه را به شاعری فرانسوی به نام سولی پرودوم دادند. همان زمان صدای اهالی ادبیات درآمد که وقتی تولستوی کبیر هست این شاعر فرانسوی چه کار چشمگیرتری از، مثلا، «جنگ و صلح» یا «آنا کارنینا» تولید کرده که مستحق جایزه بوده است؟! حالا بگذریم از غول‌هایی چون آنتوان چخوف که در اوج فعالیت‌های ادبی و هنری خود بودند و نوبل آنها را ندید یا یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین نویسندگان قرن بیستم، یعنی مارسل پروست هم مورد توجه آکادمی نوبل قرار نمی‌گیرد.

تا به امروز به نظر می‌رسد بنیاد نوبل کارنامه پرباری در غافلگیر کردن مخاطبان جهانی برای خود ساخته است!

در طول حدود یکصد سالی که از اهدای نوبل ادبی می‌گذرد، بارها این پرسش مطرح شده که آکادمی نوبل با چه معیاری برندگان ادبی‌اش را انتخاب می‌کند؟ پرسشی که پاسخ خود را فقط با گمانه‌زنی‌ها داده و نتیجه‌اش را هم با اتهام‌هایی چون سیاست‌زدگی دریافت کرده است. در همین یکی دو ساله اخیر عملکرد بنیاد نوبل بر نادیده گرفتن اتفاقات تعیین‌کننده جهانی و نویسندگانی که نسبتی با این اتفاقات دارند استوار بوده است. نمونه بارز این ادعا، ماجرای بیداری اسلامی و چشم پوشیدن از نامزد چندین ساله نوبل ادبی، «ادونیس» شاعر سوری است.

به نظر می‌رسد که مشی آکادمی نوبل بیش از آن که ادبیات را در منظر توجه قرار دهد خود آکادمی را پیش چشم می‌کشد که در عصری که تبلیغات رکنی از ارکان ابقای نهادهای اجتماعی است دستاورد کمی نیست.

امسال هم نوبل، هوراکی موراکامی نویسنده مشهور ژاپنی را کنار گذاشت و با انتخاب مو یان، نویسنده چینی، در واقع بنیاد نوبل را به نمایش گذاشت. نویسنده‌ای که شهرتش را به اقتباس‌هایی که ژانگ ییمو از داستان‌هایش کرده مدیون است. «ذرت سرخ» که در 1987 جایزه جشنواره برلین را برد اقتباس سینمایی رمانی با همین نام از مو یان است که سبب ترجمه داستان‌های این نویسنده چینی به انگلیسی شده. آیا «ذرت سرخ» چشمگیرتر است یا «کافکا در کرانه» موراکامی؟

مو یان اسمی مستعار است. نام واقعی این نویسنده، گوآن مویه است. او در دانشگاه هنگ‌کنگ معنای نام مستعارش را بیان کرد. معنایی که پاسخی تلویحی به پرسش ماست: «مو یان» یعنی «حرف نزن»!