دختران خانواده در دانشگاه‌ها

به نظر می‌رسد فضای دانشگاهی ظرف سال‌های گذشته به طرز عجیبی زنانه شده است. نسبت دختران و پسران پذیرفته شده در دانشگاه‌ها ظرف سال‌های اخیر نشان می‌دهد، بویژه در برخی از رشته‌های تحصیلی، سهم پسران تا حد زیادی کاهش یافته است.

هر سال دختران و پسرانی که دوره پیش‌دانشگاهی را تمام می‌کنند، وارد مسابقه‌ای برابر می‌شوند تا بهترین‌ها به دانشگاه راه یابند و ادامه تحصیل دهند. عدالت ایجاب می‌کند فرصت‌ها برای همه از هر سن و جنس و جایگاه اقتصادی و اجتماعی برابر باشد و باید گفت انصافا هم تا حد زیادی اینچنین بوده است. فرصت مهیاست که هر شرکت‌کننده کنکور به قدر تلاشی که کرده است، در آزمون نتیجه بگیرد. اما انگار این برابری در فرصت‌های تحصیلی برای اولین بار دردسرساز شده است.

شاید واضعان و بنیانگذاران این رویه عادلانه در تحصیل، هرگز گمان نمی‌کردند که روزی روزگاری این عدالت سبب شود دانشگاه با سرعت به سوی زنانه‌شدن پیش برود. انگار دخترها بیشتر از پسرها برای ورود به دانشگاه انگیزه دارند، بیشتر تلاش می کنند و بیشتر درس می‌خوانند و دست آخر موفقیت بهتری هم نصیبشان می شود.

فارغ از این‌که درباره ایده سهمیه‌بندی جنسیتی پذیرش دانشجو در ایران چه موضعی داشته باشیم، احتمالاً همه خواهیم پذیرفت که این ایده برای حل یک مساله اجتماعی به ذهن بعضی‌ها خطور کرده است. صورت مساله ساده است؛ تعادل جنسیتی میان دختران و پسران وارد شده به دانشگاه ظرف سال‌های اخیر به هم خورده و نسبت دختران به پسران افزایش یافته است.

هر چند گسترش تعداد زنان تحصیلکرده در جامعه ایران، موجب بالاتررفتن سطح فرهنگ جامعه ایران و توانمندسازی هر چه بیشتر زنان ایرانی شد، اما رفته‌رفته پیشی‌گرفتن تعداد زنان دانشجو به نسبت مردان، زمینه بروز مسائل و مشکلاتی را پدید آورده است. این مسائل از جمله پیامدهای ناخواسته یک روند یا جریان اجتماعی هستند.در شرایط موجود شاید این پیش‌بینی چندان عجیب و باورنکردنی به حساب نیاید که​ سال‌های آینده جامعه ایران صاحب تعداد زیادی از زنان تحصیلکرده، در مقابل تعداد کمتری مردان دانشگاه‌رفته خواهد بود. اگر بپذیریم که تحصیل در دانشگاه بر شخصیت آدم‌ها اثر می‌گذارد و روحیات دانشگاه‌رفته‌ها با بقیه تفاوت‌هایی دارد، می‌توانیم تصور کنیم که در سال‌های پیش رو مشکلات تازه‌ای گریبان جامعه را خواهد گرفت؛ زنان تحصیلکرده پرشمار، با سبک زندگی و شیوه تفکر آدم‌های دانشگاه‌رفته در برابر مردان پرشماری که تحصیلات دانشگاهی ندارند. زنانی که طبیعتا دانشگاه رفتن سطح توقعات و نوع نگاهشان به زندگی را تغییر داده است، در مقابل مردانی که اگر هم اوضاع شغلی و اقتصادی مناسبی دارند ـ که در بیشتر موارد از این موهبت‌ها هم برخوردار نیستند ـ مدرک تحصیلی ندارند.

شاید یکی از نخستین مسائل، در جریان همسریابی و تشکیل خانواده خود را نشان دهد. عدم‌تناسب فرهنگی زنان و مردان در مقیاس کلی جامعه، احتمالا یکی از مسائلی است که رخ خواهد نمود. ممکن است بسیاری از زنان، برای ازدواج مردانی همسطح و همسنگ توقعات و انتظاراتشان پیدا نکنند.

ساختار خانواده ایرانی به صورت تاریخی به شکلی بوده است که در آن معمولا مردان در رأس یک خانواده قرار می‌گیرند و انتظار می‌رود مدیریت واحد خانوادگی را عهده‌دار شوند. لازمه این مساله، مشروعیت‌داشتن برتری مرد در خانواده است. بسیاری از مردان خود نیز بعد از تشکیل خانواده دارای چنین چشمداشتی هستند و انتظار دارند در خانواده​ حرف آخر را بزنند.در شرایط موجود تحصیلات پایین‌تر مردان در خانواده، آنها را در موقعیت اجتماعی نازل‌تری نسبت به همسرانشان قرار می‌دهد و این مساله ممکن است مشروعیت اقتدار مرد در خانواده را زیر سؤال ببرد و همین عامل باعث کشمکش و درگیری در خانواده‌هایی که چنین ویژگی‌هایی دارند، شود.

مساله مهم دیگر، موضوع اشتغال است. بسیاری از موقعیت‌های شغلی را در جامعه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها صاحب می‌شوند. کاهش تعداد مردان تحصیلکرده به نسبت زنان ممکن است تأمین نیروی کار برای موقعیت‌های شغلی‌ که در آنها به حضور مردان نیاز است را با چالش مواجه کند. از سوی دیگر بسیاری از زنانی که وارد دانشگاه می‌شوند، دغدغه و انگیزه فعالیت تمام‌وقت شغلی بعد از اتمام تحصیلات ندارند. این موضوع ممکن است باعث شود هزینه و انرژی‌ که جامعه برای تحصیلات دانشگاهی بسیاری از زنان صرف می‌کند، به هدر رود و نتیجه‌ای در بر نداشته باشد.

به نظر می‌رسد این پیامدهای ناخواسته و بسیاری مسائل ریز و درشت دیگر باعث نگرانی مسوولان از روند افزایش نسبت دختران به پسران دانشجو شده است. زنانه‌شدن دانشگاه در عین حال که پیشرفت و توانمندی بیش از پیش زنان ایرانی را نشان می‌دهد، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات و مسائل مهمی هم باشد که چاره‌اندیشی برای آنها ضروری
است.