شب‌مانی‌ با‌ صخره‌ها

در بدو ورود، شکاف‌ها و کوچه‌هایی با دیواره‌های سنگی، چشمان جستجوگر هر انسانی را به دنبال می‌کشد؛ معماری عجیبی که ساخته دست بشر در حدود 12 هزار سال پیش است. پناهگاهی وسیع و امن در دل کوه برای گذشتگانمان که هنوز هم حیات در آن ادامه دارد.

شکاف‌هایی که از تراشیدن صخره‌ها در سطحی شیبدار در دامنه کوه به صورت افقی به وجود آمده خانه‌های روستاست. ورودی‌هایی که به چند اتاق منتهی می‌شوند را کیچه می‌نامند ـ که مخفف کوچه است ـ و تعداد آنها به بیش از 400 عدد می‌رسد. در انتهای هر کیچه به فضایی به نام دالان می‌رسید که در آنها خانه‌هایی صخره‌ای قرار گرفته‌اند که تعدادشان از 5 خانه در هر دالان بیشتر نمی‌شود. خانه‌ها، اتاق‌هایی هستند که سقف و دیواره و کف آنها از یک جنس است، صخره. همه خانه‌ها به صورت ضربدری از پایین تا بالای شیب در 2 تا 5 طبقه روی هم سوار هستند. دلیل ضربدری بودنشان این است که اگر خانه‌ها دقیقا روی هم ساخته می‌شدند، موقع کندن صخره‌ها ممکن بود سقف یا کف بقیه خانه‌ها سوراخ شود. ورودی خانه‌های صخره‌ای میمند کوتاه است و ارتفاع آنها به 75 سانتی‌متر می‌رسد. درهای ورودی نیز از جنس چوب بوده و به‌وسیله ابزاری به نام کلیدون که همان کلید است باز و بسته می‌شود.

باور این‌که هنوز افرادی در آنها زندگی می‌کنند سخت است، هرچند تعدادشان اندک! نامش را ‌حتما شنیده‌اید؛ میمند. روستای صخره‌ای میمند. روستایی که هفتمین منظر فرهنگی ـ تاریخی و طبیعی جهان بود که جایزه مرکوری را دریافت کرد. این جایزه از طرف دولت یونان و با همکاری مجامع بین‌المللی مانند یونسکو و شورای حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی به آثاری اهدا می‌شود که دارای شرایط و ضوابط فرهنگی، تاریخی و طبیعی منحصربه‌فرد باشد. همچنین میمند در سال 1385 به عنوان روستای ملی گردشگری معرفی شد.

برخی بر این باورند که میمند همان «می‌ماند» بوده که در طول زمان به این شکل درآمده است. البته قول دوم به واقعیت نزدیک‌تر است. گفتن بیش از این از تاریخ و پیشینه این روستای چند هزار ساله تکرار مکررات است و این خلاصه برای این است که سفر به هر کجا با آگاهی بیشتر، مفیدتر است و لذت‌بخش‌تر.

اگر می‌خواهید حال و هوایتان عوض شود، اگر می‌خواهید زیست‌های متفاوت را تجربه کنید، هوای پاک استنشاق کنید و دور از آلودگی صوتی باشید، مشتاق هر یک که باشید، تقویم را باز کنید و در تعطیلی 2 یا 3 روزه‌ای شهرتان را ترک کنید. سفری متفاوت را تجربه کنید، سفر به منطقه‌ای که کمتر مقصد مسافران است. بهترین فصل سفر، بهار یا تابستان است چراکه این منطقه آب و هوای سرد کوهستانی دارد، زمستانش سرد و تابستانش معتدل است. چشمه‌ها و قنات این روستا به دلیل خشکسالی‌های پیاپی چند سال اخیر خشک شده‌اند، اما در سال‌های پرباران باز چشمه‌ها می‌جوشند.

پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایی هنوز در خانه‌های اجدادی‌شان سکونت دارند. تقریباً 30 خانه از حدود 3 هزار خانه‌ای که در دل کوه کنده شده را شامل می‌شوند که همه آنها هم به صورت دائم حضور ندارند. جوان‌ترها و کودکان به شهرهای اطراف رفته‌اند برای تحصیل و زندگی. مدرسه روستا دانش‌آموزی ندارد و فقط برای دیدن گردشگران باز است. ساکنان روستا دامی اگر دارند می‌چرانند، باغی اگر هست مراقبش هستند و منتظر سر زدن فرزندانشان یا گذراندن روزی با حضور مسافران‌اند.

این مردم خونگرم و طبیعت‌خو، آرام و مهمان‌نواز‌ از این‌که سری بهشان بزنید خوشحال می‌شوند. مهمان یک فنجان چایشان شوید و خریدار داروهای معطر گیاهی و بادام‌های کوهی‌شان که بهایش زیاد نیست. خرید صنایع‌دستی که نمد و محصولات نمدی است و حصیرهایی بافته شده از ساقه‌های بادام کوهی را فراموش نکنید، چراکه اینها بخشی از درآمد بازماندگان اندک این روستای تاریخی است، با گردشگران داخلی و خارجی‌ای که این روزها تعدادشان کمتر از گذشته شده است. بیش از همه، مردم شهرهای اطراف به آنجا می‌روند برای خرید داروهای گیاهی یا در فصل‌های خوش آب و هوا برای تفریح آخر هفته‌ها و اینها شاید کمک کند به این‌که این روستا از رونق نیفتد.

مدرسه، مسجد، حسینیه، حمام و آتشکده روستا که به سبک و سیاق خانه‌هایشان ساخته شده نیز مورد توجه است. این بناها از اتصال 2 یا 3 اتاق به وجود آمده‌اند که در وسط هر یک چند ستون سنگی قطور به چشم می‌خورد و فضایی بازتر از خانه‌ها به صورت سالن و با کاربری عموم هستند. حمام روستا 120مترمربع مساحت داشته که عده‌ای پایان استفاده از آن را مربوط به زمان ناصرالدین شاه قاجار می‌دانند. بد نیست بدانید جدیدترین بنای این روستا، مسجد میمند است که 260 ساله است و آن هم به طرح و شیوه بقیه بناهای روستا ساخته شده است. ‌شب‌مانی در روستا، چیزی است که حیف است به میمند بروید و تجربه‌اش نکنید. سکوت کوهستان، آسمان پرستاره‌اش و آواز دور جیرجیرک‌هایش، شبی به یاد ماندنی برای هر مسافری به جا خواهد گذاشت.

اتاق‌هایی را با تمام امکانات از جمله تخت، رختخواب، برق و وسایل گرم‌کننده، در برخی اتاق‌ها میز و صندلی‌هایی تراشیده از چوب درختان، به عنوان مهمانسرا با هزینه‌ای بسیار اندک در اختیارتان قرار می‌دهند. وارد اتاق‌ها که می‌شوید، خواهید دید سقف و دیواره‌ها سیاه و دود گرفته‌اند؛ دلیلش روشن کردن زیاد آتش در طول دوران گذشته است. البته این دوده‌ها به گفته اهالی روستا، مزایایی دارد همچون جلوگیری از ورود حشرات موذی و عایقی برای جلوگیری از نم دادن سقف خانه‌ها. این روستا از برق هم برخوردار است.

در واقع، سیم‌ها و ستون‌های برق و سرویس بهداشتی عمومی که در مقابل مهمانسراها قرار دارد با یک ردیف آب لوله‌کشی، تنها مظاهر مدرن این روستا به شمار می‌آیند که چندان هم مدرن نیستند. (ناگفته نماند که همراه داشتن دستمال مرطوب از لوازم ضروری این سفر است.)

نرگس لطیف‌پور