بیماری خاص زنان میانسال

خانم دکتر برای شروع بهتر است بفرمایید افتادگی رحم چیست و چگونه به وجود می‌آید؟

رحم، مثانه و واژن توسط رباط‌ها و عضلاتی در محل خودشان نگه داشته می‌شوند. چنانچه به هر دلیلی این عضلات و رباط‌های نگهدارنده ضعیف و شل شوند، رحم از محل اصلی خودش جابجا می‌شود و به سمت داخل مجرای واژن افتادگی پیدا می‌کند.

پرولاپس یا افتادگی رحم معمولا در خانم‌هایی که زایمان‌های مشکل و متعددی داشته‌اند، ایجاد می‌شود. مثلا نوزاد آنها درشت بوده یا سر بزرگی داشته است. در نتیجه زایمان سخت فشار زیادی را بر عضلات رحم وارد کرده و همین موضوع باعث می‌شود عضلات کف لگن و بافت نگهدارنده آن آسیب ببیند. همچنین افرادی که کارهای سختی مانند بلندکردن وزنه‌های سنگین انجام می‌دهند، معمولا از این بیماری رنج می‌برند. البته این مشکل با سن رابطه مستقیم دارد یعنی با افزایش سن شانس ابتلا به آن نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین یکی از عوامل افزایش خطر ابتلا بالارفتن سن است، بیماری‌هایی که باعث افزایش فشار داخل شکم می‌شوند مثل تومورها، سرفه مزمن، یبوست مزمن، عدم تناسب اندام و عوامل ژنتیکی در به وجود آمدن این بیماری دخیل هستند. افتادگی رحم گاهی خفیف است و رحم در درون واژن جابجا می‌شود، اما در حالت شدید آن رحم کاملا از واژن خارج می‌شود. افتادگی رحم گاهی با افتادگی مثانه یا سیستوسل و افتادگی روده یا رکتوسل همراه است.

همان‌طور که قبلا هم اشاره کردم افتادگی رحم به 2 صورت خفیف و شدید وجود دارد. در نوع خفیف آن معمولا علامت خاصی وجود ندارد، ولی در فرم شدید آن بیمار توده برجسته‌ای را درون واژن حس می‌کند و در برخی حتی خارج از واژن حس می‌شود. بیماران معمولا از درد در ناحیه کمر، بی‌اختیاری ادرار هنگام عطسه، سرفه یا خندیدن و احساس فوریت در ادرار و اختلال در ادرار و همچنین مشکلاتی در دفع مدفوع مانند یبوست، اسهال، دل‌پیچه و بی‌اختیاری مدفوع شکایت دارند. اغلب این افراد به هنگام روابط زناشویی دچار درد می‌شوند و همین امر می‌تواند بر سلامت روانی و کیفیت کلی زندگی‌شان تاثیر نامطلوب بگذارد.

از دیگر علائم آن می‌توان به عفونت‌های مکرر ادراری و رحم اشاره کرد. اگرچه این بیماری اختلال خطرناکی نیست و درمان آن یک عمل اورژانسی محسوب نمی‌شود ولی از آنجا که همواره احساس بیرون زدن یک توده مانند یک توپ از واژن، فرد مبتلا را آزار می‌دهد، می‌تواند محدودیت‌هایی را در فعالیت‌های روزانه و اجتماعی به وجود آورد، بخصوص برای خانم‌ها در سنین پس از یائسگی؛ چراکه این علائم در دوران پس از یائسگی به دلیل کاهش قدرت بافت نگهدارنده رحم بیشتر می‌شود.

یکی از راه‌های افزایش سطح سلامت در تمام گروه‌های سنی ورزش است. این امر بخصوص در افرادی که وارد سن میانسالی و کهنسالی می‌شوند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند چراکه با افزایش سن از قدرت عضلات در تمام قسمت‌های بدن کاسته می‌شود و این یعنی شروع بسیاری از دردها و کاهش توان بدنی است و صدالبته این مهم در این بیماری هم بی‌تاثیر نیست، پس با انجام یک ورزش منظم و متناسب با ویژگی‌های سنی و جسمی می‌توان تا حد زیادی از بروز آن پیشگیری کرد. در کنار ورزش، رژیم غذایی سالم می‌تواند کمک‌کننده باشد. رژیم غذایی حاوی فیبر که از یبوست جلوگیری می‌کند می‌تواند تا حد زیادی در پیشگیری موثر باشد. بعضی از خانم‌ها تصور می‌کنند در طول بارداری ورزش باید تعطیل شود، در حالی که داشتن تمرینات ورزشی البته با مشورت و نظارت پزشک متخصص در طول بارداری و بخصوص بعد از زایمان از اهمیت زیادی برای پیشگیری از افتادگی رحم برخوردار
است.

خیر، در برخی افراد که به هر دلیلی امکان عمل جراحی وجود ندارد از روش‌های غیرجراحی می‌توان بهره برد. روش‌های غیرجراحی شامل استفاده از وسایل مکانیکی یا تمرینات ورزشی است که در موارد خفیف این بیماری می‌تواند به میزان زیادی از تشدید بیرون‌زدگی و شدت علائم بکاهد و قدرت و استحکام عضلات کف لگن را افزایش دهد. کاهش وزن و کاستن از فعالیت‌هایی که باعث افزایش فشار شکمی می‌شود، از دیگر راه‌های کمک درمانی محسوب می‌شود. همچنین وسایل مکانیکی مانند حلقه واژینال برای افرادی به کار می‌رود که تمایلی به عمل جراحی ندارند یا به دلایل طبی قادر به انجام عمل جراحی نیستند.

اما در بیمارانی که دچار افتادگی از نوع شدید هستند و علائم بیماری برایشان آزاردهنده است، در صورتی که منعی برای عمل جراحی نداشته باشند، بهترین راه‌حل عمل جراحی است. البته این عمل برای افرادی که تصمیم به بارداری دارند توصیه نمی‌شود چراکه ممکن است بعد از زایمان مجددا دچار افتادگی شوند. بنابراین چنین افرادی بهتر است از روش‌های دیگر استفاده کنند و پس از زایمان عمل جراحی انجام دهند.

همان‌طور که قبلا هم اشاره کردم یکی از عوامل موثر در به وجود آمدن این بیماری افزایش سن است معمولا کاهش سطح هورمون استروژن در زنانی که به مرحله یائسگی می‌رسند یکی از عوامل تشدید‌کننده افتادگی رحم است. در واقع کاهش هورمون استروژن باعث تضعیف رباط‌های نگهدارنده رحم می‌شود. بنابراین پزشک در موارد خفیف استروژن تجویز می‌کند تا از شل شدن این رباط‌ها جلوگیری کند.

خیر، ولی این به آن معنی نیست که می‌توانیم کاملا از این درمان بگذریم چرا که در موارد شدید، به دلیل بیرون‌زدگی رحم از واژن و تماس با لباس زیر امکان عفونت رحمی بالا می‌رود. همچنین شانس ابتلا به زخم‌های گردن رحم در این شرایط افزایش می‌یابد. از طرف دیگر اگر افتادگی رحم با افتادگی مثانه و رکتوم همراه باشد عفونت مثانه و اختلال در ادرار و مدفوع و انسداد مجرای ادرار و بی‌اختیاری ادرار را به دنبال خواهد داشت.

ام‌البنین خان‌وردی