«ورجین» با همسایه‌هایی دیدنی

سفر و بازدید از ورجین برای اهالی تهران آسان است. برای رفتن به آنجا می‌توان از جاده لواسانات در نزدیکی تهرانپارس یا از جاده لشگرک از تجریش استفاده کرد. ورود به جاده لواسانات هم از 3 بزرگراه همت، رسالت و بابایی و هم از جاده رودهن و دماوند (ابتدای جاده هراز) ممکن است. پس از چند کیلومتر حرکت در این جاده به گردنه قوچک و حاشیه غربی منطقه ورجین می‌رسید؛ آن وقت یک دوراهی پیش‌رو دارید. جاده لشگرک هم کمی قبل از این دوراهی به جاده لواسانات می‌رسد. راه شرقی به لواسان و راه غربی به اوشان و فشم منتهی می‌شود و هر دو راه از مرز منطقه حفاظت‌شده عبور می‌کنند. اگر به سوی لواسان بروید، پس از ورود به شهر لواسان باید وارد جاده کندو بوجان شوید و اگر به سوی فشم رفتید، باید نرسیده به شهر فشم، از جاده امامه استفاده کنید. شهرهای اوشان و فشم و لواسان در حاشیه منطقه حفاظت‌شده قرار دارند و روستاهای پس از آنها بخشی از منطقه ورجین است. فاصله ابتدای منطقه حفاظت‌شده از شهر تهران فقط ۱۵ کیلومتر است. نگران وضعیت جاده هم نباشید، همه این مسیرها آسفالت است. علاوه بر ورجین، از جاذبه‌های گردشگری متعدد دیگر این ناحیه مثل جاجرود و سد لتیان در جنوب لواسان، قله ۴۳۷۵ متری خلنو که مسیر اصلی آن از روستای لالون منطقه فشم آغاز می‌شود، منطقه آهار در گرمابدره و آثار تاریخی چون قلعه مازیار در کنار روستای امامه و کاخ مظفری در جنوب شهر اوشان هم می‌توان بازدید کرد.

ورجین، منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر است و بخشی از حوزه آبخیز لتیان در کوه‌های البرز مرکزی به شمار می‌رود. ارتفاع آن ۱۷۰۰ تا ۳۹۰۰ متر، میانگین بارندگی سالانه ۷۰۰ میلی‌متر که بیشتر به صورت برف است و میانگین دما تنها ۵ درجه سانتی‌گراد است. ‌جاجرود هم در غرب منطقه جاری است.

حیواناتی چون گوسفند وحشی یا قوچ و میش، بز کوهی یا کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، کفتار راه‌راه، روباه، سمور، خرگوش، پلنگ و گرگ این منطقه را خانه خود ساخته‌اند. اداره محیط‌زیست استان تهران ‌سال ۱۳۸۹ تعداد قوچ و میش‌های ورجین را حدود ۲۳۵۲ رأس و کل و بزها را حدود ۷۳ رأس برآورد کرده‌است. این دو حیوان که گونه‌های اصلی جانوری این منطقه هستند، معمولا در اوج سرمای زمستان وارد حواشی شهر تهران می‌شوند و مسوولان محیط‌زیست و علاقه‌مندان به طبیعت برای آنها علوفه تهیه می‌کنند. دلیل خروج این حیوانات از منطقه این است که آنها به طور طبیعی در فصل سرد به مناطق گرم و کم ارتفاع اطراف مهاجرت می‌کرده‌اند، ولی امروزه با گسترش شهر تهران و شهرهای حاشیه‌ای آن تمام مسیرهای مهاجرت آنها مسدود شده و این حیوانات چاره‌ای جز جستجو در مناطق اطراف برای یافتن غذا و فرار از سرما ندارند.

در مجموع ۱۲۴ گونه مختلف پرنده توسط کارشناسان محیط زیست در منطقه شناسایی شد‌ه‌اند. انواع پرندگان شکاری مثل عقاب طلایی، قرقی، طرلان، کورکور سیاه، سنقر، سارگپه، انواع جغد از جمله جغد شاخ‌دار، انواع لاشخور مثل هما، دال و کرکس مصری، انواع شاهین از جمله بالابان، لیل، دلیجه، دلیجه کوچک و بحری و پرندگان دیگری همچون کبک، کبک دری، تیهو، مرغابی، طوطی طوق صورتی، دارکوب، کبوتر چاهی، بلبل، هدهد، زنبورخوار، مرغ مینا، قمری و بلدرچین، فندق شکن و انواع چکاوک، پرستو، سهره، گنجشک و کلاغ از دیگر پرندگان این منطقه هستند و برخی از آنها در فصل سرد سال به مناطق گرم‌تر مهاجرت می‌کنند. از بین کل پرندگان منطقه ۲۳ گونه از جانوران حمایت‌شده و ۵ گونه (هما، عقاب طلایی، بالابان، بحری و شاهین) از حیوانات در‌معرض خطر انقراض در ایران هستند.

گیاه‌شناسان و علاقه‌مندان به گیاهان دارویی و وحشی هم می‌‌توانند گیاهانی همچون کاکوتی، بومادران، پنیرک، آویشن، گل ماهور، گل گاو زبان، شکرتیغال، ریواس، گون، باریجه، بابونه، بارهنگ، کلاه میر حسن، بنفشه، ختمی، خاکشیر، کاسنی، شیرین بیان به همراه درختان و درختچه‌هایی چون گردو، زرشک، ارس، بید، زبان گنجشک، بنه، بادام کوهی، تَنگَرس، سرو کوهی و زالزالک زرد را در این منطقه بیابند. در مجموع ۵۷۷ گونه گیاهی در این منطقه که ۲۷۰ کیلومتر مربع وسعت دارد، شناسایی شده است.

ورجین با توجه به نزدیکی به تهران و سادگی دسترسی با مشکلات حفاظتی روبه‌روست. علاوه بر شکار غیرقانونی که درد مشترک تمام طبیعت ایران است و مسیر مناسب ورود به ورجین آن را ساده‌تر می‌کند، قسمت جنوبی با معضل زمین‌خواری و قسمت شمالی پارک هم با مشکل چرای بیش از اندازه دام روبه‌روست. ورجین مراتع محدودی دارد و با توجه به ویژگی کوهستانی و سرمای زیاد فقط در تابستان قابل استفاده است. عشایر از اواسط خرداد تا اواخر شهریور از این مراتع استفاده می‌کنند و حضور دام‌های بیش از ظرفیت مراتع، منطقه را با مشکل روبه‌رو می‌کند. همچنین از مشکلات دیگر این منطقه، آلودگی‌های ناشی از رشد شهر تهران و ساخت و سازهای گسترده در داخل و حاشیه منطقه به همراه تخریب‌ها و آلودگی‌هایی است که از ناحیه گردشگران غیرمسوول به طبیعت آن وارد می‌شود.

امیدواریم این معرفی به حضور بیشتر گردشگران واقعی در این منطقه بینجامد.

محسن کاظم‌پور