هزار وعده خوبان یکی وفا نکند

نمونه بارز این وعده‌ها، به روز پرستار امسال می‌رسد که رئیس‌جمهور در جمع پرستاران اعلام کرد دستور استخدام 23 هزار پرستار را صادر می‌کند. اما بعد از 5 ماه، نه تنها این وعده عملی نشد و منابع رسمی از تعویق آن خبر دادند، بلکه سبب شد زخم وعده‌های پیشین هم سر باز کند. اتفاقا از جمله مطالبات پرستاران ساعت کار بالا و نداشتن تعرفه خدمات بود که هر دوی این موارد در مجلس قوانین مصوب دارد.

تیرماه سال 1386 قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در مجلس تصویب و دولت موظف شد تا بهمن‌ماه همان سال اجرایش کند که با گذشت 3 سال نه از آن مصوبه خبری است و نه از اجرایش، اتفاقی که حالا در خصوص استخدام 23 هزار نیروی پرستاری و به تبع آن کاهش ساعت کاری پرستاران تکرار شده است.

در مورد کاهش ساعت کاری پرستاران نیز قانون ارتقای کیفی خدمات پرسنل بالینی در مجلس تصویب شد، شورای نگهبان تأیید کرد، رئیس‌جمهور هم ابلاغ کرد و در مراسم روز پرستار از زیرمجموعه خود خواست هر چه زودتر زمینه استخدام و به‌کارگیری 23 هزار پرستار را فراهم کنند اما این موضوع نیز در حد یک وعده ماند.

خوبی اجرای طرح ارتقای بهره‌وری و کاهش ساعت کاری پرستاران این بود که باعث می‌شد ساعت کاری پرستاران تا 8 ساعت در هفته کاهش یابد و از طرفی علاوه بر پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی، تکنسین‌های اتاق عمل و بی‌هوشی، ماماها و افراد شاغل در اورژانس نیز از مزایای این طرح بهره‌مند می‌شدند. در واقع مشمولان قانون ارتقای بهره‌وری، اجازه بیش از 12 ساعت کار متوالی را ندارند و این موضوع از خستگی بیش از حد پرستاران پیشگیری می‌کرد؛ همچنین روش پرداخت حقوق و مزایا در این قانون، ترکیبی از 2 روش ثابت و مبتنی بر عملکرد بود.

می‌گویند به تعویق افتادن تحقق مطالبات پرستاری فقط به کمبود اعتبار و بودجه بر می‌گردد، اما دقیقا مشخص نیست که ریشه این مساله در کجاست و کدام نهاد یا سازمان باید پاسخگوی واقعی این کمبود اعتبار باشد.

یک سر ماجرا به کمیسیون تلفیق بر می‌گردد که این کمیسیون به مجوز استخدام در طول برنامه پنجم توسعه از جمله استخدام پرستاران رأی نداد و آن را رد کرد.

یک سر دیگر آن به ریاست جمهوری بر می‌گردد که به گفته رئیس سازمان نظام پرستاری کشور معاونت نیروی انسانی ریاست جمهوری کتبا جذب 20 هزار نیروی پرستاری برای اجرای قانون کاهش ساعت کار پرستاران را ابلاغ و 230 میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز آن را نیز تایید کرده است، اما معاونت نظارت راهبردی ریاست جمهوری که همچنان به شکل سازمان برنامه و بودجه سابق اداره می‌شود از ابلاغ این اعتبار خودداری می‌کند.

غضنفر میرزابیگی می‌گوید: برخی مدیران میانی کشور درک صحیحی از اهمیت نظام سلامت ندارند، در حالی که نقش پرستاری در این جایگاه غیرقابل انکار است.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز معتقد است که باید رئیس‌جمهور وارد عمل شود. حسینعلی شهریاری به خبرگزاری مهر می‌گوید: مصلحت این است که رئیس‌جمهور به خاطر قولی که در روز پرستار به پرستاران داده از اختیارات خود استفاده کرده و جامعه پرستاری را از نگرانی در آورد.

او با اشاره به بار مالی استخدام 23 هزار پرستار و اجرای قانون بهره‌وری بالینی پرستاران که 4 هزار میلیارد ریال برآورد شده است، ادامه می‌دهد: احتمالاً رئیس‌جمهور هم به خاطر برآورد مالی این طرح دستور استخدام صادر نکرده است، چون برخی در کمیسیون تلفیق هم با این‌که در لایحه برنامه پنجم توسعه این استخدام‌ها نیامده بود، پیشنهاد استخدام 23 هزار پرستار را ارائه کردند که به دلیل بار مالی آن تصویب نشد.

طرح تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری با بیش از 400‌ نوع خدمت انجام شده و در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است. تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در 2 بخش، شرح وظایف تخصصی (بخش‌های تخصصی مراکز درمانی) و عمومی (بخش‌های عمومی مراکز درمانی) تعریف شده است.

برخی از خدمات پرستاری به صورت منحصر، برخی در ارتباط با فعالیت سایر گروه‌های درمانی و برخی به صورت مشترک با سایرین از جمله پزشکان و بهیاران است.

ظاهرا با اجرایی شدن این طرح، ضمن تعریف کلیه خدمات پرستاری و ثبت آن در پرونده بیماران و خدمات‌گیرندگان، پرستاران می‌توانند کارانه‌های واقعی خود را دریافت کنند.

مسوولان پرستاری معتقدند بزرگ‌ترین دستاورد این طرح رضایت شغلی کادر پرستاری است که می‌توانند حاصل خدمات و مراقبت‌های خود را ارزش‌گذاری شده ببینند. با اجرایی شدن این قانون، ابعاد مادی، معنوی، حقوقی و قضایی و شرح وظایف پرستاران مشخص خواهد شد.

در آمریکا به ازای هر هزار نفر، 7 تا 8 نفر پرستار وجود دارد. در اروپا، 7 پرستار به ازای هر هزار نفر مشغول به کار است و به طور میانگین در سایر کشورها 3 تا 4 نیروی پرستاری به ازای هر هزار نفر جمعیت وجود دارد، اما در ایران به ازای هر هزار نفر جمعیت 2‌/‌1 تا 3‌/‌1 پرستار وجود دارد که برای رسیدن به استانداردهای جهانی، تعداد نیروی پرستاری کشور باید حداقل 5‌/‌2 برابر شود.

در واقع کمبود نیروی پرستاری باعث شده پرستاران با اضافه کاری‌های زیاد مجبور به جبران کمبود نیرو باشند تا جایی که اغلب پرستاران در بیمارستان‌ها، بین 40 تا 44 ساعت کار هفتگی دارند. این در حالی است که پرستاری در ردیف مشاغل سخت و زیان‌آور قرار دارد و پرستاران نباید بیش از 36 ساعت در طول هفته کار کنند.

گذشته از این مشکلات دستمزد‌های پرستاران هم در مقایسه با سایر مشاغل و به نسبت سختی کارشان چالش‌برانگیز است. دستمزد‌ها در بخش‌های دولتی و خصوصی به شکل متوسط در بخش دولتی 400 هزار تومان و بخش خصوصی 350 هزار تومان است.

محمد شریفی‌مقدم، دبیرکل خانه پرستار با تایید این آمار به «جام‌جم» می‌گوید: اختلاف کارانه پزشکان و پرستاران در مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور 100 و گاهی به 200 برابر هم می‌رسد.

به گفته او در طرح کارانه که به منظور تشویق پزشکان برای حضور در بخش دولتی از سال 1374 اجرا می‌شود، 65 درصد از درآمد بیمارستان‌های دانشگاهی به پزشکان تعلق می‌گیرد، 5 درصد به دانشگاه،10 درصد بیمارستان و 20 درصد متعلق به همه پرسنل شامل پرستاران، سایر گروه‌های پیراپزشکی و بخش‌های اداری است.

او ادامه می‌دهد: بر همین اساس تا چند سال پیش همه خدمات ارائه شده در بیمارستان‌ها حتی خدمات نقلیه هم تعرفه‌ای مشخص داشت جز خدمات پرستاری که به همت مجلس این خدمات نیز تعرفه‌گذاری شد، اما با وجود مصوبه 3 ساله هنوز اجرا نمی‌شود.

دبیرکل خانه پرستار با اشاره به این‌که معوقه در پرداخت‌ها، پایین بودن حقوق‌ها، کمبود نیرو، افزایش فشارکاری و نبود امنیت شغلی مهم ترین مشکلات و مطالبات پرستاران است، می‌گوید: تاخیر‌ها در اجرای این مصوبات به نگاه پزشک‌سالار در نظام سلامت ما برمی‌گردد.

بر اساس اعلام سازمان نظام پرستاری، 50 درصد از پرستاران کشور بیش از 15 سال سابقه خدمت دارند و اکثر آنان به انواع بیماری‌های جسمی و اسکلتی مبتلا هستند. کمبود نیرو سبب شده در برخی از موارد اضافه‌کار پرستاران در بخش‌ها به بیش از 150 ساعت برسد که پرداخت اضافه‌‌کاری‌ها نیز معمولا با تاخیر مواجه است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد کار در محیط‌های سخت و طاقت‌فرسای بیمارستان‌ها باعث شده اغلب پرستاران دچار افسردگی و مشکلات روحی شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد 82 درصد پرستاران از ناکافی بودن خواب خود شکایت دارند و 67 درصد پرستاران دچار اختلال در کیفیت خواب و 58 درصد نیز در سیستم خواب خود اختلال دارند.

محمد شریفی‌مقدم با اشاره به گزارش‌های مستند از بررسی وضعیت جسمی و روحی پرستاران می‌گوید: به طور متوسط 64 درصد پرستاران دچار کمردرد هستند که این وضعیت در بخش‌های ویژه بیمارستانی به 75 درصد و در بخش کودکان نیز به 82 درصد می‌رسد.

به گفته او، مشکلات این بخش به اندازه‌ای است که فارغ التحصیلان این رشته علی‌رغم وجود بازار کار به دلیل کمبود نیرو مجبور می‌شوند خانه‌نشین باشند.

مشکلات پرستاران در کشور مسلما بیشتر از سایر اصناف و حرفه‌ها نیست. مشکلات سختی کار و دستمزد‌ها در بیشتر حرفه‌ها وجود دارد، اما مسائل پرستاران از این نظر حائز?اهمیت است که با سلامت مردم ارتباط مستقیمی دارد.

50 درصد از گروه‌های غیر پزشکی را پرستاران تشکیل می‌دهند، بنابراین رسیدگی به مشکلات و مطالبات آنها کمک زیادی به اصلاح وضعیت نظام سلامت کشور می‌کند.

به گفته رئیس سازمان نظام پرستاری، حاصل چنین تصمیماتی این شده است که پرستاران بشدت نسبت به کار خود بی‌تفاوت شده‌اند و مسوولانی که می‌گویند پرستاران باید با مردم خوش‌اخلاق باشند در چنین شرایطی با این حجم کاری چطور از پرستاران انتظار خوش‌اخلاقی دارند.

میرزابیگی می‌گوید: در این شرایط عده زیادی از پرستاران به دنبال بازنشستگی زودهنگام و خواستار خارج شدن از این حرفه سخت هستند و عده زیادی از آنان نیز تلاش می‌کنند از کشور خارج شوند و موقعیت‌های بهتر شغلی را در آنجا جستجو کنند، چنین وضعی حاصل تصمیمات نادرست مسوولان است.

به هر حال علی‌رغم همه این هشدارها و اعلام مشکلات پرستاران در کنار تهدید کیفیت خدمات درمانی ارائه شده، ظاهرا هنوز توجیه لازم برای تامین بودجه و اعتبار و رفع مشکلات پرستاران وجود ندارد. با این تفاسیر دست‌کم انتظار می‌رود وعده‌های کمتری به پرستاران داده شود تا چالش‌های پرستاران بیش از این نشود.

مستوره برادران نصیری 
گروه جامعه