رونمایی از دو کتاب انتشارات مهرک
منظوم کردن ادعیه و نیایش‌ها و یا تبدیل یک متن قدسی به اثری هنری از نظر شما چه فایده‌ای دارد؟
قبل از پاسخ به سوال شما برای شفاف‌تر شدن موضوع بد نیست به این نکته اشاره کنم که نیایش‌ها یا متون قدسی ما (اعم از کلام الهی یا مناجات پیشوایان دینی) در زبان عربی ویژگی‌های زیبایی‌شناختی خاص خود را دارند که با توجه به معیارهای ادبی زبان مبدا تعریف می‌شوند. به نظم فارسی در آوردن متون مقدس با روایت شعری آنها بسیار متفاوت است. برگردان منظوم این‌گونه آثار، تنها به انتقال معنا و مفهوم واژه‌ها و عبارات، به ساده‌ترین شکل‌شان در زبان مقصد اطلاق می‌شود در حالی که روایت شعری متون قدسی یعنی بازآفرینی ادبی آنها. اینجاست که نقش خلاقیت ادبی در شکل بازتولید درونمایه‌های موردنظر خود را می‌نمایاند.
و اما در مورد فایده این کار، اگر منظور بهره و ثمره‌ای است که از کنش خلاقانه مذکور به دست می‌آید، کمترین فایده‌اش ـ با دیدگاهی عملگرا و نتیجه محور ـ تولید یک اثر ادبی تازه و بدیع با استفاده از همان درونمایه‌ها و محتوای متن مرجع در زبان اصلی است که با توجه به کدهای تازه‌ای که برای برقراری ارتباط معنایی در اختیار مخاطب قرار می‌دهد، هم از نظر انتقال پیام و هم به لحاظ ایجاد حس زیبایی‌شناختی و لذت بخشی هنری و ادبی فضاهای بکر و نویی برای درک و دریافت کامل‌تر متن اصلی می‌آفریند.
انگیزه شما از انجام این کار چه بود؟ آیا صرفا یک کار تقلیدی است یعنی صرف این‌که پیش از این چند نفری وارد این فضا شدند شما هم خوشتان آمد و دست به چنین کاری زدید یا این‌که هدف و انگیزه شخصی خاصی داشتید؟
با توجه به فضای مشترک زیست‌فرهنگی ما، طبیعی است که مشاهده کارهای انجام شده توسط شاعران دیگر در این زمینه، یک انگیزه اولیه و مبهمی را نه‌تنها در من که در بیشتر دوستان و همکاران پدید می‌آورد، اما مطمئنا انگیزه‌های شخصی در این امر بی‌تاثیر نبوده‌اند از جمله این‌که تلاش روحی و معنوی در عرصه آفرینش آثار ادبی ممتاز آیینی را ادای نوعی زکات فرهنگی ـ هنری برای این موهبت بزرگ الهی (شاعری) می‌دانم که پروردگار به من عنایت داشته و دیگر این‌که مشاهده کارهای عمدتا نازل و سطح پایین ـ از نظر ارزش‌های ادبی ـ همیشه از یک سو موجب تاسف و از سویی دیگر عامل حرکت و تکاپوی ذوقی و ادبی من بوده است. طبیعتا اگر چنین خلأیی را در این زمینه احساس نمی‌کردم و چنانچه کارهایی در سطح بالا و دارای ویژگی‌های بارز شعری در این زمینه انجام شده بود، هرگز دست به قلم نمی‌بردم.
در این اثر منظوم تا چه میزان به متن وفادار بودید و به‌عبارتی چقدر حفظ و انتقال محتوای دعای کمیل برای شما مهم بوده و تا چه اندازه به شعریت و وجهه هنری این اثر توجهه کرده‌اید؟
در حد توان سعی کردم به متن وفادار باشم هر چند این منظوم برگردان لغت به لغت نیست و به‌نوعی مفهوم و حس و حال دعا به زبان شعر روایت شده است. در واقع سعی‌ام بر این بوده که در عین انتقال صحیح معنا و درونمایه‌های نیایش کمیل، حس زیبایی‌شناختی آن نیز در حد بالایی رعایت و ارائه شود که فکر می‌کنم با توفیق الهی و با توجه به استقبالی که از این اثر شده، توانستم از عهده هر دو بخوبی برآیم.
ارزیابی شما از کارهای دیگری که در این زمینه انجام شده‌اند مانند به نظم در آوردن قرآن مجید یا سایر متون آیینی چیست؟
من همه کارهایی که در این زمینه انجام شده را نخوانده‌ام اما همان تعداد کارهایی که دیده‌ام در صورتی که ملاک این سنجش و ارزیابی، ارزش‌های ادبی کار باشد، باید عرض کنم متاسفانه بیشتر کارهای انجام شده در این زمینه از سطح نازلی از زیبایی و ظرافت ادبی برخوردار هستند. البته شاید وجود محدودیت‌هایی ناگزیر در این امر بی‌تاثیر نباشد چراکه شاعر یا به قولی ناظم، در بیشتر آثار با مفاهیم قدسی و حتی در ترجمه قرآن با کلام خداوند سروکار دارد که این خود باعث ایجاد محدودیت‌هایی در انتقال معنا و بالطبع افت سطح زیبایی اثر می‌شود. وقتی سروکار ما با متنی در اوج فصاحت، بلاغت و زیبایی است مانند کلام‌الله مجید که با همان زبان عربی تاثیرگذاری بالایی دارد، هنگام برگرداندن آن به زبان فارسی جدا از رعایت وزن و آهنگ کلام، سطح زیبایی آن باید به حدی باشد که مخاطب فارسی‌زبان از نظر هنری تقریبا همان لذتی را ببرد که هنگام خواندن متن به زبان اصلی آن حظ را می‌برد و رعایت این مهم بسیار کار سخت و سنگینی است که اگر نگوییم غیرممکن است مطمئنا نیاز به سواد و فرهیختگی و عنایت بسیار خاصی دارد. متاسفانه این زیبایی در ترجمه‌های منظومی که داریم دیده نمی‌شود. اگر قرار است کار ادبی ضعیفی ارائه شود صرفا به این بهانه که می‌خواهیم در انتقال کلام قدسی ادای امانت کنیم همان بهتر که ترجمه به نثر باشد و نه به نظم، چنانچه برگردان و ترجمه اساتیدی مانند دکتر طاهره صفارزاده یا استاد خرمشاهی از قرآن مجید شامل این ویژگی‌های ادبی و هنری در عین انتقال کامل معنا البته در حد توان مترجم است.
و در پایان آیا کار و ترجمه منظوم دیگری در دست چاپ دارید؟
اگر عنایت و توفیقی باشد دوست دارم بازهم در این زمینه کار کنم و برنامه‌هایی هم در ذهن دارم که البته بهتر است فعلا صحبتی درباره آن نکنیم.
اما از مجموعه کارهای غیرآیینی، «نوشا انار دارد» گزیده‌ای از غزل‌های عاشقانه و اجتماعی‌ام است که در دست چاپ بوده و بزودی توسط نشر افراز به بازار کتاب عرضه خواهد شد. همچنین چاپ سوم مجموعه شعر اس‌ام‌اسی «در دسترس نیستی عزیزم» و چاپ دوم مجموعه شعر نوجوان «خرس قطبی شاعر» نیز همین روزها به بازار می‌آید که فعلا در حال آماده کردن آنها هستم.
فاطمه مرادزاده / جام جم
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
