دلایل پاسخ‌گویی غلط به سوالات درست

به نظر کوین کلاسن، داروشناس دانشگاهی در فلوریدا کیفیت اطلاعات سلامت به طور گسترده‌ای متغیر است و این گستردگی تا حدی زیاد است که در بعضی مواقع مضحک به نظر می‌رسد. این اطلاعات اشتباه حتی در بعضی مواقع می‌توانند خطرناک باشند. تعدادی از متخصصین نتایج جستجوی سایت‌های گوگل و یاهو در زمینه سرطان حفره دهان را مورد بررسی قرار دادند و نتایج جستجوی این سایت‌ها را ضعیف ارزیابی کردند. علاوه بر آن منبع مطالب، نویسنده و مطالب مرتبط با آن در بیشتر این سایت‌ها ذکر نشده است. در مطالعه دیگری که روی نتایج به دست آمده در جستجوی گوگل در زمینه «چگونگی برخورد با سوزش سردل» انجام گرفت معلوم شد که بیشتر توصیه‌ها کاربردی نیستند.

در حالی که مطالعات مختلفی روی سایت‌ها انجام گرفته است، بیشتر مردم بر این باورند که بهترین جا برای رجوع wikipedia است. در ضمن این دایره‌المعارف مشهور و گشت و گذار در آن آسان است و همه این موارد باعث شده‌اند تا این دایره‌المعارف که توسط کاربران ویرایش می‌شود در رتبه هشتم سایت‌های پربیننده قرار گیرد و برای بیشتر افراد اولین ایستگاه برای دریافت اطلاعات در زمینه سلامت می‌باشد. مقالات ویکی‌پدیا در بیش از 70 درصد جستجوهای پزشکی در 4 موتور جستجوی مختلف بالاتر از رتبه دهم قرار می‌گیرد. اما به اعتقاد کارشناسان این نگران‌کننده است و نشان می‌دهد تدابیر موتورهای جستجو نامناسب است. مطالعه‌ای که در سال 2002 انجام گرفت نشان داد بیشتر افراد برای جستجو فقط از یک کلمه استفاده می‌کنند و بندرت صفحات بعد از صفحه اول را مورد بررسی قرار می‌دهند.از این نگران‌کننده‌تر، درصد پزشکانی است که از ویکی‌پدیا برای دریافت اطلاعات پزشکی استفاده می‌کنند که طبق مطالعه‌ای که در ماه آوریل صورت گرفته است 50 درصد می‌باشد.

چطور ویکی‌پدیا جای خود را به عنوان یک مرجع پزشکی باز کرده است؟ فلسفه ساخته شدن آن توسط کاربران بدین معنی است که اشکالات آن بسرعت تشخیص داده شده و اصلاح می‌شوند. چندین مطالعه بدین نتیجه رسیده‌اند که این دایره‌المعارف تحت شبکه تقریبا عاری از اشکال است.

یکی از مزیت‌های ویکی‌پدیا این است که مطالب آن با گذشت زمان بهتر و بهتر می‌شود و این مساله توسط مطالعه‌ای که کلاسون انجام داده به اثبات رسیده است. اما صفحات ویکی‌پدیا (به جز آنهایی که برای جلوگیری از تغییر قفل شده‌اند) در مقابل ویرایش متفرقه آسیب‌پذیرند. مثلا بعضی شرکت‌های دارویی اطلاعات منفی مربوط به داروی خود را از ویکی‌پدیا حذف می‌کنند.

یکی از اشکالات ویکی‌‌پدیا، ناکامل بودن آن است. در یک مطالعه ویکی‌پدیا فقط توانست به 40 درصد سوالات دارویی پاسخ دهد. برخلاف آن، سایت Medscape توانست 82 درصد سوالات دارویی را پاسخگو باشد. این در حالی است که اگر اطلاعات ایمنی دارو ناکامل باشد ممکن است خطراتی را در پی داشته باشد.

ویکی جامع‌تر پزشکی که Medpedia نام دارد و توسط متخصصین علم پزشکی ویرایش می‌شود در ماه فوریه 2009 راه‌اندازی شد. این سایت به کمک تعدادی از پزشکان و با حمایت چندین دانشگاه تاسیس شده است و علاوه بر دایره‌المعارف دارای بخش پرسش و پاسخ نیز می‌باشد.

آنها هدف خود را این طور توصیف می‌کنند؛ «ما می‌خواهیم به جایی برسیم که پزشکان بیماران را به دنبال آموزش شخصی بفرستند زیرا بیمار آموزش دیده هم برای خود و هم برای پزشکان ارزشمندتر است.» البته باید دانست که قبل از شروع اقدامات درمانی بهتر است با متخصص مربوطه مشورت کنید. همه اطلاعات موجود در Medpedia قابل اعتماد است اما یک سایت هیچ وقت کامل نیست. مدت زیادی طول می‌کشد تا این ویکی‌های کوچکتر به شهرت ویکی‌پدیا برسند. هر چند تغییر کیفیت اطلاعات موجود در ویکی‌پدیا از تغییر عادات جستجوی مردم راحت‌تر است. به نظر می‌رسد ویکی‌پدیای آینده بسیار قابل اطمینان‌تر خواهد شد.

مطالعه‌ای در سال 2001 افزایش خطر سرطان سینه در خانم‌های بالای 65 سال با تراکم بالای استخوانی را عنوان کرد. اگر نگاهی به عنوان مقاله بیندازید ممکن است به نظرتان برسد که تراکم بالای استخوانی باعث ابتلا به سرطان سینه می‌شود. در عین حال تصور عام بر این است که تراکم استخوان خوب است، زیرا موجب جلوگیری از عوارض پوکی استخوان می‌شود. آیا این بدین معنی است که خانم‌ها باید برای تراکم بالاتر استخوان تلاش کنند و در خطر سرطان سینه قرار بگیرند یا آن‌که تراکم پایین و پوکی استخوان را قبول کنند؟

اگر متن مقاله فوق به دقت خوانده شود معلوم می‌شود که تراکم استخوان علت سرطان سینه نیست، ولی یک مقیاس غیرمستقیم از سطح هورمون‌هایی چون استروژن و تستوسترون است که هم با تراکم استخوان و هم با سرطان سینه مرتبطند. خبر واقعی این گزارش این است که تراکم بالاتر استخوان با افزایش خطر سرطان سینه همراه است (و می‌تواند بروز آن را پیش‌بینی کند) نه این‌که تراکم بالای استخوان موجب سرطان سینه می‌شود.

در پاییز 2000 در خبرها عنوان شد که فنیل پرویا نلامین (PPA) باعث افزایش خطر سکته مغزی در بیماران می‌شود و اعلام این خبر باعث شد تا نگرانی‌ها در مورد این دارو بالا گیرد. این ماده در داروهای کاهنده اشتها و داروهای سرماخوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این خبر مطالعه‌ای را معرفی کرد که طبق گفته آن خانمی که از PPA استفاده می‌کند 3 برابر بیشتر در خطر سکته مغزی قرار می‌گیرد.

هر چند که در نگاه اول این مطلب نگران‌کننده به نظر می‌رسد ولی باید بدانید که این خطر نسبی است یعنی یک فاکتور خطر (خانمی که PPA دریافت می‌کند) با دیگری (خانمی که PPA دریافت نمی‌کند) مقایسه می‌شود.

خطر کلی سکته مغزی در دریافت‌کنندگان PPA 21 نفر در یک‌‌میلیون نفر است. اگر چه به نظر می‌رسد PPA موجب افزایش خطر سکته مغزی می‌شود اما شانس این‌که PPA زمانی‌که به عنوان کاهنده علائم سرماخوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد خطراتی به همراه داشته باشد بسیار اندک است.

اخبار پزشکی ما را از آخرین پیشرفت‌ها در حفظ سلامت و مقابله با بیماری‌ها آگاه می‌کنند. اما گاهی اوقات با پررنگ جلوه دادن یک تحقیق باعث بروز بدفهمی‌هایی می‌شود. در این‌گونه مواقع به تفاوت ارتباط (همراهی)، علت، خطر نسبی و خطر کلی توجه داشته باشید. همچنین به جمله «مطالعات بیشتر لازم است» در مقالات دقت کنید. در زیر سایت‌هایی را که برای کسب اطلاعات پزشکی مورد اعتمادند معرفی می‌کنیم: medlineplus / nhs.uk / mayoclinic.

دکتر امیر شیروانی
منبع: newscientist