جام جم آنلاین گزارش میدهد
این انتخابات در شرایطی برگزار میشود که افغانستان همچنان با معضل حضور نظامیان خارجی در کشور، نبرد با طالبان و نیروهای القاعده، ناامنی، مواد مخدر، بیکاری و مشکلات عدیده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دست و پنجه نرم میکند.
اگرچه پنج سال از زمان برگزاری نخستین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان گذشته، اما به نظر میرسد مشکلات عمده این کشور همسایه ایران نسبت به پنج سال پیش تغییر چندانی نکرده است.
نخستین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان سال 1383هجری شمسی با حضور جامعه جهانی در فضایی آرام و با حضور قشرهای مختلف مردم و با هزاران امید برای پایان بخشیدن به جنگ، تامین امنیت، استقرار صلح، ثبات، آرامش، جذب سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی برای ایجاد اشتغال، مبارزه با فقر، تامین عدالت اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی برگزار شد.
انتخابات 20 مهر 1383 در افغانستان شاهد حضور 8 میلیون و یکصدهزار نفر در 34 ولایت کشور از مجموع ده میلیون افراد واجد شرایط شرکت در انتخابات ریاست جمهوری بود که با توجه به وضعیت افغانستان رقم قابل ملاحظهای به شمار میرود. در آن انتخابات به استثنای چند منطقه کوچک دور افتاده، مردم همه ولایات افغانستان از جمله اهالی استانهای آشوب زده جنوب و شرق کشور فعالانه شرکت کردند. در آن زمان، طالبان یک نیروی شکست خورده و محکوم به فنا محسوب میشد و مردم افغانستان حتی قبایل ساکن در حواشی سرحدات جنوب، به تهدیدها و تحریمهای آنان اهمیت نمیدادند.
در چنین شرایطی، از میان 16 نامزد ریاست جمهوری، حامد کرزای از قوم پشتون با کسب چهار میلیون و 400 هزار رای 4/55 درصد کل آرا را به خود اختصاص داده و برنده بلامنازع آن اعلام شد. پس از او، یونس قانونی با کسب 3/16 درصد آرا، حاج محمد محقق با کسب 7/11 درصد آرا و ژنرال عبدالرشید دوستم با 10 درصد به ترتیب در ردههای دوم، سوم و چهارم قرار گرفتند.
تاخیر در برگزاری انتخابات
انتخابات ریاست جمهوری افغانستان مطابق قانون اساسی 30 تا 60 روز قبل از اول خرداد و پیش از پایان دوره حکومت پنج ساله کرزای باید برگزار میشد، اما کمیسیون 9نفری انتخابات که اعضای آن منصوب رئیسجمهور هستند، سال گذشته اعلام کرد که به علت شرایط اقلیمی، امنیتی، مالی، فنی و پشتیبانی قادر نیست مطابق قانون اساسی، انتخابات را برگزار کند.
این تصمیم کمیسیون واکنشهایی را در این کشور برانگیخت، بطوریکه افراد، گروهها و سازمانهایی که خواهان برگزاری انتخابات مطابق قانون اساسی افغانستان بودند، تاکید داشتند برای پیشگیری از تخلف و نقض قانون اساسی در آینده باید انتخابات مطابق قانون قبل از اول خرداد ماه برگزار شود. مخالفین تاخیربرگزاری انتخابات براین عقیده بودند در صورت نامزدی حامد کرزای با این تاخیر موافقند ودرغیر این صورت انتخابات باید مطابق قانون اساسی برگزار شود.
سازمانها و نهادهای داخلی افغانستان، دولت و جامعه جهانی که موافق تاخیر انتخابات بودند، با قبول نظرات کمیسیون انتخابات، برگزاری آن را در روز 29 مرداد ماه پذیرفتند. علاوه بر دولت افغانستان سازمان ملل، آمریکا،انگلیس، کانادا، فرانسه، آلمان و تعدادی از کشورها که حضور نظامی در افغانستان دارند، نیز موافقت خود را با برگزاری انتخابات مطابق نظر کمیسیون مزبور اعلام کردند.
برخی همسایگان افغانستان هم با اعلام اینکه انتخابات مساله داخلی است، به افغانها توصیه کردند، ضمن گفت و گو با یکدیگر، زمانی را برای برگزاری انتخابات تعیین تا از بروز التهاب سیاسی در کشور جلوگیری شود. به این ترتیب 29مرداد زمان مورد قبول اغلب افراد، سازمان و احزاب واقع شد.
نامزدهای انتخابات
انتخابات امروز افغانستان شاهد حضور گسترده نامزدهایی است که از دو ماه پیش بر سر تصاحب کرسی ریاست جمهوری با یکدیگر رقابت میکنند. در این انتخابات 41 نفر داوطلب شدند که از میان آنان دو نفر زن هستند. در جریان مبارزات انتخاباتی 11 نامزد به نفع نامزدهای دیگر کنار رفتند و به این صورت، فهرست کسانی که امروز مردم میتوانند به یکی از آنان به عنوان رئیسجمهور موردنظر خود برای پنج سال آینده رای دهند، 30 نفر است.
نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که همزمان با انتخابات شوراهای ولایتی برگزار میشود، در این مدت فرصت داشتند تا با ارائه برنامههای خود به جلب حمایت مردم بپردازند و از همین رو، نسبت به دوره نخست انتخابات ریاست جمهوری، نه تنها از زمان بیشتر بلکه از امکانات تبلیغاتی گسترده تری نیز برخوردار بودند.
نامزدهای ریاست جمهوری در این مدت از ابزارهای مدرنی چون مطبوعات، انواع گوناگون رسانهها، مناظرههای تلویزیونی، ایجاد سایتهای اینترنتی گرفته تا ابزارهای سنتی چون گردهماییها، دیدارهای شخصی و مهمانیها را به خدمت گرفتند تا برنامههای خود را با مردم در میان بگذارند.
بنا به گزارش کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، حامد کرزای و عبدالله عبدالله که از بیشترین شانس برای پیروزی در انتخابات برخوردار هستند، در میان نامزدهای ریاست جمهوری بیشترین میزان تبلیغات را هم داشته اند و رمضان بشر دوست و بشیر بیژن دو نامزدی هستند که کمترین تبلیغ را انجام دادهاند.
حجم گسترده تبلیغات و تعدد نامزدها موجب شد تا در این دوره موضوعی به نام تخلفات انتخاباتی نیز در افغانستان شدت بگیرد به گونهای که کریم خلیلی، معاون حامد کرزی به دلیل استفاده از امکانات دولتی در مبارزات انتخاباتی و شمار دیگری از معاونان نامزدها به دلایل گوناگون از سوی کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی جریمه نقدی شدند. هر نامزد رئیسجمهور در افغانستان باید برای معاون خود نیز در انتخابات از مردم رای بگیرد.
از دیگر ویژگیهای انتخابات کنونی افغانستان، افزایش زنان داوطلب احراز پست ریاستجمهوری نسبت به انتخابات 5 سال پیش از یک نفر به 2 نفر است که افزایش قابل توجه تمایل آنها را برای حضور در عرصه سیاسی نشان میدهد. 2 زن نامزد پست ریاستجمهوری افغانستان فروزان فنا و شهلا عطا هستند که شهلا عطا نماینده مجلس و فنا یک پزشک و همسر دکتر عبدالرحمان، وزیر پیشین هوانوردی این کشور است که 7 سال پیش کشته شد.
این دو در جریان ثبتنام نامزدهای ریاستجمهوری با مراجعه به کمیسیون مستقل انتخابات، تصویر 10هزار برگه رایدهندگان را بهعنوان حمایت حداقلی که از آن برخوردار هستند، نشان داده و رسما نامزدی خود را برای دومین دوره انتخابات ریاستجمهوری اعلام کردند. نکته جالب اینجاست که عطا و فنا معاونان اول و دوم خود را از میان مردان انتخاب کردهاند.
حضور زنان افغان تنها منحصر به احراز پست ریاست جمهوری نیست و از میان معاون اول رئیسجمهور آینده اسامی خانمها زرمینه سحر و ثریا دقیقی به چشم میخورد. همچنین نادیه، حنیفه معروف، نفس جهد و فاطمه نعیمی از سوی چهار نامزد ریاست جمهوری به عنوان معاون دوم معرفی شدهاند.
حضور زنان البته به معنای بالابودن شانس آنان در جامعه مردسالار افغانستان نیست اما درایت و شجاعت آنان را برای حضور در عرصهای که از نظر قانونی میتوانند در آن حضور یابند، به نمایش میگذارد.
مسعوده جلال وزیر پیشین امور زنان هم که تنها کاندیدای زن در انتخابات دوره اول ریاست جمهوری افغانستان بود در آن زمان فقط 1.1 درصد آرای رای دهندگان را بدست آورد.
با این حال، میزان حضور زنان در انتخابات پرشور است و در برخی ولایات افغانستان نیمی از شرکت کنندگان در انتخابات را زنان تشکیل میدهند. در انتخابات پارلمانی افغانستان از مجموع 6500 نامزد برای احراز کرسی در ولسی جرگه (مجلس نمایندگان) و شوراهای ولایتی نیز در دور نخست حدود 600 زن خود را کاندیدا کرده بودند.
نحوه رایگیری
جمعیت افغانستان به گفته مقامهای این کشور 24 میلیون و به عقیده سازمان های بینالمللی 34 میلیون نفر است اما به دلیل سالها جنگ و مشکلات متعدد ناشی از آن حدود نیمی از جمعیت این کشور شناسنامه ندارند. بر اساس قوانین انتخاباتی، افغانهایی که میخواهند در انتخابات شرکت کنند باید کارت رای دهی داشته باشند و مسوولیت صدور این کارتها نیز بر عهده مراکز ثبت نام کمیسیون انتخابات است.
از زمان نخستین انتخابات ریاست جمهوری، پارلمان و شوراهای ولایتی که سالهای 83 و84 هجری شمسی پس از سه دهه جنگ داخلی برگزار شد تاکنون حدود 18میلیون کارت رای برای افغانها صادر شده و این افراد میتوانند در انتخابات امروز ریاست جمهوری افغانستان شرکت کنند.
از نظر قانونی، هر فردی که در سالهای 83، 84 و 87 کارت رایدهی را از مراکز ثبت نام دریافت کرده و روز انتخابات 18سال تمام داشته باشد، تابعیت افغانستان را دارا و اگر از سوی دادگاه محکوم به محرومیت از حقوق سیاسی و مدنی نشده باشد، میتواند به داوطلب مورد نظرخود رای دهد.
برای این انتخابات 7 هزار حوزه اخذ رای پیش بینی شده که هر مرکز دارای صندوقهای رای جداگانه برای مردان وزنان است و برای عشایر هم صندوقهای ویژهای در نظر گرفته شده است.
مطابق دستور العمل کمیسیون انتخابات افغانستان حق تقدم رای دهی با افراد معلول، مسن و زنان حامله است و ناظرین خارجی میتوانند در محل رای دهی مترجم محلی با خود همراه داشته باشند.
افغانها امروز در هر یک از 34 ولایتی که حضور دارند،می توانند درانتخابات ریاست جمهوری شرکت کنند، اما در انتخابات شورای ولایتی در صورتی میتوانند رای دهند که کارت رایدهی آنان مربوط به آن ولایت باشد.
به گفته نورمحمد نور سخنگوی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، برای مهاجران افغان مقیم سایر کشورها به ویژه در ایران و پاکستان مراکز رای دهی در نظر گرفته نشده که علت آن عدم تمایل جامعه جهانی به تامین 50 میلیون دلار اعتبار برای برگزاری انتخابات در خارج از افغانستان بوده است.
در حالی که نور، واجدین شرایط حق رای ایران و پاکستان را حدود یک میلیون نفر تخمین میزند، هم اکنون حدود سه میلیون نفر در این دو کشور به صورت قانونی اقامت دارند.
جامعه جهانی مبلغ 223میلیون دلار کمک برای برگزاری انتخابات افغانستان تخصیص داده و 250تا 300 ناظر بینالمللی و 203هزار ناظر داخلی با همکاری حدود 300 هزار نیروهای امنیتی داخلی و خارجی کار نظارت و تامین امنیت انتخابات امروز را بر عهده دارند.
چالشهای انتخابات
انتخابات امروز برای تحکیم درخت نوپای دموکراسی در افغانستان در شرایطی برگزار میشود که جامعه سنتی این کشور با بافت جمعیتی و قومی متنوع شامل اقوامی نظیر پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، ترکمن، قرقیز، عرب و بلوچ شاهد دورهای طولانی از درگیری، بیثباتی و ناامنی بوده و با وجود سرنگونی طالبان و استقرار نظام سیاسی جدید، بهبود چندانی در این شرایط ایجاد نشده است.
طالبان به عنوان بزرگترین گروه مخالف نظام سیاسی کنونی که همزمان با دولت و نیروهای نظامی خارجی مستقر در افغانستان به جنگ ادامه میدهد، نسبت به برهم زدن نظم و ایجاد اخلال در روند برگزاری انتخابات تهدید کرده و از مردم خواسته است در رایگیری شرکت نکنند.
طالبان در همین زمینه تاکید کرده است که انگشت کسانی را که در انتخابات شرکت کنند، قطع خواهد کرد. این گروه در هفتههای منتهی به انتخابات نیز بر دامنه حملات نظامی خود به نقاط و مراکز مختلف افغانستان افزوده است به گونهای که در هفته جاری، با یک خودروی انتحاری، مقر اصلی نیروهای ناتو را در کابل و با حملات خمپارهای نهاد ریاست جمهوری افغانستان را مورد حمله قرار داد تا نشان دهد در تهدید خود جدی است. این حملات دهها کشته و زخمی بر جای گذاشت.
از دیگرچالشهای فراروی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان تعدد نامزدها دراین دوره است که میتواند موجب سردرگمی مردم هنگام رای دادن شود.
به رغم تعدد داوطلبان، ائتلافی میان نامزدها رخ نداده و شورای تشریک مساعی نیز که با هدف ائتلاف نامزدها و انصراف 24 تن از آنان به نفع یک نفر اعلام موجودیت کرده بود، توفیق چندانی در دستیابی به این هدف نداشت تا روز دوشنبه که روز پایان تبلیغات و اعلام انصراف داوطلبان بود، فقط 11 تن از نامزدی کنار رفتند.
اغلب این افراد به نفع کرزای و پس از آن، عبدالله کناره گیری خود را اعلام کردند. بنابراین، مردم افغانستان باید امروز از میان یک فهرست 30 نفره یک نامزد را برای ریاست جمهوری انتخاب کنند.
چالش سوم امروز انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که نگرانی مردم و جامعه جهانی را برانگیخته، احتمال تقلب، تخلف و جعل اسناد انتخاباتی است که احتمالا باعث بروز ناآرامی پس از انتخابات خواهد شد.
برای پیشگیری از بروز هرگونه ناامنی کای ایده نماینده بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد در افغانستان و نمایندگان ناظرین بینالمللی بهطور جداگانه با هریک از نامزدها دیدار و مراتب نگرانی خود را نسبت به بروز این مساله اعلام کردهاند.
نامزدها نیز خود را متعهد به پذیرش نتیجه انتخابات و احترام به رای و نظرمردم کرده اند اما معلوم نیست در عمل تا چه اندازه به این گفته خود پایبند باشند.تجربه انتخابات نخستین دوره ریاست جمهوری افغانستان شاهد بارزی بر این مدعا است.
در نخستین ساعات رایگیری آن روز به دنبال انتشار گزارشهایی مبنی بر پاک شدن جوهر مخصوص رایگیری در برخی حوزه ها، 14 تن از رقبای انتخاباتی حامد کرزی، خواهان جلوگیری از ادامه رایگیری شدند و آن را نشانه تقلب در انتخابات دانستند.
پس از آن، برخی نامزدها ، پلیس را به دخالت در انتخابات به نفع یکی از نامزدها متهم کردند و حتی گفتند که تعدادی از خارجی ها هنگام شرکت در رایگیری دستگیر شدهاند. سازمان ملل پس از رسیدگی این اتهامات را رد کرد و برگزاری انتخابات را سالم خواند.
عزیزالله لودین رئیس کمیسیون انتخابات افغانستان هفته جاری به خبرنگاران گفت که تدابیری برای کاهش و کشف تقلب درانتخابات امروز پیش بینی شده است تا نتایج انتخابات یک کارقابل قبول و دارای اعتبار باشد.
لودین اضافه کرد: تدابیر کمیسیون انتخابات شامل مواد دارای کیفیت، کنترل دقیق انتقال و جابجایی مواد حساس، دستورالعمل کشف و پیشگیری از تقلب و به کارگیری شفافیتها با همکاری ناظرین، نمایندگان نامزدها و خبرنگاران است.
وی تاکید کرد که مواد حساس مانند تعرفهها و فرم اعلام نتایج در خارج از کشور با کیفیت بالا چاپ شده است و امکان تقلب وجود ندارد و نشانههایی امنیتی در اوراق رای دهی وجود دارد که زمینه چاپ جعلی این اوراق را ناممکن میسازد.
لودین یادآور شد که صرفا کارمندان کمیسیون انتخابات و برنامه توسعه سازمان ملل اجازه دارند به مواد حساس انتخاباتی دسترسی داشته باشند.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از بروز تقلب،کارت رای دهندگان در روز انتخابات سوراخ خواهد شد تا یک فرد نتواند دو بار رای دهد و شماره کارت ثبت نام رای دهندگان ثبت خواهد شد تا در صورت وجود اعتراض مورد بررسی قرار گیرد.
بنا بر اعلام کمیسیون انتخابات صندوقهای جمع آوری آرا نیمه شفاف است تا ناظرین بتوانند اوراقی را که به داخل صندوق ریخته میشود مشاهده کنند،صندوقهای رای قبل از رایگیری خالی و در حضور ناظرین لاک و مهر خواهد شد.
کمیسیون انتخابات افغانستان تدابیری را برای شمارش آرا نیز اتخاذ کرده است که بر اساس آن شمارش آرا درمحل با حضور نمایندگان احزاب یا نامزدها انجام میشود، قبل از شمارش آرا جابجایی صندوقهای رای ممنوع است و پس از شمارش آرا، نتایج فورا در محل حوزه رای به اطلاع همگان خواهد رسید.
به گفته نجفی رئیس دبیرخانه کمیسیون انتخابات افغانستان نامزدها، نمایندگان داوطلبان، احزاب سیاسی ورای دهندگان میتوانند،نتایج را با آماری که در محلات رای دهی دریافت کردهاند، بررسی نمایند ودر صورت تناقض از کمیسیون انتخابات بخواهند موضوع را بررسی کنند و یا موضوع را به کمیسیون بررسی شکایت اطلاع دهند.
وی افزود: کمیسیون بررسی شکایتهای انتخاباتی تنها مرجع برای بررسی موارد شکایت نامزدها و نمایندگان آنان، رای دهندگان و سایر دست اندرکاران انتخاباتی است.
اما با وجود همه این تدابیر، به نظر میرسد واقعیتهای موجود جامعه افغانستان و برگزاری انتخابات در سایه هراس از حملات انتقام جویانه طالبان و نگرانی از وقوع توطئه و تقلبهای سیاسی مردم را برای مشارکت گسترده در انتخابات به تردید بیندازد.
این در حالی است که کرزای نیز در تحقق وعده هایش مبنی بر ایجاد یک حکومت قانونمند و استوار بر مشارکت ملی که رشوه و فساد اداری را از میان بردارد، ناامنیها را از بین ببرد و راه مؤثری را برای مبارزه علیه کشت خشخاش ، تولید و قاچاق مواد مخدر جستجو کند، ناکام مانده و نتوانسته است به شعارهای خود مبنی بر ایجاد شرایط مناسب برای رفاه همگانی، شکوفایی اقتصاد کشور و مبارزه علیه فقر و بیکاری به عنوان مهمترین اولویتهای دولت خود جامه عمل بپوشاند.
با وجود این ناکامی، کرزای همچنان از حمایت آمریکا و کشورهای غربی برخوردار است، به قوم پشتون به عنوان جمعیتی بزرگ تعلق دارد، مورد حمایت سران برخی سران قبایل و جنگ سالاران همچون عبدالرشید دوستم ازبک است که برای حمایت از او از ترکیه به افغانستان رفته است.
علاوه بر اینها کرزای همچنان تاکید میورزد که در صورت تداوم دوره حکومتش برای پنج سال دیگر میتواند امنیت و آرامش را به افغانستان باز گرداند.
اما کرزای برای تصاحب دوباره پست ریاست جمهوری باید بتواند بر رقیبی به عنوان دکتر «عبدالله عبدالله» وزیر پیشین امور خارجه افغانستان فائق آید.
عبدالله یک مجاهد سرشناس و باسابقه از قوم تاجیک تنها کسی است که از میان 40 نامزد دیگر کرسی ریاست جمهوری افغانستان بیشترین شانس را برای کنارزدن کرزای دارد.
بسیاری معتقدند او کسی است که میتواند اقداماتی را که کرزای نتوانست از عهده انجام آنها در افغانستان برآید، عملی سازد. به همین دلیل، از دکتر عبدالله که با شعار تغییر به میدان آمده است به عنوان «اوبامای افغانستان» نام میبرند.
محمدرضا نادری گیسور
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان