در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
«امروز طلیعه انجام این فریضه بزرگ الهی و این صف بزرگ جهاد و توحید است» این جمله آیتالله طالقانی آغازگر همایش هفتگی مسلمین در ایران پس از سالها تعطیلی آن بود. اگرچه این مجاهد بزرگ تنها 6 هفته پس از اقامه اولین نمازجمعه دارفانی را وداع گفت، اما بیرق نمازجمعه در طول 30 سال حیات جمهوری اسلامی ایران هرگز بر زمین نماند.
در دوران جنگ تحمیلی که رژیم عراق هرازگاه تهدید به موشکباران نمازجمعه میکرد این آیین عبادی سیاسی هر جمعه با شکوهتر از قبل برگزار شد و در مقاطع مختلف دیگر مردم با حضور وحدتبخش خود در صفوف نمازجمعه، خنثیکننده توطئه دشمنان بودهاند. در سیامین سالگرد برگزاری اولین نمازجمعه با حجتالاسلام والمسلمین سیدرضا تقوی، رئیس شورای سیاستگذاری ائمهجمعه گفتگو کردهایم.
او که مسوولیت نهاد نمازجمعه را نیز به عهده دارد، ضمن مروری بر تاریخچه برگزاری این فریضه اسلامی، از کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نمازجمعه سخن گفته است. او نمازجمعه را تریبون نظام اسلامی میداند و تاکید میکند که نباید به جایگاه نمازجمعه با دید جناحی و گروهی نگاه کرد. مشروح این گفتگو را میخوانید.
فلسفه نمازجمعه چیست و این فریضه عبادی سیاسی چه ویژگیهایی دارد که در دین اسلام اینقدر روی آن تاکید شده است؟
عبادات در اسلام برای تقرب و نزدیکی به حضرت ذات اقدس احدیت است و نوعی شکر نعمت به حساب میآید. وظیفهای است که بنده باید در پیشگاه مولای خودش انجام دهد. زیرا وظیفه بندگی این است که نسبت به آقا و مولای خودش ادای وظیفه کند. البته خداوند احتیاجی به عبادت بندگان ندارد و آثار نورانی عبادت به خود شخص برمیگردد. عبادت یک تاثیر فردی دارد و یک تاثیر جمعی. در عین این که عبادت یک نوع تربیت هم هست و یکی از برنامههای تربیتی دین اسلام را باید در مراسم عبادی اسلامی مشاهده کرد.
برخی عبادات به صورت فردی است و برخی جنبه اجتماعی قوی دارد. اسلام میخواهد همیشه جامعه سرشار از معنویت باشد و این فضاسازی را از طریق عبادات دستهجمعی دنبال میکند. مثلا حج یک نوع عبادتی است که هم آثار فردی دارد و هم اثر اجتماعی. اثر اجتماعی حج این است که وحدت و یکپارچگی مسلمانان را تامین میکند، آگاهی مسلمانان را نسبت به یکدیگر بالا میبرد، مشکلات جهان اسلام در عبادت حج روشن میشود و محرومان و مستضعفان مورد حمایت قرار میگیرند.
یکی از عبادتهایی که آثار اجتماعی دارد و در طول تاریخ در فرهنگسازی نقش موثری داشته، نمازجمعه بوده است. تریبون نمازجمعه در حقیقت تریبون حاکمیت است. از طریق نمازجمعه حاکم اسلامی دیدگاهها و نظرات خود را به مردم ابلاغ و آنها را نسبت به تحولات اجتماعی و سیاسی روز آشنا میکند. نمازجمعه همیشه در رشد سیاسی مردم ایفای نقش کرده است. زیرا این نماز با سیاست آمیخته است و اینکه آن را نماز عبادی سیاسی میخوانند، بیدلیل نیست. چون این نماز متصل به مرکز قدرت سیاسی جامعه است و باید مردم را در جریان مسائل روز قرار دهد.
از کارکردهای دیگر نمازجمعه به عنوان یک عبادت، تقویت و تحکیم وحدت در جامعه است. همانطور که ما به هوا و غذا نیاز داریم، در مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز به وحدت نیازمندیم. وحدت کلید حل بسیاری از مشکلات جامعه است. ما با وحدت میتوانیم بسیاری از مشکلات لاینحل جامعه و بخصوص ملی را حل کنیم. یک ملت اگر در صحنههای سیاسی و اجتماعی وحدت نداشته باشد، حتی با داشتن بیشترین امکانات نمیتواند به اهداف خود برسد.
ما در این انقلاب با وحدت به پیروزی رسیدیم. البته وحدت یک محور میخواهد و مردم و ملتی به وحدت میرسند که یک قدر مشترکی داشته باشند. آنچه ملت ما را حول محور امام جمع کرد، اعتقادات مذهبی، دینی و ملی بود.
مردم حول شخصیت امام گرد آمدند و با تعالیم اسلامی این راه را دنبال کردند. پس از پیروزی انقلاب هم ما اگر بخواهیم این انقلاب را به نتیجه برسانیم و کشور را بسازیم، باید وحدت خودمان را حفظ کنیم.
وحدت نیاز به تمرین دارد و مدام باید حرکتهای وحدتبخش را تمرین کرد. اگر جامعه به حال خود رها شود، طبعا تبلیغات بیگانه و توطئههای دشمنان تاثیر خود را میگذارد، بر این اساس بر مدیران سیاسی و رهبران جامعه لازم است برای حفظ وحدت در جامعه، مدام سخنان و مواضع وحدتبخش داشته باشند و برنامههای تمرینی در جهت تقویت وحدت تدارک ببینند. در حکومت اسلامی این تمرین وحدت از طریق یک برنامه عبادی صورت میگیرد که آن نمازجمعه است. نمازجمعه این ویژگی را دارد که هر جمعه مردم را بر محور ذکر خداوند، محراب مصلی و امامت جمع میکند و در صفوف فشرده در کنار هم مینشاند و به آنها تمرین وحدت داده و محبتها و صمیمیتها را از این طریق افزایش میدهد. نمازجمعه در حقیقت عظمت نظام اسلامی را در وحدت مسلمانان به نمایش میگذارد و یکی از مظاهر تحکیم وحدت و نمایش قدرت ملت، نمازجمعه است.
هیج ملتی نباید از صحنههای اجتماعی و سیاسی خود غافل بماند و یکی از کارکردهای نمازجمعه این است که همیشه مردم را در صحنه حاضر نگه میدارد.
با توجه به راهنماییهایی که در نمازجمعه انجام میگیرد، مردم حاضر در صحنه بر مشکلات وقوف مییابند و میتوانند بسیاری از این مشکلات را خودشان حل کنند.
شما تریبون نمازجمعه را تریبون حکومت عنوان کردید. بنابراین میتوان گفت مواضع خطیبان جمعه مواضع نظام است؟
باید اینطور باشد و مواضعی که از نمازجمعه اعلام میشود، باید مواضع نظام باشد. زیرا نمازجمعه تریبون شخص، جناح و گروه نیست. ما در مدیریت خودمان در نمازجمعه تلاش کردهایم این نماز را از حزبی و جناحی شدن بشدت دور نگه داریم، اما اینکه تا چه حد موفق بودهایم، نظرات مختلف است. تلاش ما این بوده است که امامان جمعه از این تریبون، مواضع نظام و رهبری را منعکس کنند. مواضعی که در تضاد مواضع نظام باشد، نباید از این تریبون اعلام شود. زیرا تریبون نمازجمعه و صحن مصلیها اگر به گروهها و جناحها تعلق داشته باشد، دیگر نمیتواند آن وحدت را که قبلا عرض شد، دنبال کرد.
همه حزبها، گروهها و جناحها باید در نمازجمعه رنگ ببازند و جای خود را به برادری و اخوت بدهند. این سیاست ما در نمازجمعه است. البته اگر در تریبونی مواضعی در تضاد مواضع نظام اعلام شود، ما به آنها تذکر میدهیم و راهنمایی میکنیم. ما نمیتوانیم یک مجموعهای را به میدان رزم بفرستیم در حالی که یکی از فرماندهان بگوید من دستورات فرماندهکل را قبول ندارم و خودم میخواهم به سلیقه خود بجنگم. چنین چیزی مسلما پسندیده نیست. در هیچ کجای دنیا هم هیچ نظامی تریبونهای رسمی خودش را در اختیار کسانی که بر ضد سیاستهای آن هستند، قرار نمیدهد. بنابراین عقل و منطق اقتضا میکند حال که این تریبون، تریبون امامت و ولایت است، از آن مواضعی اعلام شود که با مواضع ولی مسلمین و حاکم اسلامی هماهنگی و همآوایی داشته باشد.
فرآیند تعیین ائمهجمعه در شهرستانها به چه شکلی است؟
ما زمانی که میخواهیم در شهری نمازجمعه را اقامه کنیم، باید فرآیندی را طی کنیم. ابتدا مومنان و متدینان منطقه طی طوماری از ما درخواست برگزاری نمازجمعه میکنند. ما این درخواست را بررسی میکنیم و اگر آن منطقه شرایط و امکانات لازم را برای برگزاری نمازجمعه داشته باشد، ما به دنبال گزینش نیروهای مناسب میرویم. نیروهایی که برای امامت جمعه گزینش میشوند، نیروهای خاصی هستند. این افراد باید سطح علمی قابل قبولی داشته باشند. مدارک این افراد از حوزههای علمیه اخذ و پروندهای برای آنها تشکیل میشود. همچنین نواری از سخنرانی آنها تهیه و خطابه آنها را گوش میکنیم. زیرا امامجمعه باید خطیب و سخنور باشد. یک آزمون ورودی نیز برای اینها برگزار میشود و در یک کمیسیون سیاسی هم اطلاعات و بینش سیاسی آنها مورد ارزیابی قرار میگیرد، چرا که نمازجمعه یک نماز عبادی سیاسی است و بنابراین حتما فردی باید امامجمعه باشد که تا حدودی به مسائل سیاسی جهان و کشور آشنا باشد. بنابراین امامجمعه هم باید از لحاظ علمی مدارجی را طی کرده و هم از لحاظ سیاسی تا حدودی به روز باشد و دارای اطلاعات سیاسی نسبتا قابل قبولی باشد. ما این افراد را ارزیابی میکنیم و پرونده آنها به شورای سیاستگذاری ائمهجمعه میآید. بعد از گزینش این افراد، ما برای معرفی آنها به منطقه میرویم. امکانات منزل و دفتر برای امامجمعه و همچنین مصلی برای برگزاری نمازجمعه باید در منطقه موجود باشد تا ما بتوانیم امامجمعه را در آنجا معرفی و نماز را اقامه کنیم.
آیا رهبر معظم انقلاب در انتصاب ائمهجمعه شهرستانها نیز اعمال نظر میکنند؟
خیر. ایشان تنها ائمهجمعه مراکز استانها را منصوب میکنند و گزینش ائمهجماعات دیگر مناطق از سوی رهبر معظم انقلاب به شورا واگذار شده است.
شورای سیاستگذاری در تعیین ائمهجمعه مراکز استانها هیچ نقشی ندارد؟
ما اگر نظری درباره ائمهجمعه مراکز استانها داشته باشیم، خدمت رهبر معظم انقلاب ارائه میکنیم. ائمهجمعه مراکز استان چون علاوه بر این مسوولیت، نمایندگی ولیفقیه در مرکز استان را نیز به عهده دارند، حکم امامجمعه و نمایندگی ولیفقیه با هم از سوی خود رهبر معظم انقلاب صادر میشود.
آیا نظارتی از جانب شورای سیاستگذاری بر خطبههایی که ائمهجمعه ایراد میکند، صورت میگیرد یا اینکه هرکسی مختار است در چارچوبهای نظام، مطالب مورد نظر خود را بیان کند؟
ما آقایان را در ارتباط با سیاستها توجیه میکنیم. آنچه شورای سیاستگذاری میخواهد در خطبهها رعایت شود، سیاستهای کلی نظام است و این چیزی است که در آن نباید تخلفی صورت بگیرد. امامجمعه در قالب سیاستها آزاد است و هر مطلبی که بخواهد بگوید، کسی حق ندارد به او اعتراض کند. ائمهجمعه، چهرههای عالم، فهمیده و مطلعی هستند و مطالب مورد نیاز را متناسب با مخاطبشان و با در نظر گرفتن نیازهای منطقه در خطبهها عنوان میکنند.
منتها ما هر هفته اطلاعات سیاسی کشور را از وزارتخارجه و دستگاههای مختلف جمعآوری میکنیم و از آنجا که همه شهرها امکانات دریافت این اطلاعات را ندارند، ما اطلاعات را برای آنها ارسال میکنیم. یعنی گزارشهای سیاسی را درخصوص اوضاع بینالملل و داخل کشور تحت عنوان «گزارش هفتگی» برای ائمهجمعه میفرستیم. البته الزامی نیست که این موارد در خطبهها مطرح شود و ائمهجمعه در چارچوب سیاستهای اعلام شده از سوی رهبر معظم انقلاب، مختارند هر مطلبی را بیان کنند.
نمازجمعه در ابتدای شکلگیری در نظام جمهوری اسلامی به چه صورت اداره میشد و شورای سیاستگذاری از چه زمانی تشکیل شد؟
نمازجمعه با این شکلی که در حال حاضر برگزار میشود، یکی از دستاوردهای ارزشمند انقلاب اسلامی است و همینجا لازم است به روح و روان تابناک امام بزرگوارمان درود بفرستیم که چندماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حکم امامت جمعه را به عنوان حضرت آیتالله طالقانی (رضوانالله تعالی علیه) صادر فرمودند و به دنبال این حکم روز پنجم مرداد سال 1358 شاهد برگزاری اولین نمازجمعه بودیم و آیتالله طالقانی در این روز نمازجمعه را در دانشگاه تهران اقامه کردند. با اقامه نمازجمعه در تهران دیگر شهرهای کشور یکی پس از دیگری از امام خمینی(ره) تقاضای برگزاری نمازجمعه کردند.
بر همین اساس در شهرهای بزرگ و مراکز استانها نمازجمعه برگزار شد و رفتهرفته گسترش پیدا کرد. پس از مدتی با زیاد شدن تعداد شهرها، نیاز به کار ویژهای بود تا بتوان مسائل مربوط به نمازجمعه را پیگیری کرد. در آن زمان همه این کارها در دفتر امام انجام میشد. با افزایش شهرها، دبیرخانهای با عنوان دبیرخانه ائمهجمعه تشکیل شد که تعدادی مشخص شدند و آنها کارهای نمازجمعه را سامان میدادند. بعد از رحلت امام خمینی(ره)، این دبیرخانه به شورای سیاستگذاری تبدیل شد. یعنی یک شورایی از سوی رهبر معظم انقلاب تشکیل شد.
این شورا 3 وظیفه مهم دارد که عبارتند از: نصب، عزل و داوری.
البته نصب و عزل ائمهجمعه توسط یک فرد انجام نمیشود. حتی من که مسوول نهاد نمازجمعه هستم، به تنهایی نمیتوانم کسی را نصب یا عزل کنم. اگر پیشنهادی داشته باشم، آن را به شورا ارائه میکنم و شورا تصمیمگیری میکند. در شورا هم رایگیری میشود و پس از صحبت مخالفان و موافقان، نظر شورا درخصوص یک فرد یا یک برنامه اعلام میشود.
شورای سیاستگذاری ائمهجمعه متشکل از 7 نفر است که حکمشان را از رهبری میگیرند و در هر دورهای یکی از افراد حاضر در شورا که ریاست آن را به عهده دارد، مسوولیت نهاد نمازجمعه را نیز به عهده میگیرد. یعنی شورا نقش مجلس را دارد و رئیس شورا و معاونان او، نقش دولت را دارند و سیاستهای مشخص شده در شورا را اجرا میکنند. رئیس شورا ادارهکننده است و 6 معاون دارد. همچنین ما 30 دفتر در استانها داریم که کارهای اجرایی نمازجمعه را با همکاران دنبال میکنیم و به مرحله اجرا میرسانیم. پس یک شورای سیاستگذاری داریم که حکمشان را از امام میگیرند و یک رئیس شورا داریم که حکمی جداگانه میگیرد و علاوه بر ریاست شورا، مسوول نهاد نمازجمعه هم هست.
در این دوره، بنده در این سمت در خدمت آقایان هستم و احکام نمازجمعه را از سوی رهبر معظم انقلاب امضا میکنم. زیرا وقتی شورا مطلبی را تصویب کرد، احکام نمازجمعه را رئیس شورا باید امضا کند و ائمهجمعه را در منطقهای که نمازجمعه در آنجا اقامه میشود، معرفی کند. اینها روش کار و تاریخچه فعالیت ماست و تا امروز هم که من صحبت میکنم، در 600 شهر، نمازجمعه اقامه میشود.
در کنار هر امامجمعهای، یک ستاد وجود دارد که به اقامه نمازجمعه کمک میکند. به عنوان مثال کارهای خدماتی انجام میدهند و مصلیها را آماده میکنند.
در این 600 نقطهای که ما ستاد داریم، حدود 20 هزار نیرو هستند که همگی افتخاری بوده و هیچگونه دریافتی ندارند. روز جمعه قربتا الی الله میآیند و در خدمت نمازجمعه در یک کار عبادی کمک میکنند.
آیا در 30 سال پس از انقلاب، هیچ زمانی بوده که در برگزاری نمازجمعه وقفه بیفتد؟
در کجا؟ در همه کشور؟
نه در تهران؟
خیر، هیچگاه چنین وقفهای نداشتیم و هر جمعه نمازجمعه برگزار شده است. حتی در سختترین شرایط و زمانی که دشمن در دوران جنگ تهدید میکرد که نمازجمعه تهران را بمباران خواهد کرد. مردم در آن جمعه، گستردهتر و پرشورتر از همیشه در نمازجمعه شرکت کردند.
فعالیتهای نهاد نمازجمعه در عرصه فرهنگی کشور به چه شکلی است و چه حد در این عرصه تاثیرگذار بوده است؟
طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در هر شهری یک شورای فرهنگ عمومی تشکیل میشود که رئیس این شورا، امامجمعه آن شهر است و نایب رئیس او در استانها استاندار، در شهرستانها فرماندار و در بخشها، بخشدار است.
دبیر شورای فرهنگ عمومی در هر شهری، مسوول ارشاد آن شهر یا استان است.
نقش نمازجمعه در فرهنگسازی نقش بسیار بالایی است. البته این حرف به آن معنی نیست که همه مسائل فرهنگی به عهده نمازجمعه باشد. دستگاههای فرهنگی دیگری هم ازجمله صدا و سیما، رسانهها، دانشگاهها، آموزش و پرورش و ارشاد اسلامی هستند که فرهنگسازی میکنند. یکی از دستگاههای فرهنگی در حوزه فرهنگ عمومی، نهاد نمازجمعه است که از این پایگاه، فرهنگ دین و دیانت تقویت و ترویج میشود.
اگر دین و اخلاق اسلامی در جامعه تقویت شود، ما شاهد بسیاری از این ناهنجاریها نخواهیم بود. معمولا قانونگریزیها و اختلافات، کمکاریها و نداشتن وجدان کاری همه به خاطر ضعف فرهنگ دینی در زندگی چنین افرادی است. اگر پایبندی خودمان به فرهنگ دینی و انسانی را تقویت کنیم، حتما دادگاهها و دادسراهای ما، خلوت خواهند شد و حتما شمار زندانیان ما کم خواهند شد. تعهد و مسوولیتپذیری در جامعه تقویت میشود.
بنابراین نمازجمعه، نقش بسیار موثری در فرهنگسازی و سالمسازی جامعه دارد. در حکومت دینی یکی از وظایف حاکمیت نشر معارف دینی و تقویت ارزشهای اخلاقی است. در قانون اساسی ما همچنین مسالهای ذکر شده است و حاکمیت در بحث اخلاق عمومی جامعه مسوولیت دارد. اسلام از طریق نمازجمعه، بخشی از این کارها را دنبال میکند.
آیا ممکن است برخی مصادیق تاثیرات فرهنگی نماز جمعه را به صورت جزییتر بفرمایید؟
کارهای بسیار زیادی از طریق نمازجمعه انجام میشود که نمیتوان آنها را در قالب آمار و ارقام بیان کرد. نمازهای جمعه در تحکیم و تقویت وحدت در جامعه نقش بسیار موثری داشتهاند که این انکارناپذیر است. بسیاری از تفرقهها و اختلافات را نمازجمعه، تبدیل به وحدت کرده است.
بسیاری از توطئههای دشمنان توسط خطبههای نمازجمعه خنثی میشود. در طول دوران پس از انقلاب دشمن توطئههای زیادی برای این انقلاب طراحی کرده بود، اما حضور مردم در نمازجمعه و شور و شعوری که از خودشان نشان دادند بسیاری از این توطئهها را خنثی کرد.
در همین جریانهای سیاسی که پیش میآید، همچون انتخابات نمازجمعه بسیار موثر است. یکی از سیاستهای ما این است که در انتخابات مهم ملی، مردم را پای صندوقهای رای بکشانیم و حضور حداکثری مردم را دنبال کنیم.
نمازهای جمعه در کشاندن مردم به پای صندوقهای رای نقش بسیار مهمی داشتهاند. همچنین در تبیین و تفسیر قانون اساسی و قانون انتخابات موثر بوده و با روشنگری در حوزه قانون، مردم را در انتخاب فرد اصلح همواره کمک کردهاند. البته در نمازهای جمعه راجع به فرد و شخص معین، هیچگاه مطلبی از تریبونها گفته نشده است، زیرا همانطور که عرض کردم تریبون نمازجمعه، تریبون شخص نیست. اما در تشویق مردم برای آمدن به صحنه و در راهنمایی مردم برای انتخاب اصلح، نمازجمعه بسیار موثر بوده است.
در خصوص ساخت مصلی در نقاط مختلف کشور چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ما در کشور با کمبود شدید مصلی و محل اقامه نمازجمعه روبهروییم. بیش از دو سوم شهرهای ما که نمازجمعه در آنها برگزار میشود، محل مناسبی برای اقامه نمازجمعه ندارند.
مساجدی که از قدیم بودهاند، برای جمعیتهای زیاد ساخته نشدهاند و طراحی آنها هم به گونهای است که مناسب اقامه نمازجمعه نیست. لذا ما چند سال است که با مجلس و دولت وارد مذاکره شدیم و کمکهایی هم انجام شده است، اما اگر این بخش بخواهد توسعه یابد نیاز به کمکهای بیشتری هست.
در 120 شهر هم، ما مصلیهایی داریم که در دست تعمیر و تکمیل هستند.
تاسیس، تعمیر و تکمیل این مجتمعها بودجه کلانی میخواهند و مجلس و دولت باید بیشتر به ما کمک کنند تا بتوانیم در کنار کمکهای مردمی، این کارها را سریعتر به پیش ببریم. البته سیاست ما این است که حتما از کمکهای مردمی استفاده کنیم. زیرا اینها طرحهای دولتی نیستند و مردم نباید انتظار داشته باشند دولت هزینه کل آنها را بپردازد. البته دولت هم در کنار مردم کمک میکند. شورای سیاستگذاری هم که همان بودجه دولتی را میگیرد کمک میکند تا این مصلیها ساخته شوند.
بحث انتقال نمازجمعه تهران از دانشگاه تهران به مصلی، به کجا انجامید؟ چرا این جابهجایی انجام نمیشود؟
مصلای تهران در اختیار شورای سیاستگذاری نیست. این مصلی، هیات ویژهای دارد و با شکل و شیوه خاصی اداره میشود. سیاست آنها این است که مصلی را به یک نقطه خوبی برسانند و زمانی که تکمیل شد، درها را برای برگزاری نماز باز کنند.
آیا زمان افتتاح آن برای برگزاری نمازجمعه مشخص نشده است؟
باید خیلی از بخشهای ساختمانی مصلی ساخته شود که الان هنوز نیمهکاره است و مشغول کار کردن در آن بخشها هستند. من اطلاع دقیقی از زمان تکمیل آن ندارم.
گاهی اوقات دیده میشود برخی از ائمهجمعه آنچنان که شایسته این مراسم عبادی سیاسی است، روی مسائل سیاسی کشور مسلط نیستند. آیا در این زمینه نظارتی دارید؟
همه ائمهجمعه ما در یک سطح نیستند. بعضی از آنها در تحلیل مسائل سیاسی خیلی قوی هستند و به اوضاع سیاسی جهان و کشور کاملا آشنایی دارند. نیازها را میشناسند و مسائل را خوب تجزیه و تحلیل میکنند، اما برخی نیز این تسلط را ندارند. ما برای این دسته از ائمهجمعه، کلاسهای توجیهی و آموزشی داریم و آموزشهای ضمن خدمتی داریم که برای تقویت این بینش از استادان حوزه و دانشگاه استفاده میکنیم. در این کلاسها سعی میکنیم ائمهجمعه را کمک کنیم که بتوانند حق مطلب را در خطبههای نمازجمعه ادا کنند.
حسین نیکپور
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی «جامجم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»: