بررسی چگونگی رفتار با کودکان بیش فعال

این بچه از در و دیوار بالا میره

علی، 5 ساله و دومین فرزند خانواده است. او پرتحرکی و بی‌قراری فوق‌العاده‌ای از دوران کودکی نشان داده است. وقتی خیلی کوچک بود، زیاد گریه می‌کرد و آرام کردنش خیلی دشوار بود. زندگی برای مادر او چنان استرس‌آمیز شده بود که لازم می‌شد شوهرش برای کمک به او در طول روز و شب در خانه بماند.
کد خبر: ۲۳۹۰۳۶

خواب کودک بسیار بد بود و تمام روز تحرک‌پذیری نشان می‌داد. از مهدکودک نیز گزارش‌هایی مبنی بر شلوغ بودن علی و جنب و جوش زیاد و عدم توجه او در کلاس داده می‌شد.

علی را هیچ‌وقت دوستانش به منزل دعوت نمی‌کردند. به خاطر همین یک روز مادر علی، دوستان او را به خانه دعوت کرد. ولی وقتی بچه‌ها به خانه آمدند، علی چنان هیجان زده شده بود که دور خانه و باغچه می‌دوید و قادر به نشستن و بازی کردن نبود. بله علی دچار یک اختلال رفتاری به نام بیش‌فعالی شده است که در ادامه این مطلب شما می‌توانید با این اختلال رفتاری بیشتر آشنا شوید.

هرگاه با کارکنان مدرسه یا معلمان درباره مشکلات رفتاری دانش‌آموزان صحبت می‌شود، یکی از بارزترین نوع مشکلات را  بیش‌فعالی یا پرجنبشی بیان می‌کنند. زیرا این گروه به سبب حرکات بیش از حد و بی‌توجهی به دستورات و مقررات کلاس و مدرسه وضعیت عادی مدرسه و کلاس را به هم می‌ریزند. والدین نیز از عدم قدرت کنترل کودک خود، شکایت می‌کنند و کودک خود را مثل موتوری می‌دانند که مرتب روشن است و می‌جنبد و به اصطلاح از دیوار راست بالا می‌رود. به هر چیزی دست می‌زند و به هر کجا سر می‌کشد. این اختلال از اختلالات رایج و شناخته شده در دوران کودکی است که تا سنین بالا ادامه دارد.

شروع این اختلال در بیش از نیمی از کودکان مبتلا به این اختلال، زیر 7 سالگی است. با این حال اختلال بیش‌فعالی در سن‌های پیش از 8 سالگی و 12 سالگی نیز قابل تشخیص است. اوج فعالیت و جست و خیز این بچه‌ها در اوایل کودکی و حدود 5 یا 6 سالگی است. و در نوجوانی به کمترین حد خود می‌رسد. اما در 50 الی 65 درصد کودکان، نشانه‌های بیش فعالی و مشکلات رفتاری مرتبط با آن در دوران بزرگسالی هم راه می‌یابند.

مچنین تعداد پسرها بیشتر از دخترهاست.

مشخصات رفتاری کودکان بیش فعال

این کودکان در تمرکز کردن مشکل بزرگی دارند. این گونه کودکان به نظر می‌رسد که بی‌توجهند و مشکلات ویژه‌ای در کنترل فعالیت‌هایشان در موقعیت‌هایی که از آنها خواسته می‌شود بنشینند، دارند. مثلا در مدرسه، سرکلاس درس  یا زمان صرف غذا، وقتی نیاز به عدم حرکت است در توقف حرکت  یا صحبت کردن ناتوان هستند. آنها به طور مداوم حرکت می‌کنند، بی نظم، غیرقابل پیش‌بینی و بی‌ملاحظه هستند. همچنین فعالیت‌ها و حرکات آنها به نظر اتفاقی است. خیلی سریع کفش‌ها و لباس‌هایشان را کهنه می‌کنند. اسباب بازی‌های خود را می‌شکنند و بسیار زود خانواده، معلمان و دوستان را خسته می‌کنند.

از برجسته‌ترین ویژگی‌های این اختلال بی‌قراری افراطی و عدم توانایی در تمرکز و حفظ توجه است که بر پیشرفت تحصیلی اثر بسیار مخربی دارد. این کودکان در پیگیری آموزش و به پایان رساندن تکالیف مشکلات عمده‌ای دارند. آنها اغلب نمی‌توانند حتی به یاد آورند که باید چه کار کنند. این کودکان از نظر سازگاری اجتماعی نیز مشکل دارند و به طوری که از بازی‌های متناسب با سن امتناع می‌کنند، در بازی‌های گروهی اخلال ایجاد کرده، قشقرق به راه می‌اندازند و باعث دعوا می‌شوند. این کودکان پرخاشگرترند و به احتمال زیاد در ارتباط با صاحبان قدرت مشکلاتی داشته باشند و همچنین از طرف دوستان ممکن است طرد شوند. این کودکان در مدرسه معمولاً از دستورها پیروی نمی‌کنند و بیشتر وقت معلمان خود را معطوف به خود می‌کنند، در خانه از خواسته‌های والدین پیروی نمی‌کنند، از لحاظ هیجانی نا‌استوار، تحریک‌پذیر و خشن هستند. از آنجایی که با والدین، خواهران و برادرانشان مشکل دارند، بعدها دچار تنهایی اجتماعی می‌شوند. پیوسته از یک فعالیت ناتمام به کار دیگر می‌پردازند بدون این که هیچ یک را به سرانجام برسانند و موارد بی‌شمار دیگر...

نشانه‌هایی که باید به آنها توجه کرد

حداقل 6 مورد از این نشانه‌ها  باید وجود داشته باشند و همچنین حداقل 6 ماه دوام داشته و ناسازگار با مراحل رشد کودک باشد.

1. دست‌ها و پاها بی‌قرارند یا در حالت نشسته حرکت می‌کنند.

2. در موقعیت‌هایی که انتظار می‌رود بنشینند، اغلب صندلی خود را ترک می‌کنند.

3. به طور افراطی در موقعیت‌های نامناسب حرکت می‌کنند و می‌دوند.

4. در بازی کردن یا انجام فعالیت‌های اوقات فراغت به طور آرام مشکل دارند.

5. اغلب در حال راه رفتن هستند به گونه‌ای که به نظر می‌رسد به وسیله موتوری رانده می‌شوند.

6.  به طور افراطی صحبت می‌کنند.

علل بروز این اختلال در کودکان

در حال حاضر علل این اختلال با وجود این که اختلال رایج و متداولی است، ناشناخته است. به هر حال این احتمال وجود دارد که بیش‌فعالی ناشی از مجموعه پیچیده‌ای از عوامل از جمله وراثت، عوامل محیطی، کارکرد نواحی گوناگون مغز و سطح فعالیت انتقال دهندگان عصبی باشد.

وراثت: به نظر می‌رسد بیش‌فعالی در خانواده افراد مبتلا درجه شیوع بالایی داشته باشد، یافته‌های پژوهشی نیز نشان می‌دهند وراثت می‌تواند در بیش‌فعالی مؤثر باشد.

عوامل محیطی: تأثیر سرب در بسیاری از اختلال‌هایی نظیر هوش، زبان، توجه و همانند آنها به اثبات رسیده و معلوم شده است مثلا تماس بدن با سرب می‌تواند موجب بیهوشی، حمله، عقب‌ماندگی ذهنی و حتی مرگ شود. مؤثر بودن سرب در ایجاد بیش فعالی را نمی‌توان با قاطعیت مطرح کرد اما نیاز به بررسی موشکافانه‌ای دارد.

عوامل روانی  اجتماعی: در تحقیقات، آمار بالایی از این گروه در کودکان پرورشگاهی دیده شده که علت آن را محرومیت از مهر مادر و محیط اضطراب‌زا یا فشارهای زندگی جمعی خوانده اند ولی تأیید کامل نشده است.

عوامل عصب شناختی: شواهد محکمی برای این فرضیه وجود دارد که این اختلال ناشی از ناتوانی مغز در تنظیم مناسب خود از طریق دو انتقال دهنده عصبی دوپامین و نوراپی نفرین است. ظاهرا در مغز این کودکان، نوعی عدم توازن شیمیایی یا کمبود برخی انتقال‌دهنده‌های عصبی وجود دارد. تحقیقی نشان داد که فعالیت مغزی این کودکان نسبت به کودکان عادی در برخی از نواحی مربوط به توجه و کنترل حرکات، تا حد قابل توجهی کم است.

مواد غذایی: فرضیه آلرژی توسط فاین گولد مطرح شده است. از نظر او استفاده از غذاهای حاوی رنگ‌ها و طعم‌های مصنوعی، مواد نگهدارنده و خوراکی‌هایی که به طور طبیعی نمک اسید سالیسیلیک تولید می‌کنند (همانند زردآلو، آلو، گوجه فرنگی و خیار) با بیش فعالی پیوند دارد. این ادعا با توجه به یافته‌های متعدد، بررسی‌های جدیدی را می‌طلبد.

روش‌های درمان

روش رفتار شناختی: برخی از کودکان بیش فعال برای نظم دهی رفتار خود ناتوانند و همچنین در هدایت توجه خود نیز مشکل دارند. در این روش درمان، کودک می‌آموزد از برخی اظهارات و تصویرسازی‌های ذهنی (تا زمانی که تکلیف را انجام می‌دهد)، استفاده کند. برای مثال، کودک ممکن است در کلاس درس هنگام پریشانی بیاموزد به منظور جلوگیری از منحرف شدن توجه، چیزهایی مانند «تمرکز» یا «تمرکز کن روی تکلیف»! را برای خود بازگو کند.

کودکان بیش‌فعال در پیگیری آموزش و به پایان رساندن تکالیف، مشکلات عمده‌ای دارند. آنها اغلب نمی‌توانند حتی به یاد آورند که باید چه کار کنند

دارو درمانی: برای درمان کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی که جنب و جوش و بی‌قراری آنها بیش از حد و همه جانبه است، با تجویز پزشک داروهای محرک‌زا موثر است.

روش لاک پشتی

در کنترل بیش فعالی و کاهش حرکات زاید کودکان، شیوه‌های خودآگاهی، کنترل رفتار و حرکات آهسته و آرام به آنها آموزش داده شود. در این زمینه می‌توان از روش‌های متنوعی استفاده کرد. یکی از روش‌هایی که امروزه در ارتباط با کاهش <بیش فعالی» کودکان در امریکا و کشورهای اروپایی مورد توجه و استفاده والدین و مربیان واقع می‌شود، <روش شبیه سازی لاک پشت» است. در این روش به کودکان آموزش داده می‌شود (القاء می‌شود) که بگویند می‌خواهند آرام و با طمانینه حرکت کنند، آرام و آهسته همچون لاک پشت. در این روش با بهره گیری از برنامه‌ای جامع، منظم و هدایت شده که مرکب از فعالیت‌ها و تمرینات گوناگون است، کودک می‌آموزد که رفتار و حرکات زاید و غیرضروری خود را کاهش دهد. حرکت لاک پشتی، آهنگ و هدف مطلوب این روش محسوب می‌شود.

علاوه بر این، در اصلاح رفتار بیش فعالی کودکان، از روش‌های مؤثر و مفید دیگر همچون روش الگویی (الگو قرار دادن رفتار مطلوب بزرگسالان)، خود اصلاحی (کاهش یا اصلاح رفتار زائد و غیرضروری از طریق مشاهده رفتار خود در ویدئو)، ایفای نقش (بازی نقش افراد مطمئن، آرام و باصلابت) و سرانجام تنش‌زدایی (تمرینات انبساط روانی  عضلانی) را می‌توان نام برد. برخی از پژوهشگران عقیده دارند مؤثرترین درمان بیش‌فعالی ترکیبی از درمان دارویی و درمان رفتاری است.

در پایان این نکته حائز اهمیت است که اعمال هر نوع رفتار پرخاشگرانه و تنبیهی بخصوص تنبیه بدنی، در برخورد با این قبیل کودکان، نه تنها در اصلاح پایدار رفتار ایشان مؤثر واقع نمی‌گردد، بلکه موجب تشدید رفتارهای زاید و اختلال بیشتر می‌شود.

بنابراین، برای این که کودکان ما بیش فعال و بی قرار بار نیایند، سعی کنیم:

1. نیاز به توجه، محبت و مهربانی آنها را ارضا کنیم، تا آنان به خاطر این نیاز، بی‌قراری نکنند.

2. امنیت روانی را برای کودکانمان فراهم کنیم تا احساس عدم امنیت، آنها را بی قرار نگرداند.

3. سعی کنیم روابط دوستانه با کودکان خود داشته باشیم تا آنان راحت‌تر مسائل و مشکلات خود را با ما در میان بگذارند.

4. توقع بیش از توان کودکان از آنها نداشته باشیم و کارهایی که از عهده` آنان می‌تواند برآید به آنها واگذار کنیم و وقتی آن را تمام کردند، آنها را مورد تشویق قرار دهیم.

5. به هیچ وجه کودکان خود را در موقعیت اضطراب قرار ندهیم.

6. با ایجاد سرگرمی مناسب، اوقات فراغت آنها را پُر کنیم.

7. هیچ وقت آنها را تحت فشار قرار ندهیم.

8. آنان را همان گونه که هستند و بدون قید و شرط قبولشان کنیم و به آنان دلگرمی بدهیم.

9. پدر و مادر باید تضادهای انضباطی را کنار بگذارند و یک نوع انضباط و برنامه داشته باشند تا تکلیف برای کودک روشن باشد.

10. باید از تشویق‌ها و تنبیه‌های نابجا جدا خودداری کنیم.

صابرمحمدی

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها